دانلود استانداردهاي – ISO پروژه مربوط به درس كنترل كيفيت آماري با word

توضیحات پروژه

  استانداردهاي – ISO مربوط به درس كنترل كيفيت آماري با word دارای 113 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد استانداردهاي – ISO مربوط به درس كنترل كيفيت آماري با word  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه و مقالات آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ريختگي احتمالي در متون زير ،دليل ان کپي کردن اين مطالب از داخل فایل ورد مي باشد و در فايل اصلي استانداردهاي – ISO مربوط به درس كنترل كيفيت آماري با word،به هيچ وجه بهم ريختگي وجود ندارد

بخشی از متن استانداردهاي – ISO مربوط به درس كنترل كيفيت آماري با word :

مقدمه
در جهان امروز هر لحظه با تحولات و تغییرات شگرف و برق آسایی مواجهیم. حركت كیفیت گرایی در جهان تجارت، حركتی تكاملی، مثبت و در عین حال توفنده و پر تلاش است كه در دهه اخیر آغاز شده و به سرعت سراسر گیتی را فرا گرفته است.

استانداردهای ایزو 9000 در حقیقت یك الگوی عملی و موفق برای پاسخگویی به این حركت توفنده است. الگویی كه عنوان زیان مشترك جهانی را به خود اختصاص داده و هم اكنون بیش  از 450000 واحد تولیدی و خدماتی در سراسر دنیا موفق به دریافت گواهینامه ایزو 9000 شده‌اند.

اگر چه برخی از مدیران و كارشناسان در اولین برخوردها، با تردید به آن می‌نگریستند، اما به مرور و با ایجاد فرهنگ و بینش لازم و اثبات عملی بودن آن در تمامی واحدهای تولیدی و خدماتی كه علاقمند به ارتقاء كیفیت محصولات و خدمات خود هستند، به تدریج شك‌ها تبدیل به یقین شد و مدیران به صورت روز افزون به استفاده از این استانداردها علاقه و تمایل نشان دادند. (كاوش، 1380، الف) خوشبختانه شناخت اهمیت و آغاز فعالیت در زمینه استانداردهای ایزو 9000 در صنایع تولیدی و خدماتی كشور دائماً در حال گسترش است.

  دریافت اخباری همچون افزایش تعداد سازمان‌هایی كه موفق به دریافت گواهینامه انطباق شده‌اند یا شروع فعالیت در كارخانجاتی كه حتی در نقاط محروم قرار داشته و با همت دولت و تلاش مدیران، كارشناسان و كارگران ایثارگر تأسیس و به فعالیت اشتغال دارند یا ‎آغاز فعالیت در سازمان های خدماتی، فنی و مهندسی و حتی آموزشی و همچنین استمرار فعالیت در بسیاری از سازمان‌ها و نزدیك شدن یا آماده بودن تعدادی از سازمان‌ها برای انجام ممیزی نهایی، همگی و همگی نویدی است امید بخش در ایجاد یا گسترش فرهنگ ارزش نهادن بر كیفیت در صنایع كشور؛ فرهنگی كه عامل بقاء، عامل موفقیت و عامل استمرار موفقیت برای هر سازمان تولیدی یا خدماتی چه در بازارهای داخلی و چه در بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی است. (پورشمس، 1382، ص 1)

آخرین اطلاعات غیر رسمی از مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، به عنوان نهاد ملی و مسئول و پشتیبان اجرای سیاستهای ارتقاء كیفیت كشور حاكی است كه تاكنون بیش از 400 واحد تولیدی در كشور ما موفق به اخذ گواهینامه ایزو 9000 شده‌اند.

امروزه دیگر كمتر مدیر یا كارشناسی را می‌توان یافت كه به نقش و اهمیت كیفیت به عنوان مهمترین عامل توفیق در بازار رقابت و استانداردهای ایزو 9000 به عنوان مؤثرترین و موفقترین سازو كار دست یابی به كیفیت، اعتقاد وا اذعان نداشته باشد: مدلی كه تاكنون بیش از 150 كشور جهان – از جمله كشور عزیز ما – آن را به صورت كامل پذیرفته اند. بدین لحاظ امید و انتظار می رود این روند در سال های آینده نیز رشد شتابنده‌ای داشته  باشد. (كاوش، 1380، الف) شاید در حال حاضر ضرورت داشته باشد (مشابه برخی از كشورهای در حال توسعه) تا در جهت شتاب بخشیدن به فعالیت‌های مؤثر، جلوگیری از دوباره كاری‌ها و یا اشتباهات و بالاخره به ثمر رسیدن سریع‌تر فعالیت ‌های آغاز شده، یك یا چند سازمان دولتی مرتبط با صنایع، پیشقدم گردیده و با همكاری متخصصان، مشاوران و بخصوص مدیران و كارشناسان صنایع دارای گواهینامه، انجمن یا جامعه‌ای را به وجود آورند تا در آن، همگی اعضاء صادقانه و مسئولانه و بر طبق یك برنامه زمانی منظم، آموخته‌ها و تجارت خود را در اختیار یكدیگر و سایر مدیران و كارشناسان مشتاق صنایع و بخصوص صنایعی كه می‌خواهند با اتكاء بر نیرو و دانش كاركنان خود و به صورت مستقل فعالیت نمایند، قرار دهند. حفظ و محرمانه تلقی كردن تمامی اطلاعات، آموخته‌ها و تجارب فقط و فقط برای خود، نوعی خودخواهی و بی مسئولیتی است. اگر میهن خود را خانه اصلی خود بدانیم و در برابر آن مسئول باشیم، اگر موفقیت خود را وابسته به امید، نشاط، رضایت و موفقیت هم میهنان خود بدانیم، آن وقت است كه ضرورت مسئولیت پذیر بودن برای انتقال اطلاعات، آموخته‌ها و تجارب به مشتاقان تلاشگر و صادق كه همواره نیز حق‌شناس باقی خواهند ماند، بیشتر مشخص می‌گردد. دین مبین اسلام با زیبایی تمام، زكوه علم را در نشر علم می‌داند. 

مروری اجمالی بر مراحل اصلی توسعه مفاهیم كیفیت
3- مدیریت كیفیت جامع
– مشتری مداری
– كلیه محصولات و فرآیندها باید با توجه به نیاز و خواست مشتریان داخلی و خارجی تولید گردد.
– مسئولیت كیفیت به عهده همه است.
– توسعه مستمر سازمان و خود كنترلی در نظام كیفیت    

2- مدیریت نظام كیفیت
– محصول و فرآیند گرایی
– ترویج اصل رعایت كیفیت
– سازماندهی نظام‌مند و مستند نظام كیفیت    

1- كنترل كیفیت
– فقط محصول گرا
– وجود حالتی شدیداً تخصصی در موضوع كیفیت
1- اطلاعاتی درباره سازمان بین‌المللی استاندارد (ISO)
ISO حروف اختصاری سازمان پشت صحنه استانداردهای بین‌المللی سری ISO 9000 برای مدیریت و تضمین كیفیت است كه در بیش از 150 كشور مورد قبول قرار گرفته و در هزاران سازمان تولیدی و خدماتی در بخش‌های دولتی و خصوصی در حال بهره‌برداری است.

ISO 9000 یكی از موفقترین سری‌های استاندارد در تاریخ ISO (سازمان بین‌المللی استاندارد سازی)، است كه در سطح جهان بازتاب گسترده‌ای داشته و نام ISO را در جامعه كاری در سطحی فراتر از متخصصینی كه مستقیماً با استانداردهای فنی در تماسند، مطرح كرده است.

انتشار اولین استانداردهای سری ISO 14000 در سپتامبر 1996 برای مدیریت محیط زیستی و روند سریع پذیرش این استانداردها در جامعه كاری، نوید دهنده معروفیت بیشتری برای نام ISO می باشد. با این حال بسیاری از اعضاء جامعه كاری ممكن است آشنایی كمتری با سازمانی كه پشت صحنه ISO 14000 , ISO 9000 قرار گرفته است، داشته باشند.

1-1- فراتر از ISO 9000 و ISO 14000
ISO 9000 و ISO 14000 تنها دو سری از بین حدود 15000 استاندارد بین‌المللی است كه ISO از بدو فعالیتش در سال 1947 منتشر كرده است. ISO برای موضوعات فنی زیر، استاندارد تعیین می‌كند:
مهندسی مكانیك، مواد شیمیایی پایه، مواد غیرفلزی، سنگ معدن و فلزات، پردازش اطلاعات، گرافیك و عكاسی، كشاورزی، ساختمان، تكنولوژی های ویژه، بهداشت و درمان، علوم پایه، محیط زیست و بسته‌بندی و توزیع كالا.

1-2- نام ISO
ISO یعنی سازمان بین‌المللی استاندارد سازی. (ISO) یك علامت اختصاری نیست، بلكه نامی است كه از كلمه یونانی (isos) به معنی مساوی ریشه می‌گیرد. پیشوند (iso) كه در بسیاری از لغات مانند: (isometric) ( به معنی یك اندازه) و (isonomy) (به معنی تساوی قوانین یا تساوی افراد در مقابل قانون) بكار رفته است از همین كلمه ریشه می‌گیرد با مقایسه دو كلمه «مساوی» و «استاندارد » مشخص می‌شود كه چرا نام ISO برای این سازمان انتخاب شده است. علاوه بر این نام ISO در سر تا سر جهان برای مشخص كردن این سازمان بكار می‌رود؛ و بدین ترتیب از ایجاد علائم اختصاری متعددی كه از ترجمه «سازمان بین‌المللی استاندارد سازی» ایجاد می‌شود، مانند IOS   در زبان انگلیسی و OIN در زبان فرانسه جلوگیری شده است. بنابراین در همه كشورها نام كوتاه این سازمان همیشه ISO است.

1-3- غیردولتی
ISO یك سازمان غیردولتی است. این سازمان جزء سازمان ملل متحد نیست (اگر چه با تقریباً تمام دفاتر تخصصی خانواده ملل متحد ارتباط نزدیك دارد). اعضاء بر این سازمان كه در حال حاضر حدود 150 كشور را شامل می‌شود، از نمایندگان دولتی تشكیل نشده است: بلكه متشكل از سازمانها یا مؤسسات ملی استاندارد است كه بر اساس رویه یك سازمان از هر كشور انتخاب شده‌اند.

1-4- اختیاری
كلیه استانداردهایی كه توسط ISO تدوین می‌شوند اختیاری هستند. ISO هیچگونه قدرتی برای تحمیل كاربرد آن‌ها ندارد. درصدی از این استانداردها غالباً مرتبط با بهداشت، ایمنی یا محیط زیست و در بخشی از كشورها به صورت بخشی از قوانین اصلی درآمده، یا این كه در قوانین به عنوان پایه فنی بدان اشاره شده است. به هر جهت اینگونه كاربرد استانداردها، تصمیم‌ مستقل مقامات قانونگذار یا دولت‌های كشورهای مربوطه می‌باشد. ISO به شخصه، هیچگونه قدرت قانونی یا قانونگذاری ندارد.

1-5- اتفاق نظر
استانداردهای ISO متأثر از نیروهای بازارند. این استانداردهای با اتفاق نظر بین المللی متخصصین مختلف، از جمله بخش‌های صنعت، فنی و تجارت تدوین می‌شوند كه برای استاندارد خاصی ابراز نیاز كرده‌اند. این گروه توسط متخصصین دولتی، مقامات قانونی، مراكز آزمایش، دانشگاهیان، گروههای مصرف كنندگان یا سازمان‌هایی با دانسته‌های مرتبط ، یا آن‌هایی كه در ارتباط با استاندارد در حال تدوین، اظهار تمایل كرده‌اند، همراهی می‌شوند. اگر چه استانداردهای ISO ماهیت اختیاری دارند، ولی از آنجا كه در پاسخ به تقاضای بازار تدوین می‌شوند و بر اتفاق نظر گروههای ذینفع مبتنی می‌باشند، از كاربردهای وسیعی برخوردارند.

1-6- وظیفه ISO
ISO، توافقنامه های فنی جهانی تدوین می‌كند كه به صورت استانداردهای بین المللی منتشر می‌شوند. این یك عملیات عمده است. به طور تخمینی در هر روز كاری سال، 15 جلسه فنی در سر تا سر دنیا برگزار می‌شود كه در كار تدوین استانداردها عملاً انجام می‌شود. سالانه بیش از 2850 گروه كاری كه در آن‌ها حدوداً 30000 متخصص شركت می كنند، تشكیل می‌شود.

1-7- رعایت استانداردها
كنترل اینكه آیا كاربران استانداردها نیازمندی های آن‌ها را رعایت می‌كنند، جزء وظایف ISO نمی‌باشد. این فرایند كنترل و تصدیق كه بدان «ارزیابی تطابق» گفته می‌شود، مشكل سازمان‌ها و مشتریان آن‌ها در بخش خصوصی و در مواردی كه استانداردهای ISO در قوانین عمومی گنجانده شده‌اند، مشكل مراجع قانونی می‌باشد.

علاوه بر این آزمایشگاهها و مراكز ممیزی بسیاری وجود دارند كه خدمات ارزیابی تطابق (معروف به شخص ثالث) را برای تصدیق مطابقت محصولات، خدمات یا سیستمها با استانداردهای ISO ارائه می كنند. این سازمان‌ها اینگونه خدمات را به نیابت مقامات قانونی یا بصورت یك فعالیت انتفاعی با هدف ایجاد اعتماد بین سازمان و مشتریان ارائه می‌كنند. در برخی كشورها، خود اعضاء ISO كار ارزیابی تطابق را، یا به نیابت از دولت خود یا به عنوان یك فعالیت انتفاعی انجام می دهند.

به هر جهت سازمان ISO هیچگونه اختیاری برای كنترل اینگونه فعالیت‌ها ندارد. سازمان ISO قادر به انجام آن است، تدوین راهنماهای ISO/IEC  است كه جوانب مختلف فعالیت‌های ارزیابی تطابق و سازمان‌های مجری آن را می پوشاند. این راهنماها با مشاركت IEC (كمیسیون بین‌المللی الكتروتكنیك) تدوین می‌شوند. ضوابط و شاخصهای اختیاری این راهنماها نشانگر اتفاق نظر بین‌المللی در مورد آن چیزهایی است كه عملكرد مقبول محسوب می‌شوند.

استفاده از این راهنماها به هماهنگی و یكنواختی ارزیابی تطابق در سطح جهانی كمك كرده و بدین ترتیب تجارت بین‌المللی را تسهیل می نماید.
1-8- گواهینامه ISO 9000 و ISO 14000
همانطور كه در بالا آمد، ISO هیچ سیستمی برای تصدیق مطابقت نظامهای كیفیت سازمان‌ها با استاندارد ISO 9000 یا برای تصدیق مطابقت نظامهای مدیریت محیط زیستی با استانداردهای سری ISO 14000 ندارد.
ISO به شخصه هیچگونه ممیزی ISO 9000 یا ISO 14000 انجام نداده و هیچگونه گواهینامه معروف به گواهینامه‌های ISO 9000 و ISO 14000 مبنی بر مطابقت با این استانداردها صادر نمی‌كند.
چندی به نام گواهی  ISO در ارتباط با ISO 9000 یا ISO 14000 یا هر استاندارد دیگر ISO وجود ندارد.

گواهینامه‌های ISO 9001، ISO 14001 توسط مراكز صدور گواهینامه (معروف به مراكز ثبت، در برخی كشورها) به طور مستقل از ISO انجام می شود، حتی اگر این مركز جزئی از یك سازمان ملی استاندارد عضو ایزو باشد. ISO هیچگونه اختیاری برای كنترل كار مراكز صدور گواهینامه سیستم مدیریت كیفیت یا سیستم مدیریت محیط زیستی ندارد؛ معهذا راهنماهای ISO/ IEC مبنای عملكرد قابل قبول این مركز می باشد. رعایت این راهنماها توسط یك مراكز صدور گواهینامه می تواند به عنوان شاخصی برای انتخابی این مركز جهت ممیزی سیستم مدیریت كیفیت یا محیط زیستی و صدور گواهینامه ISO 9000 یا ISO 14000 ، برای شركت ها باشد. در بسیاری كشورها، مراكز اعتباردهی در حال تكوین هستند (بعضاً – ولی نه همیشه – به نیابت دولت) كه بر صدور گواهینامه ISO 9000 ، ISO 14000 نظارت می كنند.

مراكز صدور گواهینامه‌ای كه از ضوابط سیستم اعتباردهی تبعیت كنند، اعتبار دهی می‌شوند؛ كه این كار باعث افزایش اعتماد بازار به ارزش گواهینامه‌های صادره از طرف این مراكز می‌شود. راهنماهای مربوطه ISO/IEC ( كه توسط اتحادیه اروپا به عنوان سری EN 45000 استفاده می‌شود) قسمتی از ضوابطی هستند كه توسط مراكز اعتباردهی اعمال می شوند.

بنابراین در حالی كه ISO ، گواهینامه  ISO 9000 یا ISO 14000 صادر نمی كند و هیچگونه اختیاری بر كار مراكز صدور گواهینامه ندارد، راهنماهای اختیاری این سازمان به طور گسترده استفاده شده و در جهت حصول اطمینان از عملكرد این مراكز مفید می‌باشد.

1-9- بر چسب محصول نیست
ISO 9000 یك برچسب كیفیت یا ضمانت كیفیت محصول نیست. ISO 14000 یك برچسب «سبز» یا «محیط زیست نواز» برای محصولات نیست. هنگامی كه سیستم مدیریت یك سازمان مطابق ISO 9000 یا ISO 14000 گواهی شده باشد، این بدان معنی است كه یك ممیز مستقل، فرایندهای مؤثر بر كیفیت (ISO 9000) یا فرایندهای مؤثر بر محیط زیست (ISO 14000) سازمان را بررسی كرده و این فرایندها جوابگوی نیازمندی‌های این استانداردها می‌باشند. به زبان ساده ISO 9000 و ISO 14000 مربوط به ساخت محصولاتند، نه برچسب محصولات.

1-10- علامت ISO
علامت ISO یك علامت تجاری ثبت شده است. ISO ، به مراكز گواهی نظام مدیریت محیط زیستی یا نظام كیفیت، و به شركت‌هایی كه از این مراكز گواهینامه‌های ISO 9000 یا ISO 14000 دریافت می‌كنند، اجازه استفاده از علامت خود را نمی‌دهد. اگر اجازه چنین كاری داده شود، ممكن است به غلط برداشت شود كه خود ISO گواهینامه صادر می كند، یا این كه سازمانی كه از علامت وی استفاده می كند، مورد تأیید یا مجاز از طرف وی می‌باشد. هیچ یك از این موارد صحیح نیست.

بطور خلاصه
    ISO (سازمان بین‌المللی استاندارد سازی) خیلی فراتر از ISO 9000 و ISO 14000 است.
    ISO بیش از 15000 استاندارد بین المللی در زمینه‌های مختلف فنی تدوین  كرده است.
    ISO یك سازمان غیردولتی است كه اعضاء آن را حدود 150 كشور تشكیل می دهند.
    استانداردهای ISO اختیاری هستند و این سازمان برای تحمیل كاربرد آن‌ها هیچگونه اختیاری ندارد.
    ISO فعالیت ارزیابی تطابق ندارد، معهذا برای این كار راهنماهایی دارد كه اساس  عملكرد صحیح را تشكیل می‌دهند .
    ISO گواهینامه ISO 9000 یا ISO 14000 صادر نمی كند.
    «گواهی ISO» برای ISO 9000 یا ISO 14000 یا هر استاندارد دیگری كه تاكنون توسط ISO تدوین شده است، وجود ندارد. عبارت صحیح «گواهی ISO 9000» یا  «گواهی ISO 14000» است كه به طور مستقل از ISO انجام می‌شود.  
    ISO 9000 و ISO 14000 بر چسب محصول نیستند.
علامت ISO یك علامت ثبت شده تجاری است و ISO استفاده از این علامت را در ارتباط با گواهی ISO 9000 یا ISO 14000 اجازه نمی‌دهد.
استانداردهای ISO از طریق نیروهای بازار شكل می‌گیرند. این استانداردها از طریق تفاهم و اتفاق نظر متخصصین آن بخش كه برای استاندارد خاصی اظهار تمایل كرده‌اند، تدوین می‌شوند. به عبارت دیگر استانداردهای ISO تا آنجایی كه افراد آن را مفید بدانند استفاده می‌شوند.
2- سازمان ISO و استانداردهای مدیریت كیفیت
به منظور آشنایی خوانندگان، استفاده از استانداردها و موارد كاربرد هر كدام نشان داده شده است.
 
جدول 1-2- مقایسه استانداردهای مدیریت كیفیت
ISO 9000    استاندارد مدیریت كیفیت و خواسته‌های سیستم مدیریت كیفیت (راهنمای عمومی انتخاب و به كارگیری استانداردها).
ISO 9001    استاندارد مدیریت كیفیت و خواسته های سیستم مدیریت كیفیت، الگو برای سازمانهایی كه دارای واحدهای طراحی و توسعه، تولید، مونتاژ و خدمات بعد از فروش می‌باشند.
ISO 9002    استاندارد مدیریت كیفیت و خواسته‌های سیستم مدیریت كیفیت، الگو برای سازمانهایی كه  دارای واحدهای تولید، مونتاژ و خدمات بعد از فروش می‌باشند.
ISO 9003    استاندارد مدیریت كیفیت و خواسته‌های سیستم مدیریت كیفیت ، الگو برای سازمانهایی كه تنها دارای واحدهای آزمون و بازرسی می‌باشند.
ISO 9004    استانداری كه به منظور راهنمای استقرار استانداردهای سه گانه فوق به كار می رود.
استانداردهای فوق كه به صورت الگوی اجرایی مطرح شده و با شركتها و كارخانجات برای استقرار آنها قرار داد منعقد می‌شود، در كلیه فعالیتهای ذیل قابل اجرا است:
كارخانجات و سازمانهایی كه خدماتی مانند خدمات هتلداری، ارتباطی و بهداشتی (بیمارستانها) انجام می‌دهند.
–    سازمانهایی كه خدمات طراحی انجام می دهند.
–    سازمانهای حمل و نقل.
–    سازمانهایی كه خدمات تأمین و ذخیره انرژی را به عهده دارند.
–    سازمانهای آموزشی.
ISO 9000 یكی از نمونه‌های بارزی است كه بسیار مفید تشخیص داده شده است. (كاوش، 1380، ص 3)
2-1- تاریخچه استانداردهای مدیریت كیفیت
با اطمینان نمی توان گفت كه چه وقت مفاهیم زیر بنایی ISO 9000 برای نخستین بار پدید آمده است. گر چه اصول بازرسی از زمانی كه مصریان اهرام را ساختند، مطرح بوده، اما سیستمهای كیفیت تا اوایل دهه 1950 وجود نداشته است. كنترل كیفیت به عنوان عنصری از مدیریت كیفیت، به عنوان تابعی در صنعت پس از جنگ جهانی دوم ظهور كرد، اصول آن راج- ام. جوران در كتاب «كنترل كیفیت» خود در سال 1951 مدون ساخت كه اكنون در چاپ پنجم است و هنوز مهمترین كتاب در این موضوع به شمار می‌رود. فعالیت جدی در این مورد با بازرسی تسلیحات در جنگ جهانی اول شروع شد.

در سال 1959 نخستین استاندارد ملی یعنی Mil – Q- 9858A در مورد برنامه‌های كیفیت از سوی وزارت دفاع آمریكا انتشار یافت. به دنبال آن در سال 1968 «انتشارات تضمین كیفیت متحد»   (AQAP) ناتو منتشر شد. كمی پس از آن در سال 1970 وزارت دفاع بریتانیا Def- Stan 05-08 را عرضه كرد كه ویرایش بریتانیایی AQAP-1 بود و در 1972 مؤسسه استاندارد بریتانیا (BSI) اقدام به انتشار BS 4891 «راهنمای تضمین كیفیت» كرد. Def- Stan 05-08 در سال 1973 تجدید نظر شد و تعدادی استاندارد منتشر شد تا با استانداردهای AQAP تطبیق پیدا كند.

BSI در سال 1974 اقدام به انتشار BS 5179 كرد تا استانداردهای UKMOD را تكمیل كند. تدوین این استاندارد تا حد زیادی متكی بر «استاندارد وزارت دفاع» بود اما به بازار غیر نظامی نظر داشت. در سال 1979، BSI اقدام به انتشار BS 5750 در سه بخش برای مقاصد مربوط به قراردادها كرد كه با سه استاندارد وزارت دفاع بریتانیا و سه استاندارد AQAP تطبیق می‌نمود. در این میان سازمانهای استاندارد كانادا، استرالیا و آمریكا، استانداردهایی منتشر كردند كه در همان زمینه بود و تا 1983 كشورهای متعددی به این جریان پیوسته بودند اما استانداردهای تهیه شده تا حدودی با یكدیگر تفاوت داشتند.

علاقه بین‌المللی به موضوع، سازمان بین‌المللی استاندارد را بر آن داشت تا نسبت به تدوین «استانداردهای بین‌المللی برای سیستمهای كیفیت» اقدام كند. بیش از 26 كشور در تدوین آن مشاركت كردند و در عین حال كه استاندارد هنوز نشان از اصل و نسب نظامی داشت، قالب را شكسته و استانداردی جدید و جهانی برای مدیریت كیفیت بنا نهادند . نخستین پیش نویس‌ها در سال 1985 برای اظهار نظر عمومی منتشر شد و سرانجام در سال 1987 اولین استاندارد  بین المللی مدیریت كیفیت تحت عنوان ISO 9000 انتشار یافت. از آن پس هر كشوری كه با تدوین این استاندارد ارتباط داشت، معادلی ملی برای آن پدید آورد .

طبیعی است از استانداردی كه با توافق 26 كشور به وجود آمده، نمی‌توان انتظار داشت در حد آخرین پیشرفتهای روز باشد. باید توافقهایی صورت می‌گرفت كه نتیجه‌اش حداقل استاندارد قابل قبول برای اكثریت باشد. بدین ترتیب استانداردها و راهنماهای اضافه‌تری در سری ISO 9000 نیز بوجود آمد. اكنون كه چند سالی از آن می‌گذرد، ISO 9000  به عنوان یك استاندارد عمومی برای سیستمهای كیفیت تدوین شده كه می‌تواند در زمینه‌های مختلف، از كارگاه شخصی تا صنایع هوا فضا، از یك خشكشویی تا شركتهای چند ملیتی بیمه، از شركت‌های كوچك غذای آماده تا هتل‌های بین المللی زنجیره‌ای، كاربرد داشته باشد.

گاهی انطباق نیازمندی‌های این استاندارد  به صنایعی چنین گوناگون دشوار است؛ بخصوص این كه نیازمندی ها بیشتر در ارتباط با ساخت سخت افزارهاست، به همین دلیل راهنمایی‌هایی برای پوشش دادن نرم‌افزارها و خدمات منتشر شده است.

استانداردهای ISO 9000 در سال 1994 برای اولین بار مورد تجدید نظر قرار گرفت لكن تغییرات حاصله بیشتر روبنایی و سطحی بود. اما آنچه مورد نیاز می‌نمود، یك تجدید نظر كامل بود تا نیازمندی‌ها به نحوی مطرح شود كه بتوان آن‌ها را در هر شركتی و سازمانی به كار گرفت. این هدف در سال 2000 تحقق یافت و استاندارد ISO 9001 – 2000 تدوین شد كه سه استاندارد قبلی یعنی ISO 9001 ، ISO 9002 و ISO 9003 را در خود جای داد.

ISO 9000-1994-2-2
مجموعه استانداردهای ISO 9000 اولین بار در سال 1987 از طرف سازمان ISO تدوین و منتشر گردید. این استانداردها در حقیقت حاصل اتفاق نظر بین المللی در مور د آنچه عملكرد صحیح مدیریتی محسوب می شود، تلقی می‌گردد. هدف اصلی این استانداردها، ارائه رهنمود به سازمان‌ها در مورد اجزاء یك نظام مدیریت كیفیت مؤثر است كه به نوبه خود چارچوبی را برای بهبود مستمر در هر سازمان ایجاد می‌كند. مجموعه استانداردهای ISO 9000 –1994 از سه مدل اجرایی برای مدیریت و تضمین كیفیت  ISO  ( ISO 9003 و ISO 9002 و ISO 9001) تشكیل می‌گردید كه در حقیقت استانداردهای اجرایی سیستم مدیریت كیفیت را تشكیل می داد. علاوه بر آن تعدادی از استانداردهای كمكی تحت عنوان خطوط راهنماها، رهنمودهای لازم را در مورد تشریح عناصر مدیریت كیفیت (ISO 9004) و همچنین انجام ممیزی ‌های سیستم كیفیت در جهت انطباق آن با نیازمندی‌های ISO 9000 (ISO 10011 , 12 ,13 13) و راهنماهای مستندسازی (ISO 10013) و چندین استاندارد  دیگر (حدود 20 خطوط راهنما) سازمان‌ها را در جهت بكارگرفتن این استانداردها را همنمایی می‌كرد. این مجموعه استاندارد اولین بار در سال 1994 مورد تجدید نظر قرار گرفت.

2-3- ISO 9000-2000
استانداردهای ISO 9000-1994 بر اساس تجربیات حاصله و نظرات كاربران توسط كمیته‌های سازمان ISO مورد بازنگری  قرار گرفته و سرانجام استانداردهای جدید با تجدید نظر اساسی و ساختاری موسوم به ISO 9000-2000 در 15 دسامبر سال 200 ا از طرف سازمان ISO تصویب و منتشر گردید. ویرایش جدید استانداردهای ISO 9000 دارای سازگاری بهتر با سری استانداردهای مدیریت زیست محیطی (ISO 14000) است.

به منظور تدوین استانداردهای جدید ISO 9000 در سال 2000، چندین استاندارد كلیدی از استانداردهای رایج مدیریت كیفیت و تضمین كیفیت خانواده ISO 9000 در معرض تجدید نظر قرار گرفته‌اند. مضمون این تجدید نظرها عبارتند از:
ادغام 1999: 1994  ISO ، 1994 : ISO 9002 ، 1994: ISO 9003 در استاندارد واحد ISO 9001: 2000
ادغام ISO 8402 و بخشی از ISO 900-1 در استاندارد جدید ISO 9000:2000
تجدید نظر در ISO 9004-1  به صورت استاندارد جدید 2000 : ISO 9004
ادغام  ISO 10011 (بخش‌های 1، 2، 3) به همراه 14010  ISO ، ISO 14012 ISO 14011  در استاندارد راهنما برای ممیزی نظام های مدیریت كیفیت و مدیریت زیست محیطی (شماره ISO 19011 به آن اختصاص خواهد یافت).
با استفاده از تجدید نظرهای فو‌ق‌الذكر، حدود 20 سند رایج در استانداردهای خانواده ISO 9000 نیز رسماً توسط كمیته فنی ISO/TC 176  مورد بازنگری قرار گرفته‌اند، تا  مورد تجدید نظر، اصلاح یا حذف آن‌ها از خانواده  ISO 9000 تصمیم مقتضی اتخاذ گردد. پیرو مشورت‌های گسترده با كاربران استانداردهای رایج  ISO 9000، برخی تغییرات مهم در استانداردهای جدید، به ویژه در مفاهیم و ساختارهای اصلی آن‌ها ایجاد شده است.

2-4- ISO 14000
خانواده ISO 14000 كه اولین استانداردهایش در سپتامبر و اكتبر 1996 منتشر شدند، به جوانب مختلف مدیریت محیط زیستی می پردازند. دو استاندارد اول این سری ISO 14004 و ISO 14001 به سیستم‌های مدیریت محیط زیستی می‌پردازند. این‌ها ابزار مدیریتی ای‌ هستند كه یك سازمان با هر اندازه یا نوع می‌تواند برای كنترل اثر فعالیت ها، محصولات یا خدمات خود بر روی محیط زیست به كار گیرد. سیستم مدیریت محیط زیستی روش نظام مندی است برای تعیین اهداف و مقاصد محیط زیستی، دست‌یابی به این اهداف و اثبات این كه این اهداف تحقق یافته‌اند.

این استانداردها سطوح عملكرد محیط زیستی را مشخص نمی‌كنند و دقیقاً بدین‌ خاطر می‌توانند در سازمان‌های مختلف، هر یك با رشد محیط زیستی منحصر به خود،‌ مورد استفاده قرار گیرند؛ ولی تعهد به رعایت قوانین و مقررات مربوط به محیط زیست،‌ در كنار تعهد به بهبود مستمر كه چارچوب آن در نظام مدیریت محیط زیستی مشخص شده است، الزامی می‌باشد.
ISO 14004 راهنمایی است برای عناصر یك نظام مدیریت محیط زیستی و كاربرد آن و مباحث اصلی مربوط را شرح می‌دهد.

ISO 14001  نیازمندی‌های یك چنین سیستم مدیریت محیط زیستی را مشخص می‌كند. برای اثبات تبعیت از این نیازمندی‌ها،‌ باید مدارك عینی ارائه شود. این مدارك را می‌توان طی یك ممیزی برای اثبات كاركرد مؤثر سیستم مدیریت محیط زیستی مطابق این استاندارد بررسی نمود بنابراین ISO 14001 را می‌توان برای مقاصد داخلی، یعنی اطمینان بخشیدن به مدیریت سازمان و برای مقاصد خارجی،‌ یعنی اطمینان بخشیدن به گروههای ذینفع بكار برد. در مقاصد خارجی مطابقت با ISO 14001  را می‌توان برای اثبات آنچه یك سازمان در مورد خط مشی‌ها و اقدامات محیط زیستی خود ادعا می‌كند بكار برد. این امر برای اعلامیه‌های تطابق عرضه كننده، ارزیابی تطابق توسط گروههای ذینفع مانند یك مشتری كاری و هم برای گواهی تطابق یك مركز مستقل صدور گواهینامه مناسب می‌باشد.

2-5- QS 9000/ISO TS 16949
استاندارد QS 9000 به عنوان سیستم مدیریت و تضمین كیفیت صنایع خودروسازی، توسط سه شركت بزرگ اتومبیل‌سازی آمریكا (جنرال موتورز، كرایسلر و فورد) ایجاد گردید و از همان آغاز نیز، مورد استقبال شركتهای مختلف خودرو ساز و نیز تأمین كنندگان آن ها در سراسر جهان قرار گرفت. هدف این شركت‌ها از تدوین و بكارگیری این استاندارد،‌ عمدتاً ارتباط نزدیك‌تر و مفیدتر با پیمانكاران و ارتقاء سطح بهره‌وری و توانایی‌های كیفیتی آنان در برآوردن خواسته‌های مشتریان بود.

اجرای این استانداردها در عمل، اثر بخشی و كارایی گسترده‌تری از حد انتظار از خود نشان داد زیرا علاوه بر موارد فوق ، اجرای این سیستم در سازندگان قطعات خودرو، به صورت مستقیم در ارتقاء سطح كیفیت محصول، كاهش هزینه تمام شده محصول (به علت كاهش ضایعات) و كاهش زمان تحویل، موثر واقع شد. این عوامل از مهمترین شاخصهای تأمین رضایت سازندگان و پیمانكاران، شركت‌های خودروساز و سرانجام مشتریان نهایی و مصرف كنندگان خودرو هستند.

بررسی مشترك ASQ (انجمن كیفیت آمریكا) و AIAG (گروه اجرایی صنعت خودرو) از طریق ارسال پرسشنامه به سازمان‌هایی كه گواهینامه QS 9000 دریافت داشته‌اند، نشان می‌دهد كه 76% شركت‌ها معتقدند اجرای QS 9000 كیفیت محصول را ارتقاء داده و فرآیندها را بهبود بخشیده، 75% معتقدند كه اجرای سیستم موجب درك بهتر وظایف و تقسیم مسئولیت ها شده،‌ 54% بر این باورند كه ضایعات آن‌ها به میزان 46% كاهش یافته، 47% اجرای سیستم را موجب بهبود زمان تحویل دانسته‌اند.

در مجموع نیز تحقیق نشان می‌دهد كه به طور متوسط سود حاصل از اجرای QS 9000 در سال 1998 معادل 6% فروش سالانه سازندگان بوده است.
استقبال تولید كنندگان قطعات خود رو از این استانداردها از یك سو و گرایش جهانی برای همگرایی در اجرای یك استاندارد  جهانی خودرو، سازمان بین‌المللی ایزو را بر آن داشت تا یك راهنمای فنی برای سازندگان قطعات خودرو با نام ISO/ TS 16949 تدوین و منتشر كند كه ضمن ساده‌تر بودن، حدود 90% نیازمندی های آن با استاندارد آمریكایی QS 9000 منطبق است. البته این استاندارد جنبه بین‌المللی دارد و قرار بوده است بعد از رسمیت یافتن ویرایش جدید ISO 9000-2000، جایگزین  QS 9000 و استانداردهای مشابه اروپایی آن مانند VDA6 و . . . . . شود.

با وجود این كه هنوز از اقدام سازمان ایزو در این زمینه اطلاعی در دست نیست، برخی از شركت‌ها به دلایل گوناگون نسبت به دریافت گواهینامه این استاندارد، ابراز تمایل و حتی اقدام نموده‌اند.
شركتهای فورد و جنرال موتورز آمریكا نیز انتخاب یكی از این استانداردها را به نظر و سلیقه پیمانكاران خود محل نموده و هر دو آنها را قابل قبول اعلام كرده‌اند.

استانداردهای QS 9000 و TC/16949  ISO بر پایه استانداردهای ISO 9001 – 1994 بنا نهاده شده و علاوه بر آن نیازمندی‌های ویژه صنفی و نیازمندیهای خاص مشتری نیز به آن اضافه گردیده است. (كاوش، 1380، ص8)
 
3- مبانی مدیریت كیفیت
3-1- تغییر در مفهوم كیفیت
اهداف و محتوای مدیریت كیفیت از ابتدای بكارگیری خطوط تولید- كه هنری فورد ابداع كننده آن بود- تا به امروز تغییرات فراوانی كرده است. در اروپا به ویژه در سال های اخیر بحث‌های داغی درباره موضوع «كیفیت» آغاز شده و انتشارات فراوان در این زمینه، خود مبین اهمیت آن است. این بحث‌ها موجب گردیده است كه به طور روزافزون صاحبان صنایع درباره خط مشی كیفیت خود تفكر كنند و در نهایت استراتژی‌های جدیدی را به منظور بهبود همه جانبه كیفیت، بنا نهند.

بدین ترتیب كیفیت به عنوان یك عامل مهم یا حتی مهمترین عامل تعیین كننده موفقیت یا عدم موفقیت یك شركت تشخیص داده شد و به عنوان یك مزیت در صحنه رقابت جهانی شناخته گردید.
در نظام بازرسی و همچنین در نظام كنترل كیفیت، سمت‌گیری و توجه به مفهوم كیفیت عمدتاً به سوی ویژگیهای فنی فرآورده معطوف می‌گردد. همچنین مفهوم رایج و قدیمی كیفیت از دیدگاه اقتصادی، صرفاً به نتایج فرآیند تهیه محصول تكیه می‌كند كه بر اساس آن درجه مرغوبیت محصولات و خدمات را تعیین می‌نمایند.

این شناخت كه كیفیت به عنوان مهمترین عامل استراتژیكی موفقیت در بازارهای جهانی مطرح است،‌ باعث تغییر تفكر نسبت به تعریف محدود از مفهوم كیفیت گردید. سرانجام این نتیجه حاصل شد كه یافتن، ثبت و نهایتاً برطرف كردن اشتباهات،‌ یك حالت تدافعی را به وجود می آورد كه با آن در بلند مدت نمی‌توان حتی سهم موجود بازار را نیز حفظ نمود.

این امر منجر به توسعه و گسترش مفهوم كیفیت و علاوه بر آن باعث تعیین ارزش و اهمیت مشخص برای یكپارچه شدن مفهوم كیفیت در استراتژی شركت ها گردید. با وجود این تغییر در نگرش، كیفیت عملكردی همچنان بخش مهمی از مفهوم كیفیت را تشكیل می‌دهد. علاوه بر این، مشخصه های كیفیتی دیگری نیز به آن اضافه می شود كه بر حفظ ویژگی‌های فنی محصول تمركز نمی‌یابند، بلكه بر اساس نیازهای مشتریان كه فراتر از مفهوم عملكردی كیفیت است، منطبق می شوند.

3-2- مفهوم كیفیت
در فرایند تصمیم‌گیری مشتریان كه به قضاوت درباره كیفیت محصول و تصمیم به خرید آن منجر می‌گردد، در كنار مشخصه‌های فنی (مثلاً ساخت قابل اطمینان و مونتاژ بدون عیب و نقص یك خودرو)، مشخصه‌های عملكردی دیگری مانند قیمت، خدمات مناسب در تعمیر و نگهداری،‌ برخورد مطلوب در هنگام شكایات و غیره، نقش مهمی را ایفا می‌نمایند. این طرز تفكر را می‌توان نشأت گرفته از تلقی «ژوزف . ام. جوران» از كیفیت، كه آن را «مناسب بودن برای استفاده» (Fitness for use) می‌داند، دانست.

3-3- كیفیت از دیدگاه ایزو 9000
در آخرین ویرایش ایزو 9000 ، كیفیت چنین تعریف شده است:
كیفیت عبارت از درجه و مقیاسی است كه بر اساس آن، مجموعه ای از ویژگی‌های ذاتی، نیازمندی‌های تعیین شده را برآورده كنند.
یادآوری 1-  واژه كیفیت ممكن است با صفات ضعیف، خوب و عالی همراه گردد.
یادآوری 2- جزء لایفنك و مخصوصاً پایدار هر چیز را «ذاتی» آن چیز گویند. (كاوش، 1380 ، ص 13)
3-4- واژه‌های عمومی
مقوله- قلم (Entity- Item)
آنچه كه بتوان بطور جداگانه توصیف و بررسی كرد. مقوله برای مثال ممكن است یكی از موارد زیر باشد.
–    یك فعالیت یا یك فرایند
–    یك محصول
–    یك سازمان، یك نظام یا یك شخص
–    تركیبی از موارد فوق
فرایند (Process)
مجموعه‌ ای از منابع و فعالیت‌های مرتبط به هم كه داده‌ها را به ستاده‌ها تبدیل می‌كند. منابع می‌تواند شامل كاركنان، دارایی‌، تسهیلات، تجهیزات، فنون و روش‌ها باشد.

روش اجرایی (Procedure)
طریقه مشخص شده‌ای برای اجرای یك فعالیت را روش اجرایی می‌گویند.
در بسیاری موارد، روش‌های اجرایی به صورت مدون هستند. برای مثال روش‌های اجرایی نظام كیفیت. از سوی دیگر هر گاه روش اجرایی به صورت مدون باشد، غالباً اصطلاح «روش اجرایی مكتوب» یا «روش اجرایی مدون» را به كار می برند. یك روش اجرایی مدون یا مكتوب معمولاً شامل این موارد است:
اهداف و دامنه كاربرد یك فعالیت؛ چه كاری باید انجام شود و به وسیله چه شخصی،‌ چه هنگام، در كجا و چگونه باید انجام شود، از چه مواد، تجهیزات و مداركی باید استفاده شود و چگونه باید آن را كنترل و ثبت كرد.

محصول (Product)
ما حصل انجام فعالیت‌ها یا فرایندها را محصول گویند. یك محصول ممكن است شامل خدمت، سخت‌افزار، مواد فرآیند شده، نرم افزار و یا تركیبی از این‌ها باشد. بعلاوه یك محصول می‌تواند ملموس باشد (برای مثال قطعات مونتاژ شده یا مواد فرآینده شده) یا غیر ملموس (برای مثال دانش یا مفاهیم) یا تركیبی از این دو. در ضمن یك محصول می‌تواند به قصد (مثلاً بر ای عرضه به مشتریان) یا بدون قصد (مانند آینده‌ها یا اثرات ناخواسته) باشد.

خدمت (Service)
نتایج حاصل از فعالیت‌های انجام گرفته در فصل مشترك بین عرضه‌كننده و مشتری و یا حاصل از فعالیت‌های درون سازمانی عرضه كننده به منظور برآوردن نیازهای مشتری. عرضه كننده یا مشتری در فصل مشتركشان ممكن است به صورت كاركنان یا تجهیزات مطرح باشند ضمناً فعالیت‌های مشتری در فصل مشترك با عرضه كننده ممكن است برای ارائه خدمت اساسی باشد. تحویل یا استفاده از محصولات ملموس، ممكن است بخشی از ارائه خدمت را تشكیل دهد. خدمت ممكن است مرتبط با ساخت و عرضه محصول ملموس باشد.

3-5- مفاهیم مربوط به كیفیت
كیفیت (Quality)
تمامی ویژگی‌های یك مقوله كه در توانایی آن برای برآورده‌ كردن نیازهای تصریح شده یا تلویحی مؤثر است.

نیازمندی‌های كیفیت (Requirements for quality)
بیان نیازها یا تعبیری از آن‌ها كه به صورت مجموعه‌ای از نیازمندی‌های كمی یا كیفی اعلام می شود تا تحقیق و بررسی ویژگی‌های یك مقوله را ممكن سازد. بسیار ضروری است كه نیازمندی‌های كیفیت، نیازهای تصریح شده یا تلویحاً مفهوم شده مشتری را كه به طول كامل منعكس نماید. اصطلاح نیازمندی‌ها، شامل نیازمندی‌های مبتنی بر بازار یا قرارداد و نیز نیازمندی‌های درونی یك سازمان می‌گردد. این نیازمندی‌ها ممكن است در مراحل مختلف برنامه‌ریزی، توسعه و تفصیل یابند و به روز شوند. نیازمندی‌هایی كه برای ویژگی‌ها به طور كمی اعلام شده باشند، شامل مواردی از قبیل مقادیر اسمی، مقادیر تخصیصی و حدود انحرافات می‌گردد. نیازمندی‌های كیفیت بایستی به صورت كاركردی بیان شوند و مدون گردند.

انطباق (Conformity)
برآوردن شدن نیازمندی‌های مشخص شده را انطباق می‌گویند.

عدم انطباق (mon conformity)
برآورده نشدن یك نیازمندی مشخص شده را عدم انطباق گویند. این تعریف در برگیرنده انحراف یا فقدان یك یا چند ویژگی مربوط به كیفیت  از جمله ویژگی‌های مربوط به قابلیت اعتماد و همچنین یك یا چند جزء نظام كیفیت با توجه نیازمندی‌های مشخص شده، می‌باشد.

بازرسی (Inspection)
فعالیتی مانند اندازه‌گیری، بررسی، آزمایش یا آزمون یا شاخص (شابلون گیری) در مورد یك یا چند ویژگی یك مقوله و مقایسه نتایج با نیازمندی‌های مشخص شده،‌ به منظور تعیین اینكه برای هر ویژگی ، انطباق حاصل شده است.

خود بازرسی (Self- inspection)
بازرسی از كار انجام گرفته بوسیله شخص انجام دهنده آن كار بر طبق قواعد مشخص شده را خود بازرسی می گویند. نتایج خود بازرسی ممكن است برای كنترل فرایند به كار رود.

تصدیق (Verification)
تأیید از طریق بررسی و فراهم كردن شواهد عینی در مورد اینكه نیازمندیهای مشخص شده برآورده شده‌اند. در طراحی و توسعه، تصدیق به فرایند بررسی نتیجه یك فعالیت معین به منظور تعیین انطباق آن با نیازمندیهای بیان شده برای آن فعالیت مربوط می‌شود. اصطلاح «تصدیق شده» به منظور مشخص كردن حالت مربوطه (پس از تصدیق) به كار می‌رود.

صحه گذاری (Validation)
تأیید از طریق بررسی و فراهم كردن شواهد عینی در مورد اینكه نیازمندی‌های خاص برای كاربرد معین مورد نظر برآورده شده‌‌اند. در طراحی و توسعه، صحه گذاری به فرایند بررسی یك محصول به منظور تعیین انطباق با نیازهای استفاده كننده مربوط‌ می‌باشد.

صحه‌گذاری، معمولاً در مورد محصول نهایی تحت شرایط كاری تعریف شده انجام می‌گیرد و ممكن است در مراحل قبلی نیز ضروری باشد. اصطلاح «صحه گذاری شده» به منظور مشخص كردن حالت مربوطه (پس از صحه گذاری) به كار می رود. در صورتی كه كاربردهای متفاوتی مورد نظر باشد، ممكن است صحه‌گذاری‌های متعددی انجام گیرد.

شواهد عینی (Objective evidence)
اطلاعاتی كه صحت آن‌ها بر اساس واقعیتهای حاصله از طریق مشاهده، اندازه‌گیری، آزمون یا طرق دیگر قابل اثبات باشد. (امیران، 1375،‌ ص 55)

مدیریت (Managment)
مدیریت عبارتست از مجموعه فعالیت‌های هماهنگ شده برای هدایت و كنترل یك سازمان.
یادآوری – در زبان انگلیسی گاهی اوقات واژه «مدیریت» به افراد یعنی یك شخص یا گروهی از اشخاص كه مسئولیت و اختیار اداره یك سازمان را دارند نیز اطلاق می‌گردد. هر گاه واژه مدیریت در چنین مواردی مورد استفاده قرار گیرد، ضروری است به منظور اجتناب از تداخل با مفهومی كه در این استاندارد به شرح فوق تعریف شده از یك كلمه توصیفی نیز استفاده گردد. بعنوان مثال به جای عبارت مبهم «مدیریت باید . . . . .  » بهتر است عبارت واضح «مدیریت ارشد باید . . . » را بكار ببریم.

مدیریت ارشد (Top Management)
مدیریت ارشد به شخص یا گروهی از افراد گفته می‌شود كه سازمان را در بالاترین سطح هدایت و كنترل می كنند.

مدیریت كیفیت (Quality Management)
تمامی فعالیت‌های مربوط به كل وظایف مدیریت كه تعیین كننده خط مشی كیفیت، اهداف و مسئولیت‌ها بوده و آن ها را به كمك روش‌هایی از قبل طرح ریزی كیفیت، كنترل كیفیت، تضمین كیفیت و بهبود كیفیت در چارچوب نظام كیفیت به مرحله اجرا در می‌آورد. مدیریت كیفیت مسؤلیت تمامی سطوح مدیریت می‌باشد ولی باید به وسیله مدیریت رده بالا هدایت شود. اجرای آن، همه اعضای یك سازمان را در بر می‌گیرد. در مدیریت كیفیت جنبه‌‌های اقتصادی مورد توجه قرار می‌گیرد.
معیارهای ارزیابی جامعه كیفیت اروپا در خصوص استقرار سیستم مدیریت كیفیت و اعطای مدال كنترل كیفیت جامع اوارد

طرح ریزی كیفیت (Quality planning)
فعالیت هایی كه اهداف و نیازمندی‌های كیفیت و نیازمندی‌های مربوط به كاربرد اجزای نظام كیفیت را تعیین می‌كند.

طرح‌ریزی كیفیت شامل موارد زیر است:
الف- طرح ریزی محصول: شناسایی، طبقه‌بندی و تعیین میزان ویژگی‌های مربوط به كیفیت و همچنین تعیین اهداف،‌ نیازمندی‌های كیفیت و محدودیت‌ها.
ب- طرح ریزی مدیریتی و عملیاتی: آماده ساختن شرایط به كارگیری نظام كیفیت شامل سازماندهی و زمانبندی.
ج- تهیه طرح های كیفیت و اتخاذ تدابیر لازم برای بهبود كیفیت.
كنترل كیفیت (Quality Control)
فنون و فعالیت‌های عملیاتی كه برای برآورده كردن نیازمندی‌های كیفیت به كار می‌روند. كنترل كیفیت، در برگیرنده فنون و فعالیتهای عملیاتی است كه هم برای نظارت بر یك فرآیند و هم برای رفع علل عملكرد غیر رضایتبخش در تمامی مراحل چرخه كیفیت به منظور نیل به كارایی اقتصادی انجام می‌گیرد. برخی از فعالیت‌های كنترل كیفیت و تضمین كیفیت به هم مرتبط هستند.

تضمین كیفیت (Quality Assurance)
تمامی فعالیت‌های طرح‌ریزی شده و نظام گرا كه در چارچوب نظام كیفیت اجرا گردیده و در صورت لزوم اثبات شده باشد كه آن‌ها برای ایجاد اطمینان كافی از این كه یك مقوله نیازمندیهای كیفیت را برآورده خواهد كرد لازم هستند. تضمین كیفیت دارای دو هدف درونی و بیرونی است.

الف- تضمین كیفیت درونی: تضمین كیفیت در درون یك سازمان برای مدیریت، اطمینان ایجاد می‌كند.
ب- تضمین كیفیت بیرونی: تضمین كیفیت در موارد مبتنی بر قرارداد  یا موارد دیگر، برای مشتریان یا دیگران، اطمینان ایجاد می‌كند. برخی از فعالیت‌های كنترل كیفیت و تضمین كیفیت به هم مرتبط هستند. در صورتیكه نیازمندی‌های كیفیت منعكس كننده كامل نیازهای استفاده كننده نباشند، تضمین كیفیت نمی تواند اطمینان كافی را ایجاد كند.

نظام كیفیت (Quality System)
ساختار سازمانی، روش‌های اجرایی، فرایندها و منابع مورد نیاز برای به اجرا درآوردن مدیریت كیفیت را نظام كیفیت می‌گویند. نظام كیفیت بایستی فقط تا آن حد گسترده و مشروح باشد كه برای برآورده كردن اهداف كیفیت لازم است. نظام كیفیت یك سازمان اساساً به منظور برآورده كردن نیازهای مدیریتی درونی سازمان، طراحی می‌شود و دامنه آن وسیع تر از نیازمندی‌های یك مشتری خاص است كه تنها قسمت مربوط به خود را از نظام كیفیت ارزیابی می‌كند. در مواردی كه ارزیابی كیفیت مبتنی بر قرارداد است و یا انجام آن اجباری است ممكن است اثبات به اجرا درآمدن اجزای تعیین شده‌ای از نظام كیفیت الزامی باشد.

بهبود كیفیت (Quality Improvement)
اقداماتی كه در سر تا سر سازمان برای افزایش كارایی و بازدهی فعالیت‌ها و فرایندها به منظور تأمین منافع بیشتر، هم برای سازمان وهم برای مشتریان آن انجام می‌گیرد.

بازنگری مدیریت (Management review)
ارزیابی رسمی توسط مدیریت رده بالا از وضعیت نظام كیفیت و كافی بودن آن در رابطه با خط مشی كیفیت و اهداف آن.

بازنگری مدیریت ممكن است شامل بازنگری خط مشی كیفیت نیز باشد. نتایج ممیزی كیفیت می تواند یكی از منابع اطلاعاتی برای بازنگری مدیریت باشد. مدیریت رده بالا، عبارتست از مدیریت سازمانی كه نظام كیفیت آن تحت بازنگری قرار دارد.

بازنگری قرارداد (Contract review)
فعالیت‌های نظام یافته‌ای كه عرضه كننده پیش از عقد قرارداد انجام می دهد تا اطمینان حاصل كند كه نیازمندی‌های كیفیت بدرستی تعیین شده و عاری از ابهام بوده و مدون و قابل تحقق به وسیله عرضه كننده است. بازنگری قرارداد از مسئولیت‌های عرضه كننده است ولی می تواند آن را با مشاركت مشتری نیز انجام دهد. بازنگری قرار دارد ممكن است در مراحل مختلف قرارداد بر حسب نیاز تكرار گردد.

بازنگری طراحی (design review)
بررسی یك طراحی به صورت مدون، جامع و نظام یافته به منظور ارزیابی قابلیت آن برای برآورده كردن نیازمندی های كیفیت، شناسایی مشكلات موجود (در این زمینه) و ارائه پیشنهاد برای یافتن راه حل آن‌ها . بازنگری طراحی را در هر مرحله از فرایند طراحی می‌ توان انجام داد، ولی به هر حال باید بعد از پایان این فرایند نیز انجام گیرد.

نظام نامه كیفیت (Quality Manual)
مدركی كه در آن خط مشی كیفیت یك سازمان تعیین و نظام كیفیت آن تشریح می‌گردد. نظام نامه كیفیت ممكن است مربوط به كلیه فعالیتهای یك سازمان و یا فقط قسمتی از آن باشد. عنوان و موضوع نظام نامه كیفیت بیانگر دامنه كاربرد آن است.

مشخصات (Specification)
مدركی كه نیازمندی‌ها را بیان می‌كند. برای نشان دادن نوع مشخصات، بایستی كلمه توصیف كننده بكار برد؛ مانند مشخصات محصول و مشخصات آزمون. مشخصات بایستی شامل نقشه‌های فنی، مدل‌ها و مدارك مربوطه دیگر باشد و یا به آن‌ها ارجاع دهد و همچنین باید روش‌ها و معیارهایی را كه با آن‌ ها می‌توان انطباق را بازبینی كرد،‌ تعیین نماید.

سابقه (record)
مدركی  كه شواهد عینی از فعالیت‌های انجام گرفته یا نتایج حاصله را بدست می‌دهد. یك سابقه كیفیت، حاوی شواهد عینی از میزان برآورده ‌شدن نیازمندی های كیفیت (ماند سابقه كیفیت محصول)  یا كارایی عملیات یك جزء از نظام كیفیت (مانند سابقه نظام كیفیت) است.
برخی از مقاصد سوابق كیفیت عبارتند از اثبات،‌ قابلیت ردیابی و اقدام پیشگیرانه و اقدام اصلاحی. یك سابقه را می‌توان بر روی هر واسط اطلاعاتی نوشت یا ذخیره كرد.

قابلیت ردیابی (Traceability)
امكان ردیابی تاریخچه، كاربرد و یا موقعیت یك مقوله از طریق مدارك شناسایی ثبت شده را، قابلیت ردیابی می‌گویند. اصطلاح قابلیت ردیابی، ممكن است دارای یكی از سه معنی اصلی زیر باشد:
الف- در مورد یك محصول ممكن است مربوط باشد به :
– مبدأ مواد و قطعات
– تاریخچه فرآوری محصول
– توزیع و موقعیت محصول پس از تحویل
ب- در مورد كالیبره كردن، وسیله اندازه‌گیری را با برسنج‌های (Etalon) ملی یا بین المللی،‌ برسنج‌های اولیه، ثابتها یا خواص فیزیكی پایه یا مواد مرجع مربوط می‌كند.
ج- در مورد جمع‌آوری داده‌ها ، محاسبات و داده‌های بدست آمده در مراحل چرخه كیفیت را گاهی تا به نیازمندی های كیفیت یك مقوله مربوط می‌كند. تمام جنبه‌های نیازمندی‌های مربوط به قابلیت ردیابی در صورتیكه وجود داشته باشد، بایستی به وضوح مشخص شود. برای مثال از لحاظ دوره زمانی، نقطه مبدأ یا مدارك شناسایی.

3-6- اصطلاحات مربوط به ابزارها و فنون
الگوی تضمین كیفیت (Model for Quality assurance)
مجموعه ای از نیازمندی‌های استاندارد شده یا انتخاب شده مربوط به نظام كیفیت كه به منظور برآورده كردن نیازهای تضمین كیفیت برای وضعیت معین تلفیق شده‌اند.

 ارزیابی كیفیت (Quality evaluation)  
بررسی نظام یافته توانایی یك مقوله در برآورده كردن نیازمندی‌های مشخص شده.
ارزیابی كیفیت ممكن است به منظور تعیین توان كیفیت یك عرضه كننده به كار رود. در این حالت برحسب موقعیت معین، ممكن است نتایج ارزیابی كیفیت را به منظور احراز شرایط، تایید و ثبت كردن یا اعتبار دادن به كار برد.

می‌توان یك كلمه توصیف كننده همراه با اصطلاح ارزیابی كیفیت بر حسب دامنه كاربرد آن ( مانند فرایند، كاركنان یا نظام) و زمان آن (مانند پیش از قرارداد) بكار برد. مانند ارزیابی كیفیت فرایند پیش از قرارداد.

ارزیابی كیفیت همه جانبه عرضه كننده ممكن است شامل ارزیابی منابع مالی و فنی او نیز گردد.
ممیزی كیفیت (Quality audit)
بررسی مستقل و نظام یافته برای تعیین اینكه فعالیت‌های مرتبط به كیفیت و نتایج مربوطه با ترتیبات برنامه‌ریزی شده مطابقت دارد و اینكه  این ترتیبات به   طور مؤثر اجرا می شوند و برای دست یافتن به اهداف مناسب هستند.
اقدام پیشگیرانه (Preventive action)
اقدامی كه برای از بین بردن علل به وجود آورنده عدم انطباق یا عیب و سایر شرایط نامطلوب بالقوه و به منظور پیشگیری از وقوع آن‌ها انجام می‌ گیرد. اقدام پیشگیرانه ممكن است متضمن تغییراتی از قبیل تغییر در روشهای اجرایی و نظام‌ها به منظور دستیابی به بهبود كیفیت در هر مرحله از چرخه كیفیت باشد.

اقدام اصلاحی (corrective action)
اقدامی كه برای از بین بردن علل به وجود آورنده عدم انطباق یا عیب و سایر شرایط نامطلوب بالفعل كه به منظور پیشگیری از وقوع مجدد آن‌ها انجام می‌گیرد. اقدام اصلاحی ممكن است متضمن تغییراتی از قبیل تغییر در روش‌های اجرایی و نظام‌ها و به منظور دستیابی به بهبود كیفیت در هر مرحله از چرخه كیفیت باشد. توضیح آنكه میان اصلاح و اقدام اصلاحی تفاوتی وجود دارد:
–    اصلاح در مورد تعمیر، بازكاری یا تنظیم به كار می رود و به تعیین تكلیف عدم انطباق پدید آمده مرتبط است.

–    اقدام اصلاحی به رفع علل عدم انطباق مرتبط می‌شود. (امیران، 1375،‌ ص 59)
4- نیازمندی‌‌های نظام مدیریت كیفیت
4-1- نیازمندی‌ های ISO 9000 – 1994
نیازمندی‌های نظام مدیریت كیفیت مبتنی بر استانداردهای 9000 – 1994 در سه مدل اجرایی ISO 9003  و ISO 9002 و ISO 9001 تعریف شده‌اند. استاندارد ISO 9001 برای سازمان‌هایی كه فعالیت طراحی دارند مشخص شده و نیازمندی‌های آن در  20 عنصر تعریف شده است. شركت‌های فاقد فعالیت های طراحی،‌ نظام مدیریت كیفیت خود را بر اساس مدل اجرایی ISO 9002 با 19 عنصر طراحی و اجرا می كنند. علاوه بر آن برای فعالیت‌های بسیار ساده از قبیل بازرسی و آزمایش ها مدل ISO 9003 با 16 عنصر، طرح‌ریزی گردیده: كه عملاً مورد استقبال قرار نگرفت.
طبق خطوط راهنمای اعلام شده از طرف سازمان ISO،‌ استانداردهای
ISO 9000- 1994 حداكثر تا پایان سال 2003 اعتبار دارند و بعد از این تاریخ، سازمان‌ها مكلفند نظام كیفیت خود را با ویرایش جدید استاندارد 9000-2000 منطبق نمایند.

برای دریافت پروژه اینجا کلیک کنید