بررسی زندگی عبادی سیاسی امام سجاد (ع) در word

    
فهـرست مطالـب

چکیده
* مقدمه
* کلیات
* فصـــل اول: امام سجاد (عَلیهِ السّلام) و عاشورا

* بخش اول : بیوگرافی مختصری از زندگی امام سجاد (عَلیهِ السّلام)
* ولادت علی بن الحسین (عَلیهِ السّلام)
* نام گذاری امام سجاد (عَلیهِ السّلام)
* کنیه و القاب امام سجاد (عَلیهِ السّلام)
* دوران کودکی
* دوران نوجوانی
* مادر امام سجاد (عَلیهِ السّلام)
* همسر و فرزندان امام (عَلیهِ السّلام)
* قیام زید
* شهادت امام سجاد (عَلیهِ السّلام)
* بخش دوم : بررسی نقش امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در عاشورا
* حرکت امام حسین (عَلیهِ السّلام) از مدینه
* بیماری امام سجاد (عَلیهِ السّلام)
* عدم توان مبارزه
* نشانه های جهاد در سیره امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در عاشورا
* علل عدم قتل امام (عَلیهِ السّلام)
* حضور در قتلگاه
* فصــل دوم: امام سجاد (عَلیهِ السّلام) و کاروان اسراء
* تبیین نقش امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در اسارت
* ورود اسراء به کوفه
* امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در مجلس یزید
* خطبه امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در مسجد اموی
* خواب دیدن همسر یزید و نجات اهل بیت (عَلیهِ السّلام) از شام
* بازگشت به مدینه
* خطبه امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در مدینه
* فصـــلسوم: عبادت و امام سجاد (عَلیهِ السّلام)
* بخش اول : دعا و مناجات امام (عَلیهِ السّلام)
* عبادت امام سجاد (عَلیهِ السّلام)
* امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در محراب عبادت و معنویت
* نماز امام سجاد (عَلیهِ السّلام) ابلاغگر پیام شهیدان
* علی بن الحسین سید الساجدین
* امام سجاد (عَلیهِ السّلام) و عبادت
* عبادت و آتش
* سقوط فرزند در چاه
* امام و عبدالملک سروان
* امام در مسجد کوفه
* بخش دوم : صحیفه سجادیه
* ابعاد صحیفه
* فصــل چهارم: سیاست و امام سجاد (عَلیهِ السّلام)
* بخش اول : با چه سیاستی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) از عاشورا به نفع اسلام استفاده کرد
* مقدمه
* زنده نگه داشتن یاد و خاطره عاشورا
* جهاد در لباس اسارت
* افشاگریها
* بیان علل
* بخش دوم : سیاست و برخورد امام سجاد(عَلیه ِ السّلام)با حکومت های وقت
* برنامه سیاسی کوتاه مدت
* زندگی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در خلافت یزید
* واقعه اسفبار حرّه
* امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در واقعه حرّه
* تحلیلهای نادرست
* یزید و هجوم به مکه
* دوران معاویه بن یزید
* دوران مروان بن حکم
* انحطاط دینی و سیاسی مردم
* دوران حکومت سیاه عبدالملک
* برخوردهای امام سجاد (عَلیهِ السّلام) با عبدالملک
* دوران ولید بن عبدالملک
* شیوه امام در افشاگری علیه حاکمان ناصالح
* نتایج
* پیشنهادات
* فهرست منابع و ماخذ

مقدمــه
امام سجاد (عَلیهِ السّلام) ، چهارمین پیشوای شیعه و ششمین آفتاب آسمان عصمت و طهارت است كه در بحرانی ترین شرایط تاریخ اسلام عهده دار امر امامت امر گردید و قافله اسلام را از تاریكی های دوران حكومت بنی امیه به سلامت عبور داد و شیعه را از نابودی مصون داشت .
امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در روزگاری می زیست كه همه صدا ها خاموش شده بود و امویان دارهایی را كه برافراشته بودند همچنان نگه داشته و خون های مطهری را كه ریخته بودند نمی شستند تا درس عبرتی باشد برای همه آنان كه هنوز نفسی در سینه دارند و  زمزمه ی زیر لب ، تا مبادا لب به سخن بگشایند و دودمان اموی را بر باد دهند .
آری ، امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در چنین روزگاری قافله سالار راهیان نور شد . قافله ای كه ضربات سهمگینی بر پیكرش وارد شده و امویان این قافله را نابود شده می پنداشتند .
وقتی نگذاشتند كه امام سجاد (عَلیهِ السّلام) ، بعد از واقعه عاشورا ، ندای حقیقت را بر فراز منبر جدش رسول الله (ص) فریاد كند آن امام همام در دل شب با دعا و نیایش ، عالی ترین روز دینداری و حق طلبی را به یارانش ابلاغ كرد . و باران نیازهای شبانه اش ، صحیفه ای از معارف و رهنمود ها و درس ها تدارك دید و با سجده های طولانی اش قیامها را شكل بخشید .
زمانی كه دشمن اجازه نداد او درمیان یارانش و در جمع پیروانش حضور علنی داشته باشد ، آن حضرت با خلوت خویش جمع امویان را ضعیف ساخت و آرامش آن ها را بر هم زد ! به راستی كه امام سجاد (عَلیهِ السّلام) محراب نیایش را میدان مبارزه با سیاست ها و تبلیغات امویان تبدیل كرد و از دعا كه نرم ترین شیوه گفتاری است حربه ای برنده علیه دشمنان دین و منكران ولایت پدید آورد . او در مجلس یزید كه خونخوارترین و بی رحم ترین بیدادگاه تاریخ بود با چنان شهامت و شجاعتی از حریم شهیدان كربلا دفاع كرد كه نجوای سخنانش برای همیشه در گوش زمان و تاریخ باقی ماند.
امام سجاد (عَلیهِ السّلام) ، در آن مجلس و نیز در بقیه عمر خویش با منش و رفتار خود برای همه ی دشمنان به اثبات رسانید كه در حلم ، علم ، فصاحت ، شجاعت مانند اجداد طاهرینش سرآمد خلق است . از آن پس هرگاه صدای نیایش امام سجاد(عَلیهِ السّلام) بلند می شد همه درد ها و رنجهایی كه از سوی غاصبان ولایت و خلافت بر خاندان عصمت رفته بود پدیدار می گشت .
از نوای گرم و مهربان دعاهایش چیزهایی زیادی می توان دریافت ، ندای توصیه ی رسول خدا (ص) ، صلابت امیرالمونین علی (عَلیهِ السّلام) و رنجهای حسن بن علی (عَلیهِ السّلام) و مظلومیت های حسین (عَلیهِ السّلام) سالار شهیدان كربلا .
و اكنون به شناخت ابعاد وجودی آن زینیت بخش تقوا پیشگان می نشینیم . بدان كه امید كه مائده امداد های الهی ، در این مسیر یاری و توانمان بخشد .
فصل اول
 بیوگرافی مختصری از زندگی امام سجاد (عَلیهِ السّلام):
 این فصل شامل ولادت ، كنیه و القاب ، مادر و همسر و فرزندان و دوران كودكی ، نوجوانی و جوانی امام (عَلیهِ السّلام) می شود . در كل زندگینامه امام سجاد (عَلیهِ السّلام) را به صورت خلاصه ذكر كرده ایم .
فصل دوم
 تبین نقش امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در عاشورا كه به بركت امام حسین (عَلیهِ السّلام) به سوی كربلا ، بعد از آن به بیماری امام (عَلیهِ السّلام) كه نقش زیادی در زنده ماندن امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در واقعه عاشورا داشت كه آن یك تقدیر الهی برای استمرار امامت در جامعه اسلامی بود اشاره كرد . و رنج و مصیبت هایی كه امروزه در روز عاشورا بر امام سجاد (عَلیهِ السّلام) وارد شده حضور آن حضرت در قتلگاه پرداختیم .
فصل سوم
 بررسی نقش امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در اسارت :
 در اینجا همراه می شویم با كاروان اسراء و با كاروانسالار آن ، امام سجاد (عَلیهِ السّلام) و با آن بزرگوار منزل به منزل می رویم و حوادث آن دوره را ورق می زنیم . در كوفه شهر مردمان حیله و ریا و در شام در مجلس یزید ، خونخوارترین و ستمكارترین عنصر تاریخ در مدینه شهر رسول خدا ، شهر نور.
فصل چهارم :
 دعا و مناجات امام (عَلیهِ السّلام) بررسی عبادت های امام سجاد (عَلیهِ السّلام) ، بیان خضوع و فروتنی امام سجاد  (عَلیهِ السّلام) و حضور قلب آن حضرت در نماز و بیان نمونه هایی از عبادت های آن حضرت
فصل پنجم
توضیحی پیرامون صحیفه سجادیه :
 همان كتابی كه انجیل اهل بیت و زبور آل محمد لقب گرفت . در این فصل ابتدا تعریفی از
صحیفه سجادیه آورده ایم و به شرح های نگاشته شده بر صیحفه و سند و رجال آن پرداختیم و در ادامه امتیازات صحیفه سجادیه را متذكر شده ایم و در نهایت ابعاد صحیفه را ذكر كرده ایم
فصل ششم :
با چه سیاستی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) از عاشورا به نفع اسلام استفاده كرد :
در این فصل به پیام رسانیها و سیاست امام سجاد  (عَلیهِ السّلام) در زنده نگه داشتن یاد عاشورا را
اشاره كردیم . امام به دلیل اینكه واقعه عاشورا از اذهان پاك نشود ، به افشاگری و بیان علل قیام امام حسین  (عَلیهِ السّلام) می پرداخت .
فصل هفتم
 سیاست امام سجاد (عَلیهِ السّلام) با حكومت های وقت :
 امام سجاد (عَلیهِ السّلام) با یزیدبن معاویه بن یزید ، مروان بن حكم ، عبدالملك بن مروان ، ولید بن عبدالملك هم عصر بود . با هریك از این حاكمان و ویژگی های حكومتی آن ها را به صورت جداگانه توضیح دادیم و در مورد واقعه اسفبار حره ، هجوم یزید به مكه و فتنه ابن زبیر و برخورد امام سجاد (عَلیهِ السّلام) با هریك از این ها مطالبی را در این فصل گنجاندیم .

كلیات
اهمیت و ضرورت
انسان در طول زندگی خود نیاز های متفاوتی دارد كه بعضی از این نیازها بستگی به موقعیت و زمان و حالت بخصوصی دارد . یكی از این نیازها نیاز به علم است . همه انسان ها تشنه آموختن و كسب دانش هستند . انسانی كه تشنه آموختن دانش است بهتر است در مسیری حركت كند كه مفید و صحیح باشد . با توجه به اینكه ما در عصری زندگی می كنیم كه ادیان و مذاهب مختلفی بوجود آمده اند كه هریك خود را بر حق می دانند ، یكی از مسیر های صحیح علم آموزی ، آموختن درباره دین است . و از محور های اساسی در هر دین شناخت رهبر و بزرگان آن دین است كه اهمیت بسیار دارد ، زیرا رهبر نمونه كامل برای شناختن یك دین است و با توجه به اینكه ما در كشوری زندگی می كنیم كه مذاهب مختلف از جمله مذهب اهل سنت وجود دارد ، درست است كه تشیع و تسنن با هم مشتركاتی دارند ، امّا در بعضی موارد از جمله رهبر با یكدیگر اختلاف دارند . كه همین اختلاف در رهبر باعث تقابل و ایجاد كشمكش های بین تسنن و شیعه شده است . ما كه در حوزه علمیه درس می خوانیم و درس ما علوم دینی است ، وظیفه ما اولاً شناختن دین است و ثانیاً شناساندن دین به دیگران است ، یكی از شاخه های اصلی شناختن بزرگان دین و در رأس آن ائمه می باشد كه بتوان در موقع نیاز از آنها در مقابل بد خواهان دفاع كرد .
تحلیل زندگی امامان معصوم علیهم سلام بدون آگاهی از موقعیت اجتماعی آنان و ویژگی های زمان ناممكن می باشد . بر همین اساس است كه بعضی بدون آگاهی و یا احیاناً غرض ورزی نظریات نادرستی را میدهند ، از جمله اینكه امام سجاد (عَلیهِ السّلام) را فردی منزوی كه در گوشه ای به عبادت فردی اشتغال داشته و به دور از مسایل اجتماعی و سیاسی معرفی می نمایند ؛ كه این بزرگترین جفا بر امام همام می باشد و یا در تعبیرات خود از امام سجاد (عَلیهِ السّلام) به عنوان امام بیمار یاد می كنند . با عنایت خداوند سعی كردیم در این پایان نامه به ابعادی هرچند ناچیز از زندگی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) اشاره كنیم .

سوالات اصلی
1- بیوگرافی مختصر از امام سجاد (عَلیهِ السّلام) را ذكر كنید ؟
2- امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در دوران اسارت چه نقشی داشتند ؟
 3- چرا مبارزات امام (عَلیهِ السّلام) در قالب دعا و مناجات بود ؟
4- دوران امامت امام سجاد (عَلیهِ السّلام) چگونه بود ؟

سوالات فرعی
1- تاریخ تولد و نام پدر و مادر و كینه و القاب امام سجاد (عَلیهِ السّلام) را بیان كنید ؟
 2- چرا امام سجاد (عَلیهِ السّلام) را زین العابدین می نامند ؟
3- نقش امام سجاد (عَلیهِ السّلام) از مدینه تا كربلا چیست ؟
4- سخنرانی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در كوفه و شام چه تفاوت هایی با یكدیگر داشت؟
5- آیا سكوت و پناه بردن امام سجاد (عَلیهِ السّلام) به دعا یك انزوا بود یا یك سیاست؟
6- با اینكه یزید و یزیدیان امام حسین (عَلیهِ السّلام) و یارانش را خارجی و مرتد و حادثه عاشورا را پیروزی برای مسلمانان به حساب می آوردند امام سجاد (عَلیهِ السّلام) با چه سیاستی از عاشورا به نفع اسلام استفاده كرد ؟
7- صحیفه امام سجاد (عَلیهِ السّلام) را معرفی كنید ؟

فرضیه سازی
1-  بیماری امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در واقعه عاشورا یك تقدیر الهی برای استمرار امامت بود .
2- امام سجاد (عَلیهِ السّلام) با نیایش های خود رموز سیاست و دینداری را به مردم ابلاغ كرد .
3- حاكمان عباسی شرایط اختناق آمیزی را برای امام سجاد (عَلیهِ السّلام) و پیروانش به وجود آورده بودند.
اهداف و فوائد تحقیق
هدف از این تحقیق تنها بیان زندگانی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) نمی باشد . با توجه به اینكه امام سجاد (عَلیهِ السّلام) یكی از ائمه دوازده گانه ما شیعیان است و شناخت كامل آن بزرگوار اهمیت ویژه ای دارد و زمینه ایجاد شناخت در تمام ابعاد نورانی وجود اقدس ایشان از عهده این بنده حقیر بر نمی آید ، لذا اهداف این تحقیق علاوه بر بیان زندگانی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) بررسی دو بعد عبادی و سیاسی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) می باشد و برطرف كردن یك سوی ابهامات كه در اذهان بعضی از افراد وجود دارد ، از جمله اینكه امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در بعد سیاست فعالیتی نداشتند و تنها بعد عبادی را مورد توجه قرار داده بودند اما غافل از اینكه همین بعد عبادی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) جدای از سیاست امام (عَلیهِ السّلام) نبود و یك سیاست كاملاً هوشیارانه بود كه منحصر به فرد و تأثیر گذار بود .
وقتی كه تاریخ گذشتگان خصوصاً ائمه علیهم السلام بیان می شود ذهن ها بدنبال الگو سازی و الگو برداری بر می آیند . اهداف این تحقیق ساختن الگوی مناسب و تأثیر گذار در بعد عبادی و سیاسی می باشد . ان شاء الله كه بتواند مشكلی از مشكلات جامعه را كه از سوی دشمنان بر جامعه و بخصوص نسل جوان در زمینه دینی تحمیل می شود را حل كند . و دیگران نیز گام های مهمتر و مؤثرتری را در این زمینه بردارند .
پیشینه موضوع
در مورد سابقه موضوع تحقیق منابع و آثار تألیف شده به چند دسته تقسیم می شود :
الف) كتابهای تاریخ عمومی
ب) تواریخ ائمه علیهم السلام
ج) تراجم ( شرح حال نگاری ) و رجال
د) آثار مؤلفان معاصر
 ابتدا چند منبع دسته اول را صرف آشنایی ذكر می كنیم و بعد از آن آثار مؤلفان معاصر را همراه با نقد می آوریم . كتاب ناسخ التوارخ حضرت حضرت سجاد (عَلیهِ السّلام) به قلم مورخ شهید دانشمند محترم عباسقلیخان شهید و به تصحیح و حواشی دانشمند محترم محمد باقر بهبودی می باشد . كتاب اختیار معرفه الرجال (رجال كشی) اثر مورد بحث تخلیص كتابی است با عنوان « معرفه الرجال الناقلین عن الائمه المعصومین » به تألیف ابو عمر و محمد بن عمر بن عبد العزیز كسی كه شیخ طوسی رحمه الله آن را تخلیص كرده و تحت عنوان « اختیار معرفه الرجال » به دست ما رسیده است . كتاب تاریخ یعقوبی ، این كتاب اثر احمد بن ابی یعقوب اسحاق بن جعفر بن وهب بن واضح ( م  292  ه . ق ) می باشد . كتاب منتهی الآمال تألیف ثقه المحدثین مرحوم حاج سید عباس قمی می باشد .                 

آثار مؤلفان معاصر 
1- رهبر آزادگان : كتاب رهبر آزادگان به نویسندگی سید عبد الرزاق موسوی مقدم و ترجمه مرتضی فهیم كرمانی در سال 1374 بوسیله چاپخانه دفتر نشر فرهنگ اسلامی به چاپ رسیده است . این كتاب به ابعاد مختلف زندگی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) اشاره كرده است . ابتدا در مورد مادر امام (عَلیهِ السّلام) ، ولادت امام و القاب و اسامی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) و نصب بر امامت امام (عَلیهِ السّلام) اشاره شده است . بعد از آن معجزات امام (عَلیهِ السّلام) را ذكر كرده است كه به نظر این بنده اگر معجزات امام (عَلیهِ السّلام) را در آخر مطالب می آورد بهتر بود . بعد از آن در مورد صحیفه سجادیه و رساله حقوق امام (عَلیهِ السّلام) مطالبی را آورده كه این نقطه قوتی می باشد كه برای خواننده مفید است . بعد از آن ، كلمات قصار ، امام و تغییر قرآن و بیان مسائلی از فقه و هم چنین احتجاجهای امام و امام در خانه خدا اشاره شده است . در ادامه به بعضی از خصوصیات امام از جمله صبر و بردباری و فروتنی امام و به بخشش امام (عَلیهِ السّلام) اشاره شده است كه هركدام از این بحث ها در حد مناسب می باشد . در ادامه به بحث امام سجاد (عَلیهِ السّلام) و امویان و امام سجاد (عَلیهِ السّلام) و هشام اشاره شده است ، به توصیه ها و سفارش های امام (عَلیهِ السّلام) به فرزندان خود و فرزندان امام (عَلیهِ السّلام) اشاره شده است كه اگر جای این دو بحث عوض می شد بهتر بود . یعنی ابتدا نویسنده فرزندان امام سجاد (عَلیهِ السّلام) را می آورد و بعد توصیه ها و سفارش های امام به فرزندان خود ، اما به دلیل اینكه در این كتاب نویسنده به بیشتر ابعاد زندگی امام سجاد (عَلیهِ السّلام) نگاهی گذرا كرده است ، آوردن شاگردان و اصحاب امام (عَلیهِ السّلام) نیز خالی از لطف نبود .
2- نقش امام سجاد (عَلیهِ السّلام) در رهبری شیعه: این كتاب از جمله كتاب هایی است كه در مورد امام سجاد (عَلیهِ السّلام) است . مؤلف این كتاب محسن رنجبر می باشد . كتاب حاضر در سال 1380 به چاپ رسیده است و ناشر این كتاب انتشارات مدرسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی رحمه الله علیه است .

منابع و مآخذ :

* قرآن مجید : ترجمه ؛ ناصر مكارم شیرازی
*صحیفه كامله سجادیه : ترجمه ؛ سید علیرضا جعفری ، ج 1 .
1-    انصاریان ، استاد حسین ، اهل بیت علیهم السلام عرشیان فرش نشین ، قم ، 1383
2-    امین حسینی عاملی ، سید محسن ، زندگی امام زین العابدین (ع) ، ترجمه ی حسین وجدانی ، تهران ، چاپخانه سپهر
3-    اربلی ، علی بن عیسی ، كشف الغمه فی معرفه الائمه ، تبریز ، مكتبه بنی هاشم ، 1381
4-    ابن طاووس ، علی بن موسی ، لهوف ، قم ، 1382 .
5-    ابن شهر آشوب ، محمد بن علی ، مناقب آل ابی طالب ، قم ، موسسه انتشارات علامه ،
6-    پیشوایی ، مهدی ، سیره پیشوایان ، موسسه امام صادق (ع) ، 1379
7-    ترابی ، احمد ، امام سجاد (ع) ، جمال نیایشگران ، مشهد ، موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی ، 1373
8-    حسین قمی ، سید علی ، كرامات و مقامات عرفانی امام سجاد (ع) ، قم ، انتشارات نبوغ ، 1380
9-    حسینی جلالی ، محمد رضا ، جهاد امام سجاد (ع) ، ترجمه موسی دانش
10-    حر عاملی ، محمد بن حسن ، وسایل الشیعه ، نجف ، 1356 ق
11-    خراسانی ، حاج محمد هاشم بن محمد علی ، منتخب التواریخ در زندگی چهارده معصوم ، انتشارات اسلامیه 1376 ،
12-    خلیل آبادی حجه الاسلام برات ، لوامع الانوار (جلد دوم ) . ناشر مولف .
13-    خواجویان ، دكتر محمد كاظم ، تاریخ تشیع ، مشهد ، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد ، 1379
14-    خلفی ، شیخ عبدالحسین ، زندگانی چهارده معصوم ، قم ، دارالنشر اسلام ، 1382
15-    دعائی ، محمد محسن ، اسوه كامل – بررسی مقاطع زندگی و ابعاد نورانی وجود اقدس حضرت زین العابدین و سید الساجدین علی بن الحسین (ع)، موسسه اطلاعات ، 1380
16-    رنجبر ، محسن ، نقش امام سجاد (ع) در رهبری شیعه ، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) ، 1380
17-    شریف قریشی ، باقر ، تحلیلی از زندگانی امام سجاد (ع) ، ترجمه محمد رضا عطایی ، كنگره ی جهانی حضرت رضا (ع) ، 1372
18-    صادقی ، حجه السلام اكبر ، حضرت امام سجاد (ع) پاسدار خون شهیدان ، انتشارات سلسبیل
19-    طباطبایی ، استاد علامه ، تفسیرالمیزان ، ترجمه ی سید محمد باقر موسوی همدانی ، مشهد چاپخانه دفتر انتشارات اسلامی
20-    عماد زاده ، حسین ، زندگانی چهارده معصوم ، نشر طلوع ، 1380
21-    علاقه بندیان ، دكتر عباس ، از مدینه تا نینوا ، گلشن راز ، 1379
22-    قمی ، حاج شیخ عباس ، منتهی الامال ، مطبوعاتی حسینی ، 1381
23-    قائمی ، علی ، زندگی حضرت زینب (س) – رسالتی از خون و پیام ، تهران ، امیری ، 1372
24-    قائمی ، دكتر علی ، در مكتب پیشوای ساجدان امام علی بن الحسین (ع) ، امیری ، 1376
25-    كلینی ، ثقه الاسلام ، اصول كافی ، ترجمه ی آقای حاج سید جواد مصطفوی
26-    موسوی كاشانی ، سید محمد محسن ، بر امام سجاد (ع) و امام باقر (ع) چه گذشت ؟ تهران ، دارالمكتب الاسلامیه ، 1373
27-    موسوی مقدم ، سید عبدالرزاق ، رهبر آزادگان ، ترجمه ی مرتضی فهیم كرمانی ، دفتر نشر فرهنگ اسلامی ، 1374
28-    محرمی ، غلامحسن ، تاریخ تشیع از پیدایش تا عصر غیبت كبری ، انتشارات نصایح ، 1382
29-    مجلسی ، محمد باقربن محمد تقی ، بحارالانوار ، تهران ، انتشارات المعارف الاسلامیه
30-    مطهری ، دكتر مرتضی ، خدمات متقابل اسلام و ایران ، قم ، صدرا ، 1357
31-    معروف الحسینی ، هاشم ، زندگی دوازده امام (ع) ، ترجمه ی محمد رخشنده ، تهران ، چاپخانه سپهر ، 1370
32-    یعقوبی ، احمد بن اسحاق ، تاریخ یعقوبی ، ترجمه محمد ابراهیم آیتی ، تهران ، بنگاه نشر و ترجمه ی كتاب ، 1356