مقاله بررسی استان کرمان

توضیحات

  مقاله بررسی استان کرمان دارای 95 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله بررسی استان کرمان  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله بررسی استان کرمان،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله بررسی استان کرمان :

بررسی استان کرمان

فصل اول:
گذری به استان كرمان
بخش اول (1ـ1) كلیات
1ـ1ـ1ـ موقعیت استان كرمان:

كشور ما ایران در ناحیه‌ای كویری و كم‌ باران قرار گرفته است كه تابش آفتاب در آن فراوان است و بارش باران كم، اما در این سرزمین كم باران چشم‌اندازهای كم‌نظیر و شگفتیهای خاص مناطق گرمسیر به شكل زیبایی پرورده شده است.
كرمان یكی از همین مناطق كویری، اما پربركت كشور ماست.

«استان كرمان بعد از خراسان دومین استان پهناور كشور است و حدود 11 درصد از خاك ایران را دربر گرفته است. مساحت آن حدود 175069 كیلومتر مربع است. موقعیت نسبی این استان به گونه‌ای است كه از شمال با استان‌های خراسان و یزد، از جنوب با استان هرمزگان، از شرق با سیستان و بلوچستان و از غرب با استان فارس هم‌مرز بوده است .» (تصویر شماره 1ـ1) نشانگر موقعیت جغرافیایی استان كرمان در نقشه ایران است. شهرستان كرمان از جنوب به شهرستان جیرفت، از جنوب شرقی به شهرستان بم از جنوب غربی به شهرستان بردسیر از غرب به رفسنجان، از شمال غربی زرند و از شمال به شهرستان راور محدود می‌شود. (تصور شماره 1ـ2) نشانگر موقعیت جغرافیایی شهر كرمان در استان كرمان است.

آب و هوای كرمان به علت وجود ارتفاعات متغیر است و باران سالانه آن بسیار كم است.
این استان یكی از مرتفع‌ترین استانهای كشور است. كرمان از اولین شهرهای ایران است كه به علت مهارت بالا بافندگان آن در ریسندگی و بافندگی مورد توجه شركتهای خارجی قرار گرفته است.

تصویر (1ـ1)
موقعیت استان كرمان در نقشه ایران
(تصویر 1ـ2) نقشه استان كرمان
1ـ1ـ2ـ جغرافیای طبیعی و اقلیم استان كرمان:

استان كرمان در جنوب شرقی ایران قرار گرفته است و ارتفاعات آن دنباله رشته‌ كوه‌های مركزی ایران است كه از چین‌خوردگی‌های آتشفشانی آذربایجان شروع می‌شود و تا بلوچستان امتداد دارد و دنباله‌ آن چند بار در فلات مركزی به وسیله حوزه‌های پست داخلی و كویر قطع می‌شود.
وجود ارتفاعات و پستی و بلندیهایی در منطقه و شرایط خاص اقلیمی، آب و هوای متفاوتی در نواحی مختلف استان به وجود آورده است. نواحی شما و شمال‌غربی و مركزی دارای آب و هوای گرم و نسبتاً مرطوب دارد.

«استان كرمان تحت تأثیر بادهای مختلف برون منطقه‌ای و محلی است.
وزش این بادها، آب و هوای آن را دستخوش تحولات و تغییرات قابل توجهی می‌كند. این بادها به طور عمده از نوع بادهای موسمی خشك است و در ماههای اسفند، فروردین و اردیبهشت می‌وزد و جهت وزش آن‌ها از جنوب‌غربی به طرف شمال‌شرقی و مشرق است. این بادها انبوهی از خاك و شن با خود به طرف شهر كرمان می‌آورد و سبب تقلیل رطوبت نسبی هوا می‌شود. همچنین بادهای غربی و شمال‌غربی باعث ریزش باران در زمستان و بهار می‌شود .»
مهمترین رشته‌كوههای آن لاله‌زار، هزار بحر آسمان، جبال بارز و شهسواران است.

1ـ1ـ3ـ جغرافیای تاریخی استان كرمان:
«سابقه سكونت و استقرار انسان در دیار كرمان به هزاره چهارم ق.م می‌رسد. این منطقه یكی از قدیمی‌ترین نواحی ایران به‌شمار می‌رود و در گذر زمان، گنجینه‌های فرهنگی تاریخی گرانبهایی در آن پدید آمده است كه نمایانگر روند تاریخی و حیات اقتصادی ـ اجتماعی آن است. وجود هر فضای تاریخی در كرمان بیانگر بخشی از زوایا و ابعاد زندگی مردم و حكومت‌های این مرزوبوم است .»

به استناد تاریخ عرب و یهود، كرمان منسوب به «كرمان‌بن هیتال‌بن ارفحشدبن سام بن نوح» است و نام آن در كتیبه بیستون به صورت «یوتیه» ذكر شده است.
كرمان را محل زندگی كریمان ـ پدر نریمان. جد رستم می‌دانند. لذا منسوب به وی این منطقه را كرمان نام نهادند. كرمان از دو كلمه (كار+مان) به معنی «محل جنگ و نبرد» یا «جایگاه رزمندگان و رزم‌آوران» تشكیل می‌شود.

«كوره اردشیر» یا گواشیر نام دیگر شهر كرمان است كه معنی شهراردشیر را می‌دهد.
در روایت دیگری می‌گویند به مناسبت اینكه «آغاز محمدخان» دو هزار نفر را كور كرد این شهر را «شهر كوران» نام نهاده‌اند. اما از لحاظ بررسی تاریخی نام كرمان را در سنگ نوشته‌های داریوش می‌توان دید. در آن جا كرمان نام ناحیه‌ای است كه از آن چوب (یاك) برای كاخهای هخامنشی حمل می‌شود. نوشته‌های یونانی هم آن را كرمان خوانده و مردم كرمان را تیره‌ای از پارسیان گفته‌اند.

«در دوره ساسانیان فرمانروای كرمان، عنوان شاه داشت، چنانكه بهرام چهارم (388ـ389 م.) به مناسبت اینكه پدرش والی كرمان بود به كرمانشاه (شاه كرمان) معروف بود. در این دوره سیرجان مهمترین ناحیه كرمان محسوب می‌شد. بعدها كرمان به تصرف سامانیان درآمد و بعد از آن به تصرف «آلب ارسلان» سلجوقی در آمد و وی مؤسس سلاجقه كرمان شد .»

در سال 583 هـ.ق. غزان بر كرمان مسلط شدند و زرند را موقتاً‌ مركز ایالت خود قرار دادند و در سال 619 هـ.ق (قتلغ‌خان) از امرای خوارزمشاهی بر كرمان استیلا یافت و رسماً سلسله قراختائیان را بنیان گذاشت. در زمان حكومت این سلسله بود كه ماركوپولو سیاح معروف و نیزی از كرمان دیدن كرد .»

بعد از آن به دست سلسله آن مظفر افتاد و سپس تیموریان و پس از این، سلسله‌های قراقویونلو و آق‌قریونلو به ترتیب كرمان را تصرف كردند. مقارن ظهور شاه اسماعیل اول مؤسس سلسله صفویه (905 ـ 903 هـ.ق) كرمان در تصرف پسران سلطان‌حسین بایقرا بود. شاه اسماعیل بدون مقاومت این شهر را به تصرف درآورد. از این تاریخ به بعد تا پایان سلسله صفویه كرمان قرین امنیت و آسایش بود. گنجعلی‌خان یكی از معروف‌ترین حكام دوره صفوی است كه در مدت مأموریت خود در كرمان نسبت به آبادی و عمران آنجا سعی و كوشش زیاد كرد و

آثار زیادی در آن شهر از خود به یادگاری گذاشته است. محمود افغان برای بار دوم در سال 1132 هـ.ق. از راه سیستان به كرمان تاخت و پس از استیلا بر آن از طریق یزد راهی اصفهان شد. پس از دفع اشرف افغان توسط نادر و خلغ شاه طهماسب دوم از سلطنت، كرمان مانند سایر مناطق ایران به تصرف نادر مؤسس سلسله «افشاریه» درآمد. بعد از كشته شدن نادر، كرمان دستخوش هرج‌ومرج شده و به وسیله افغان‌ها و بلوچ‌ها تاراج شد و سپس به دست كریم‌خان‌زند مؤسس سلسله‌ زندیه (1163 ـ 1193 هـ.ق) افتاد و بعد از انقراض

سلسله زندیه به وسیله آقامحمدخان قاجار، روزهای تاریك و تیره روزی كرمانیان آغاز شد. آقامحمدخان همین كه از حركت لطفعلی‌خان زند به كرمان و انتخاب آنجا به پایتختی مطلع شد، با شتاب رهسپار كرمان شد و چه ظلمها كه نكرد تا آنجا را به تصرف خود درآورد. بعد از مرگ آقامحمدخان در دوره سلطنت فتعلی‌شاه، شهر جدید كرمان در شمال‌غربی شهر قدیم بنا شد.

بخش دوم (1ـ2)
محلات و شهرهای استان كرمان
1ـ2ـ1 آشنایی با محلات
در شهر كویری كرمان بیش از 30 محله وجود دارد كه این امر، حكایت از قدمت و سابقه كهن شهر كرمان می‌كند. نام بعضی از محله‌ها از این قرار است: «محله شهر، محله شاه عادل، محله قبرسبز، محله خواجه خضر، محله كلیمیها، محله دولتخانه، محله میدان قلعه و محله دروازه ریگ‌آباد. اسم این محله‌ها غالباً از نام حاكمان،‌ پهلوانان و خصوصیات اخلاقی مردم همان محل گرفته شده است .»

شهر شش‌ دروازه نام دیگر كرمان در گذشته بوده است. گفتنی است كه كرمان در گذشته شش دروازه داشته است به این نامها: (1) دروازه مسجد، همجوار مسجد جامع،‌ (2) دروازه ارگ در شمال شهر، (3) دروازه‌ رق‌آباد (ریگ‌آباد) در جوار مزرعه‌ای به همین نام در جنوب شهر، (4) دروازه سلطانی یا دروازه دولت در غرب (5) دروازه گبری محل زندگی زرتشتیان در شمال شهر، (6) دروازه ناصری در مشرق محله شهر. واقع شدن شهر كرمان در سر راه هندوستان و وجود كارخانه‌های بافندگی ابریشم، پنبه و پشم، باعث ضرورت پیدایش بازارهای متعدد برای عرضه كالاهای داخلی و خارجی بود نام چند بازار قدیمی از این قرار بوده است.

(1) بازار مظفری (7) بازار مسگرها
(2) بازار وكیل (8) بازار شاه
(3) بازار اختیاری (9) بازار كوچه باغ
(4) بازار نقارخانه (10) بازار كلا‌ه‌دوزها
(5) بازار كفاشها (11) بازار قدمگاه
(6) بازار گنجعلی‌خان (12) بازار چهار سوق

همان‌گونه كه گفته شد استان كرمان بر حاشیه كویر و سر راه تجارت ابریشم واقع شده و پذیرای كاروانهای تجارتی زیادی بوده است. این امر و گرمامی زیاد این منطقه كویری، نیاز به استراحت و تجدید قوا را در بازرگانان بیشتر می‌كرده و جوابگوی این نیاز كاروانسراها بوده است. چند كاروانسرای قدیم كرمان كه مهمانان زیادی را در خود جای می‌دادند، به این نامها خوانده می‌شود.

(1) كاروانسرای سردار (4) كاروانسرای وكیل
(2) كاروانسرای حاج مهدی (5) كاروانسرای گلشن
(3) كاروانسرای گنجعلی‌خان (6) كاروانسرای هندوها

شهر كرمان بر حاشیه‌ای بلند از كویر لوت قرار گرفته است و در سقف آسمانش ستاره‌ها به شفافی می‌درخشند. مساحت كرمان حدود 44570 كیلومترمربع است. كرمان از جنوب به ماهان و جوپار، از شمال به زنگی آباد و از شرق به شهداد و از غرب به دشت رفسنجان محدود است. با وجود اینكه كرمان همواره در مقابل هجوم بیگانگان مقاومت كرده و روزهای سخت،‌ جنگ و محاصره را گذرانده است و طبیعت نیز با او سر مهر نداشته است اما این داستان، چه از لحاظ صنایع دستی و چه از لحاظ محصولات كشاورزی شهرتی جهانی دارد. شهرستان كرمان شامل 10 مركز شهری به نامهای «باغین،‌ جوپار، چترود، راین، زنگی‌آباد، شهداد، كاظم‌آباد، كرمان، ماهان و محی‌آباد» است.
1ـ2ـ2ـ معرفی شهرستان‌های مهم استان كرمان

1ـ2ـ2ـ1ـ جیرفت
«شهرستان جیرفت كه به دلیل شرایط خاص آب و هوایی و انواع محصولات گرمسیری و سردسیری به «هند كوچك» معروف شده است. در فاصله 231 كیلومتری شهر كرمان واقع شده است. سدی كه بر روی رودخانه هلیل احداث شده، وضعیت این دیار را متحول ساخته است. بافت قالی،‌ گلیم، جاجیم از دیرباز در این شهر رایج بوده است. قبل از حمله مغول یكی از شهرهای آباد و ثروتمند جهان اسلام بود. كالاهای تجارتی كه از هندوستان به ایران صادر می‌شد از جیرفت به سایر شهرهای ایران توزیع می‌شد. ماركوپولو تاجر و سیاح و نیزی از این شهر به نام «كامادای» یاد كرده است.

آثار تاریخی شهرستان جیرفت و كهنوج عبارتنداز: ارگ منوجان، مقبره آخوند (تصویر 1ـ3)، گورخانه مقبره سلطان صغیر، سرخ قلعه كهنوج، قلعه كویر.
مردم این شهرستان به طور عمده به كار كشاورزی اشتغال داشته و از عمده محصولات كشاورزی آن می‌توان خرما، انواع مركبات و سیفی‌جات را نام برد.
1ـ2ـ2ـ2ـ كهنوج

شهرستان كهنوج مولود انقلاب اسلامی است، زیرا در سال 1358 از پیكره شهرستان جیرفت جدا شده و به صورت شهرستانی مستقل درآمده است. وجود منابع غنی آب و خاك حاصلخیز به این منطقه رونق خاصی بخشیده است. «با مساحتی حدود 1662 هكتار در 80 كیلومتری شهرستان جیرفت واقع و از جنوبی‌ترین شهرستانهای استان است. مردم این شهرستان نیز به طور عمده به كار كشاورزی اشتغال دارند. صنایع دستی متداول در شهرستان كهنوج حصیربافی، چادرشب‌بافی و قالیبافی است كه در حد خود مصرفی است. اخیراً قالیبافی در این شهرستان جایگاه اصلی خود را یافته و تعداد زیادی به تولید فرش در این شهرستان فعالند.

(تصویر 1ـ3)
مقبره آخوند
1ـ2ـ2ـ3ـ بافت
شهرستان بافت با 12813541 كیلومترمربع وسعت در دامنه كوههای لاله‌زار، در حد فاصل 156 كیلومتری كرمان، بین شهرستان‌های سیرجان، كرمان و بندرعباس واقع شده است. این شهرستان با داشتن دو قسمت متمایز گرمسیر و سردسیر، محل ییلاق و قشلاق عشایر كرمان است. شهرستان بافت در میان ادامه رشته‌كوههای هزار و بلندیهای جبال بارز محصور است و عمده‌ترین معادن استان را در خود جای داده است.

این شهرستان شامل بخشهای مركزی، داور و ارزوئیه است و 122967 نفر جمعیت دارد.
جدا از اینكه بخشی از درآمد این استان از دامداری و محصولات آن تأمین می‌شود، می‌توان گفت كه صنایع دستی این شهرستان نیز از اعتبار خاصی برخوردار است و از رشته‌های صنایع‌دستی كه سابقه دیرینه‌ای داشته از قالی و قالیچه بافی، گلیم ساده، گلیم شیریكی پیچ، گلیم چهل ماشوله، خورجین، سیاه چادر، چادرشب‌بافی و نمدمالی را می‌توان نام برد،‌ البته بافت گلیم شیریكی پیچ در این شهرستان اعتبار ویژه‌ای دارد. گلیم چهل ماشوله نیز در این شهرستان اعتبار و اهمیت خاصی دارد..
1ـ2ـ2ـ4ـ بردسیر

بردسیر با 63741061 كیلومترمربع مساحت و با آب و هوایی نسبتاً سرد و معتدل و منطقه‌ای كوهستانی در مركز جغرافیایی استان كرمان واقع شده است. كشت چغندر در این شهرستان موجبات تأسیس كارخانه قند بردسیر را فراهم كرده است. این شهرستان شامل بخش مركزی است و 65745 نفر جمعیت دارد.
1ـ2ـ2ـ5ـ رفسنجان

این شهرستان با مساحت 10687498 كیلومترمربع در فاصله 102 كیلومتری غرب كرمان، بین شهرستانهای یزد، سیرجان، بردسیر و شهر بابك و كرمان واقع شده است. رفسنجان اسامی مختلفی دارد كه بیشتر در ارتباط با ذخایر زیرزمینی آن نامگذاری شده است. مانند رفسنگان یا رفسنگ به معنای مس است كه معرب آن رفسنجان است. این شهر قدیمی دیرینه دارد و باغ‌های پسته آن مشهور است یكی از شخصیت‌های معروف تاریخ معاصر ایران به نام آیت‌الله اكبرهاشمی رفسنجانی در این شهر تولد یافته و این شهر از این جهت نیز اشتهار جهانی یافته است.

آثار تاریخی عمده شهرستان رفسنجان عبارتنداز: یخدان حاج‌ امام علی در عباس‌آباد،‌ برج فردوسیه.
1ـ2ـ2ـ6ـ سیرجان
شهر سیرجان به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و استقرارش بر سر راه‌های ارتباطی كرمان، یزد، بندرعباس، شیراز و نیز وجود زمین‌های كشاورزی حاصلخیز و منابع بسیار غنی معدنی از شهرهای مهم این استان است.

این شهر از لحاظ تاریخی نیز غنی است و در حدود 20 اثر تاریخی فرهنگی در آن ثبت شده است. ازجمله آنها می‌توان قلعه سنگ و امام‌زاده علی را نام برد.
سیرجان در روزگاری دورتر، مركز استان كرمان بوده است.
این شهرستان در 180 كیلومتری جنوب‌‌غربی استان واقع شده است و درآمد روستائیان این شهرستان از كشاورزی و دامداری تأمین می‌شود. رشته‌های صنایع دستی این شهرستان عبارتند از:‌ قالی و قالی‌بافی، گلیم ساده، گلیم چهل ماشوله، گلیم شیریكی پیچ، خورجین، سیرچادر و پته‌دوزی كه بافت گلیم شیریكی‌پیچ در این شهرستان از رونق خاصی برخوردار است. كه این خود حاصل تلاشهای بی‌وقفه كارشناسان سازمان صنایع دستی ایران در راستای احیای آموزش و ترویج این رشته بوده است. اجرای طرح توسعه و ترویج صنایع دستی ایجاب كرد كه تولید گلیم سوزنی و شیریكی پیچ و پته‌دوزی در این استان رشد قابل توجهی پیدا كند. این امر از نظر صادرات نیز حائز اهمیت است.
سیرجان امروزی روبه آبادی و توسعه تجاری و صنعتی است و بارانداز معروف و پررونقی دارد.

1ـ2ـ2ـ7ـ بم
بم در قدیم یكی از پنج كوره ایالت فارس بود. در قرن چهارم هـ.ق. از بم به نام شهری كه از جیرفت بزرگتر و هوایش از آن سالم‌تر و دارای نخلستانهای زیاد بوده یاد كرده‌اند.
بم در مسیر جاده‌هایی كه جنوب‌شرقی ایران را با سیستان، افغانستان و بلوچستان مرتبط می‌كند قرار دارد. بم در دوران پیش از اسلام پی‌ریزی شده و رونق آن در قرن دهم میلادی است. در آن زمان یكی از پنج شهر مهم سرزمین كرمان بوده كه هر یك كرسی ولایتی بوده‌اند.

در این دوره بم به عنوان مركز منسوجات و جزیی از شبكه وسیع بازرگانی گسترده‌ای بود كه در ایام خلافت عباسی تشكیل یافته بود.
شهر و قلعه باستانی بم یكی از یادگارهای شگفت معماری فلات مركزی ایران است. (تصویر 1ـ4)
امروزه از شهر بم جزء ویرانه‌ای باقی نمانده است و علل این ویرانی زمین لرزه‌ای بود كه در دی ماه 1382 در این شهر حادث شد.
1ـ2ـ2ـ8ـ شهر بابك

شهر بابك از شهرهای قدیمی ایران است و بنای آن را به بابك پدر اردشیر بابكان نسبت می‌دهند. اردشیر بابك مؤسس سلسله سلاطین ساسانی بوده و شهر فعلی بابك در آن زمان از توابع كرمان محسوب می‌شده است. پیشینه تاریخی شهر بابك با جغرافیای تاریخی كرمان درهم آمیخته است .
تصویر (1ـ4)
ارگ بم
بخش سوم (1ـ3)
ویژگیهای فرهنگی استان كرمان
1ـ3ـ1ـ كلیاتی پیرامون ویژگیهای فرهنگی استان كرمان:
استان كرمان محل سكونت مردی با عقاید متنوع دینی و مذهبی است كه به طور عمده تحت تأثیر فضای فرهنگی اسلامی و ایرانی شكل گرفته است.
اطلاعات موجود حاكی از آن است كه علاوه بر مسلمانان شیعه، پیروان زرتشت، فرقه شیخیه، اهل حق و … نیز در محدوده استان زندگی می‌كنند كه هر كدام از آنها آئین و مراسم مذهبی و دینی خاصی دارند. در این مراسم ویژه زرتشتیان و پیروان فرقه شیخیه در خور توجه است. آداب و رسوم و سنن مسلمانان نیز با دیگر نقاط ایران تفاوت چندانی ندارد و شیوه برگزاری آن‌ها چه در مراسم جشن و سرور اعیاد ملی و مذهبی و چه در مراسم عزا و سوگ عمومی و خصوصی تقریباً مانند سایر نقاط ایران است. از طرفی دیگر استان كرمان محل

كوچ و زیست ایلات مختلف عشایری است كه هنوز در بین آنها فرهنگ شهری چندان رسوخ و گسترش نیافته است. این ایلات به طور عمده در مناطق سیرجان، رودبار و منطقه عباسی زندگی می‌كنند .
به طور كلی فرهنگ منطقه كرمان بر بنیاد دو عامل شكل گرفته است: از یك سو زیستگاه طبیعی و اقلیمی خاص و از سوی دیگر تاریخ سخت و پرجنگ و جدال آن. این جدال دایمی با طبیعت كویری منطقه و دورافتادگی جغرافیایی، سالیان سال ادامه داشته و به قناعت و صبوری مردم منطقه منجر شده است. در عین حال فرهنگ استان كرمان از تركیب اجتماعی جوامع شهری، روستایی و عشایری متأثر شده و خرده فرهنگ‌هایی را در سطح استان به وجود آورده است. همچنین نظامات حكومتی و نهضت‌ها و آیین‌های مذهبی (خوارج اسماعیلیه، سربداران، تصوف و عرفان) در فرهنگ منطقه تبلور یافته و به بخشی از میراث فرهنگی آن تبدیل شده است. اجمالی از این خرده‌فرهنگها به شرح زیر است:
فرهنگ عشایری، فرهنگ روستایی، فرهنگ زرتشتی، كه دو فرهنگ اول نیاز به توضیح نیست اما در مورد فرهنگ زرتشتی مطالبی جالب وجود دارد كه به طور مختصر به آن می‌پردازیم.
1ـ3ـ2ـ فرهنگ زرتشتی

هم‌اكنون نزدیك به دو هزار نفر زرتشتی در كرمان زندگی می‌كنند این اقلیت مذهبی دارای آیین‌ها و مراسمی هستند كه از اعتقادات دینی آنها سرچشمه می‌گیرد و اجرای بعضی از مراسم آنها در تمام جامعه كرمان به‌چشم می‌خورد. وجود همین اقلیت دینی در سطح استان، باعث ماندگاری سنت‌ها و آیین‌های زرتشتی در این منطقه شده است. آیین‌هایی مثل جشن سده (تصویر 1ـ5)، جشن‌ مهرگان، لباس سبز پوشیدن در مراسم عقد و … ازجمله آنها می‌باشد از نظر مناسبات اجتماعی و اقتصادی اگرچه این مردم زرتشتی در جامعه كرمان مستمیل شده‌اند،‌ اما هنوز دارای الگوهای مشخص فرهنگی هستند. آتشكده مقدس (تصویر 1ـ6) و زیارتگاه پیرسبز در منطقه حكایت از وابستگی آنها به آیین‌های مذهبی خود دارد .
(تصویر 1ـ5)

جشن سده

(تصویر 1ـ6)
آتشكده مقدس
1ـ3ـ3ـ جشن‌ها و سرورها
مراسم جشن‌ها و سرورها عمدتاً به دو شكل است جشن عروسی، اعیاد ملی و مذهبی مشتمل بر عید نوروز، قربان، فطر و مهرگان و …
در آیین‌های ساسانیان آمده است كه در روز جشن مهرگان كه در تقویم اوستا برابر با 16 مهر است اما چون در تقویم كشوری شش ماه از سال 31 روز است، بنابراین جشن شش روز جلوتر و روز دهم مهر خواهد بود. پادشاهان با گذاشتن تاجی به شكل خورشید، پادشاهی خود را اعلام می‌كردند.

در این جشن، زرتشتیان كرمان در شهر كرمان از چند روز قبل به پیشواز می‌روند. خانه و كاشانه خود را پاك و پاكیزه می‌نمایند، آن روز جامه نو به تن می‌كنند و آب و آویشن كه نوعی گیاه خوشبو است به در خانه می‌آویزند و در داخل نور و گرمی آتش و بوی خوش عود و صندل و كندور وجود دارد و زمزمه ستایش به خداوند نیز از نشانه‌های جشن است. زرتشتیان پس از مراسم به سوی آتشكده (درب مهرها) در كرمان و سایر روستاها رومی‌آورند. نماز و ستایش به خداوند توسط گروه موبدان سفیدپوش انجام می‌گیرد و سپس موبدان آغاز به سخن كرده و فلسفه جشن را بیان می‌كنند.

از مراسم دیگر ایزد مهر، مراسم قوچ اندازون است، در آیین مهرقوچ، نماد مهر است. و همینطور در كرمان در باورهای طوایف دامدار كوچنده و ده‌نشینان این منطقه خضر صاحب گوسفندان و حامی آنهاست. نظر كردن خضر موجب بركت رمه و شیر گوسفندان می‌شود.
فصل دوم:

نگاهی به هنر و معماری استان كرمان
بخش اول (2ـ1)
كلیات
2ـ1ـ1 شناخت صنایع دستی
نقش صنایع دستی در كشور نه تنها در زمینه اقتصادی و اجتماعی است، بلكه از جهت دیگری نیز حائز اهمیت است و آن حفظ ارزشها، اصالتها و خاستگاه فرهنگی و هنری است كه باید مورد توجه قرار گیرد. با حفظ ای مزیت كه، اشتغال و كسب درآمد از این طریق بخش محوری و اساسی در صنایع‌ دستی است.

صنایع دستی یكی از زمینه‌های مهم فعالیت اقتصادی در كشور است. هم‌اكنون میلیونها نفر در ایران و خصوصاً در روستاها به فعالیت در این زمینه اشتغال دارند كه متأسفانه نتایج تلاش پیگیرشان هیچگاه به صورت شاخص در آمار مربوط به اقتصاد ملی مملكت منتشر نمی‌شود. براساس آمار موجود هم‌اینك بخش عمده‌ای از ارزش صادرات كالاهای غیرنفتی، به فرش دست‌بافت و دیگر صنایع دستی مربوط می‌شود.

برای روشن‌تر نشان دادن سیمای صنایع دستی استان كرمان باید به چند ویژگی آن اشاره كرد:
2ـ1ـ2ـ 1ـ صنایع دستی به عنوان یك هویت ملی، خود یكی از جلوه‌های تبلور عینی فرهنگ و هنر بومی، مردمان این سرزمین پهناور است و همانند تاریخ، خط، زبان و سایر سنن بومی باید حفظ شود.

2ـ1ـ2ـ2ـ صنایع دستی اشتغال بخش وسیعی از مردم این سرزمین را تشكیل می‌دهد؛ در روستاها به عنوان یك شغل فصلی یا حتی دائمی مكمل درآمدهای كشاورزی و دامداری روستائیان به شمار آمده و در این صورت عامل تعدیل انگیزه‌های منجر به مهاجرتهای بی‌رویه روستائیان به شهرها محسوب می‌شود.
2ـ1ـ1ـ3ـ یكی از ویژگیهای اقتصادی صنایع‌ دستی محدودیت سرمایه‌گذاری برای تولید آن است. اصولاً صنایع دستی بی‌نیاز، از سرمایه‌گذاریهای كلان است و سهم سرمایه‌گذاری برای ایجاد یك شغل در صنایع دستی نسبت به سایر رشته‌های صنایع دستی بسیار پایین‌تر بوده و با مزیت نسبی كه كشورها در تولید آن دارد، سرمایه‌گذاری در صنایع دستی یك عمل معقول اقتصادی به شمار می‌رود.

2ـ1ـ1ـ4ـ امكانات صادراتی صنایع دستی از دیگر امتیازات ویژه آن به شمار می‌رود. با توجه به واقعیت عینی كه پس از دستیابی به تكنولوژی نفت، عموماً فرش و دیگر صنایع دستی بوده كه همواره و هر ساله اولین رقم صادرات غیرنفتی كشور را به خود اختصاص داده دلیل به این مدعاست. مضافاً‌ اینكه تجربه نشان داده است، هرگاه بازار صنایع دستی پررونق شود، دلگرمی صنعتگران نیز به تبع آن فزونی گرفته و بر تولیدات خود افزوده‌اند.
2ـ1ـ1ـ5ـ توسعه و ترویج صنایع دستی نسبت به سایر رشته‌های صنعت با هزینه‌ای بسیار پایین‌تر و زمانی كوتاه‌تر، مشكلاتی كمتر، ضریب انتشاری بالاتر و مزیت نسبی جهانی بیشتر یكی از مقدورترین و با صرفه‌ترین سرمایه‌گذاریهای ملی است .

ضمن درنظر داشتن اهمیت اقتصادی صنایع دستی، ارزش فرهنگی آن را نیز نمی‌توان نادیده گرفت. وجود عنصر معنوی یا بار فرهنگی مهمترین عامل تداوم حضور صنایع دستی در صحنه پرآشوب بازارهای جهانی است. عنصر معنوی، در حقیقت بازگوكننده احساسات و اعتقادات و بازتاب محیط اطراف است كه به صورت گلها و گیاهان و جانوران هر منطقه در نقشها و طرحها و رنگهای گوناگون بر روی اشیاء ساخته شده، تجلی می‌یابد. بنابراین كالاهای تولیدی نه‌تنها جوهر وجودی سازنده آن، بلكه هویت فرهنگی هر كشوری را هم نشان می‌دهد.
كرمان یكی از تاریخی‌ترین و قدیمی‌ترین شهرستانهای ایران به شمار می‌رود. شهر كرمان در گذشته بیشتر مركز صادرات كالاها و خدمات كشاورزی بوده است و حدود 50 درصد

جمعیت را روستائیان تشكیل می‌داده‌اند كه حرفه‌ اغلب آنها صنایع دستی بوده است. واقعیت قابل ذكر این است كه تعداد تخته قاپوشدگان مداوم روبه افزایش است. جاذبه‌های زندگی شهرنشینی و كلی‌تر یكجانشینی از یك‌سو و لطمه شدید تورم و نوسان قیمتها از سوی دیگر آنان را هر روز بیشتر جذب معادن، ساختمان و مزارع می‌كند. زنان ایلاتی كه بدین ترتیب اسكان می‌یابند. سپاه نیروی انسانی صنایع دستی را هم در واقع تشكیل می‌دهند، چراكه این زنان می‌توانند بهترین گلیم، و چادرشب و جاجیم‌ها و بخصوص قالیها را ببافند. چنانچه سازمان صنایع دستی ایران در توزیع مواد اولیه و گردآوری تولیدات نقشی داشته باشد به بهترین وجه می‌توانند این فراورده‌های گرانبهای سنتی را در فروشگاهها و نمایشگاههای خود به سایر هموطنان و جهانیان بشناساند.
2ـ1ـ2ـ معرفی صنایع دستی كرمان

صنایع دستی شهرستان كرمان عبارتنداز: قالیبافی، پته‌دوزی، خراطی چوب، سفالسازی، ساخت فراورده‌های مختلف مس تزئینی، بافت انواع شال و ترمه و گلیم كه اغلب این هنرمندان در نقاط مختلف شهرستان پراكنده‌اند. در اینجا برای آشنایی بیشتر به توضیح این صنایع دستی ارزشمند و گرانبها می‌پردازیم.
2ـ1ـ2ـ1ـ پته كرمان

«یكی از هنرهای ویژه استان كرمان «پته‌دوزی‌»است كه با نقوش مختلف بوته جقه و شاخ و برگ گیاهان و نیز پرندگان گوناگون و حاشیه چند رده‌بندی روی نوعی شال ساده سلسله‌دوزی می‌شد. همه اینها حتی شال ساده زمینه نیز با انگشتان هنرمندان و زحمتكشان كرمان تهیه می‌شده است .»
به گفته‌های یكی از پته‌دوزان كرمان در زبان محلی «پت» به معنای یشم آمده و پته‌دوزی یعنی دوختن نخهای پشمی بر روی یك پارچه پشمی. پته‌دوزی رشته‌ای از رودوزی است كه در كرمان، رفسنجان، سیرجان و گوشه و كناره‌های دیگر این استان دوخته می‌شود.

این هنر كه ریشه در تاریخ و گذشته فرهنگی كرمان دارد، همانند سایر رشته‌های صنایع دستی سابقه تولیدی مشخص ندارد و هر یك از دست‌اندركاران، پیدایش آن را به یكی از افسانه‌های بومی مرتبط می‌سازند و متأسفانه به دلیل آسیب‌پذیری منسوجات در برابر عوامل جوی، در موزه‌های داخلی و خارجی نیز نمونه‌هایی از پته كه بتواند راهگشای ما به كشف سابقه این “ هنر ـ صنعت” باشد، وجود ندارد.

قدیمی‌ترین قطعه پته‌ای كه هم‌اكنون یافت می‌شود روپوش مقبره شاه نعمت‌الله ولی در ماهان كرمان است كه یكی از پركارترین پته‌های تولید شده در ایران است و به طوری كه شهرت دارد در سال 1285 هـ.ق دوخته شده و بیش از 130 سال از عمر آن می‌گذارد.
این روپوش كه نتیجه كار 16 نفر از پته‌دوزان كرمانی در طی 2 سال می‌باشد از عریضی تهیه شده كه 355 سانتی‌متر طول و 210 سانتی‌متر عرض دارد و نمونه بسیار برجسته‌ای از ذوق و هنر زنان هنرمند كرمان است.

پته‌دوزی نوعی از رودوزیهای ایرانی است كه طی آن تمام سطح پارچه به وسیله بخیه‌های رنگی پوشیده می‌شود و هنرمندان كه اكثراً از زنان و دختران خانه‌دار هستند با كمك سوزن نقوش ذهنی را كه ملهم از برداشتها و بینشهای شخصی‌شان است، بر زمینه پارچه پشمی ضخیمی به نام «عریض» می‌نشانند. عریض پارچه‌ای است پشمی كه قبلاً آن را با دست می‌بافتند و از دستگاههای دوپاباف و چهارپاباف استفاده می‌شده و عرض این پارچه‌ها از 90 سانتی‌متر تجاوز نمی‌كرده است اما امروزه با دستگاههایی كه ساخت یزد و اصفهان است و به تك جعبه معروفند این عمل انجام می‌شود و پارچه بافته شده را كج می‌نامند.

هم‌اكنون بیشتر عریض مورد نیاز توسط كارخانه‌ها بافته و عرضه می‌شود. انواع دیگر نخ نقش‌اندازی كه بر روی پارچه به كار می‌روند، پشمی و نسبتاً ظرایف هستند و «ریس» نام دارد كه معمولاً در رنگهای عنابی، مشكی، سبز روشن، سبز تیره، زرد، نارنجی، قرمز، آبی تیره، سبز ماشی، لاكی و غیره مورد استفاده‌ پته‌دوزان قرار می‌گیرد. نوعی نخ پشمی دستریس یا ریسیده شده به وسیله ماشین است كه میزان مصرف آن به نسبت نوع نقش و ضخامت یا نازكی نخ مورد مصرف، متفاوت است ولی به طور متوسط رودوزی هر متر پته به حدود 375 تا 400 گرم نخ احتیاج دارد.

2ـ1ـ2ـ1ـ1ـ چگونگی طراحی پته
برای تهیه یك قطعه پته‌دوزی ابتدا عریض را به ابعاد لازم بریده و سپس آن را به دست طراح می‌سپارند و شیوه كار نیز به این صورت است كه هنرمندان پته‌دوز خود مستقیماً به طراح مراجعه نمی‌كنند و فروشندگان مواد اولیه پته معمولاً مقدار زیادی عریض بریده و طراحی شده در اختیار دارند كه به صورت آماده به پته‌دوزان می‌فروشند. در مرحله طراحی ابتدا طرح روی كاغذ مخصوص ترسیم می‌شود و سپس از آن خطوط طرح را به وسیله سوزن و به طور متناسب سوراخ كرده و سپس بر روی عریض موردنظر منطبق می‌سازند و روی آن پودر گچ یا خاكه زغال می‌ریزند و این عمل را «گرته‌زنی» می‌نامند. برای پارچه‌های تیره از خاك گچ و برای پارچه‌های روشن از خاك زغال استفاده می‌شود. سپس نقاط مشخص شده را با قلم و مركب چین روی پارچه، پررنگ می‌سازند و سپس خطوط حاصله را ثابت می‌كنند.

2ـ1ـ2ـ2ـ طرز دوخت پته
پس از طراحی انتخاب نخ و رنگ مطرح است «انتخاب رنگهای مناسب با طرح، تهیه تارها، آمیختن رنگ با تارهای تهیه شده، مراحل بعدی كار است. سپس روزها و ماهها وقت صرف می‌نمودند تا تارهای رنگین را با سرپنجه‌های خود به صورت گل و بته و شاخ و برگهای رنگین به سطح شال ظاهر كنند تا قطعه‌ای به نام پته پدیدار شود .»
پته‌دوزان ابتدا جای خطوط اصلی را سوزن می‌زنند، این مرحله به دلیل آنكه نقوش به طرز خطی دوخته می‌شوند،‌ به مرحله «ساق دوزی»‌ معروف است.

پس از اینكه تمام خطوط اصلی نقش ساق‌دوزی شد، داخل آن را با اسلوب خاصی سوزن‌دوزی و پر می‌كنند كه این كار را اصطلاحاً «آب‌دوزی یا متن‌دوزی»‌ می‌نامند. بعد از اتمام كار متن‌دوزی نوبت به «رودوزی» پته می‌رسد. در این مرحله فواصل خالی بین نقوش با رنگهای سبز تیره یا سرمه‌ای دوخته می‌شود.
آخرین مرحله پته‌دوزی «برگ‌دوزی» است كه برای پته‌های دارای رنگ تیره از نخ زرد، سفید، سبز روشن، آبی و سبز ماشی و برای پته‌های دارای رنگ روشن از نخ مشكی، سبز تیره و لاكی استفاده به عمل می‌آید.

برای دریافت اینجا کلیک کنید