مقاله در مورد بهره‌ برداری پستهای فشار قوی 1 و 2

توضیحات

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 مقاله در مورد بهره‌ برداری پستهای فشار قوی 1 و 2 دارای 107 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله در مورد بهره‌ برداری پستهای فشار قوی 1 و 2  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله در مورد بهره‌ برداری پستهای فشار قوی 1 و 2،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن مقاله در مورد بهره‌ برداری پستهای فشار قوی 1 و 2 :

بهره‌ برداری پستهای فشار قوی 1 و 2

وظایف و حدود اختیارات بهره‌برداری پست:
مقدمه
اپراتور تنها نیروی انسانی است كه با انجام عملیات و بهره برداری از دستگاههای تحت كنترل خود با توجه به مقررات ایمنی و حفاظت خویش و ممانعت از بروز صدمات. به دستگاهها نوعی خدمات مورد نیاز را عرضه می‌كند همانطوری كه می‌دانید جهت عرضه كردن این خدمت دستگاههایی كه با میلیونها ریال ثروت مملكت تهیه شده در اختیار اپراتور قرار می‌گیرد. سپس بر هر اپراتوری فرض است كه آشنایی به تمام دستگاههای مورد عمل خویش داشته و چگونگی عمل و كار دستگاهها را فرا گیرد. این آشنایی یك ضروریات مسلم حرفه اپراتور بوده و می‌بایست قادر به انجام عملیات سریع بر روی دستگاهها باشد، در سیستم برق مواقعی كه بیشتر مورد نظر است و اپراتور و می‌تواند

معلومات و كفایت خود را در آن به ظهور برساند، مواقع اضطراری و شرایط غیر عادی سیستم می‌باشد، كه اپراتور بایستی با ورزیدگی و خونسردی كامل هر چه زودتر بدون فوت وقت شرایط را به حالت عادی، برگردانده و دیگر آن كه دستورالعملهای صادر را هر چند وقت یك‌بار مطالعه كرده تا بتواند مفاد آن را در موقع اضطراری كه فرصت برای مطالعه مجدد نیست سریعاً بكار برد.

ثبت وقایع و حوادث و شرایط بهره‌برداری
1ـ ثبت و یادداشت تمام امور اوضاع باید دقیق و صحیح و فوری انجام گیرد و در فرم های مربوط وارد گردد یادداشتها باید تاریخ داشته و ساعت وقوع یا انجام امور ثبت گردد و در مواردی كه وقت حادثه و یا اتفاق مشخص نیست وقتی را كه اولین بار جلب توجه كرده یادداشت شود.
2ـ ثبت زمان بر اساس 24 ساعت بوده و از نصف شب ساعت 00: 00 شروع و به نصف شب و روز بعد ساعت 2400 ختم می‌گردد.

مثلاً پنجاه و دو دقیقه بعد از نصف شب چنین است 0052 ثبت عملیات سیستم، از جمله مواردی كه باید ثبت شوند عبارت است:
الف ) تمام دستورات و عملكرد گروه‌ها كه وارد یا خارج می‌شوند. با مشخصات گروه مربوطه.
ب ) تمام دستورات و پیام‌های كه توسط مركز كنترل دسپاچینگ اعلام می‌گردد با ذكر مشخصات
پ ) باز و بستن كلیدهای و سكسیونرها با ذكر دلیل یا علت آن.
ت ) دریافت یا صدور تضمین های حفاظتی یا حفاظت فوری و یا كارتهای خطر.
ث ) هر گونه موفقیت با كار در نزدیكی یا روی دستگاههای برقدار همراه با نوع كار قبلاً بایستی طبق برنامه و با موافقت و هماهنگی مركز كنترل دیسپاچینگ باشد.

ج ) در خواستهای انجام نشده.
چ ) هر گونه اختلال یا قطعی در سرویس برق یا كم كردن اجباری برق با دلائل مربوط
ح ) گزارشهای وضع هوا در نقاط مختلف منطقه
خ) هر گونه عیب و نقص مشاهده شده، یا گزارش شده در دستگاهها و وسائل
د ) هر گونه وسیله‌ای كه جهت تعمیر یا بعلل دیگر از مدار خارج می‌شود و همچنین وقتی كه دوباره آماده و در مدار قرار می‌گیرد.
ذ ) اشتباهات عملیاتی
ر ) تعویض نوبتكاران مطابق با قوانین مربوط
ز ) بازرسی دوره‌ای ایستگاه
هـ ) وقایعی كه طبق مقررات دیگر باید ثبت گردد.

شرایط تعویض شیفت:
1ـ هنگام تعویض اپراتوری كه می‌خواهد شیفت را ترك كند باید:
الف ) گزارشی با شرح كافی برای آشنا نمودن اپراتوری كاخطار و احتیاط و موارد لازمی كه باید در حین تعویض به اطلاع اپراتور جدید برسد تهیه نماید و زمان تعویض شیفت را باید گزارش و امضاء نماید. كه خلاصه این گزارش در دفتر ثبت روزانه ایستگاه باید وارد گردد.
ب ) اپراتور شیفت باید شخصاً توجه اپراتور جدید را به هر نوع موضوع مهم و حیاتی جلب نموده و توضیح كافی داده و اگر لازم باشد برای درك بیشتر محلهای مورد نظر را به او نشان دهد.
ج ) امور ثبت شده را در پایان با ذكر تاریخ و ساعت امضاء نماید.
هنگام تعویض شیفت اپراتوری كه سر خدمت می‌آید باید:
الف ) گزارش خلاصه اوضاع را كه توسط اپراتور قبلی تهیه و امضاء شده مطالعه و امضاء شده مطالعه نماید.
ب ) هر جا از ایستگاه را كه به نظر خودش یا اپراتور قبلی لازم با

شد بازرسی نماید.
3) تشریفات تعویض شیفت موقعی كامل است كه اپراتور جدید گزارش اوضاع و احوال ثبت شده و سایر توضیحات دیگر را برای به عهده گرفتن شیفت كافی دانست و قبول نماید، در این صورت باید گزارش را امضاء نمود و زمان تحویل گرفتن را در گزارش ثبت نماید.
4) تا قبل از امضاء خلاصه گزارش و تحویل گرفتن كار ـ اپراتور جدید باید هیچگونه عمل قطع و وصل انجام ندهد و هیچگونه اطلاع و پیام تلفنی با خارج، مبادله ننماید، مگر این كه با دستور و راهنمایی اپراتوری كه در سر نوبت هست. (اپراتور وقت)
5 ) اپراتور نباید بدون اطلاع و اجازه مقام مسئول جابجایی در شیفت انجام دهد.
6) در صورتیكه یكی از اپراتورهای قبلی تشخیص دهد كه نوبت‌كار جدید برای انجام امور ایستگاه به طور ایمن و بهره‌ وضع مناسب ندارد باید از تحویل شیفت خود امتناع كرده و فوراً مراتب را به مسئول ایستگاه یا مقام مسئول اطلاع داده و كسب تكلیف نماید.
7) كمك از اپراتوری كه سر خدمت نیست:
اگر اشكالاتی پیش آید و اپراتور نوبتهای دیگر در ایستگاه باشد در صورت تقاضای اپراتور سر خدمت باید به او كمك نماید.

دستورالعملها:
مقدمه:
با رشد دائمی مصرف و به موازات آن با افزایش قدرت تولید و گسترش شبكه‌ انتقال ضوابط و سیاستهای بهره‌برداری نیز تا حدی تغییر می‌كند با لطبع دستورالعملهای ثابت بهره‌برداری كه خط مشی بهره برداری سیاستهای اجرایی و همچنین چارچوب فی‌ما بین كادر مستقر در مركز كنترل قسمت برنامه‌ریزی و مطالعات سیستم دیسپاچینگ ملی ـ مراكز دیسپاچینگ مناطق و پرسنل بهره‌برداری پستها و نیروگاهها را تعیین می‌كند كه هر گونه تغییر یا اصلاح دستورالعملهای موجود با صدور دستورالعملهای جدید كتبا از طریق مدیریت دیسپاچینگ و مخابرات شركت توانیر یا سازمان برق ایران به یگانهای زیربط ابلاغ خواهد شد.
مسئولین پستها و نیروگاهها موظفند این دستورالعملها را در اختیار پرسنل بهره برداری قرار داد و اصلاحات و تغییرات بعدی را نیز به همه كاركنان زیر

بط ابلاغ نماید. پرسنل بهره‌برداری موظفند از مفاد كلیه دستورالعملها با اطلاع بوده و در صورت برخورد با هر گونه ابهام در تفسیر آنها می‌توان مراتب را از طرف واحد مربوط به سازمان برق ایران اطلاع داد و احیاناً توضیحات تكمیلی را دریافت دارند.
تعیین حوزه عملیاتی ـ وظایف و تقسیم مسئولیتها در كار بهره برداری شبكه:
هدف از تدوین دستورالعملها، تعیین حوزه عملیاتی، حدود مسئولیتها و وظایف دیسپاچینگ ملی و مناطق ایستگاهها و نحوه ارتباط بین آنها م

ی‌باشد.
1ـ حوزه عملیات دیسپاچینگ ملی . مناطق:
ـ كلیه نیروگاه و پستها مربوط، پستها و خطوط 230 و 400 كیلو ولت تحت كنترل مستقیم دیسپاچینگ ملی باشد.
ـ كنترل عملیات كلیه پستها و خطوط پایین تر از 230 كیلو ولت هر منطقه تحت نظارت دیسپاچینگ آن منطقه می‌باشد.
حدود وظایف و مسئولیتها:
وظایف و مسئولیتهای بهره برداری از شبكه پیوست به شرح زیر بین قسمت مطالعات سیستم و برنامه ریزی و مراكز كنترل دیسپاچینگ ملی و مناطق و ایستگاهها تقسیم می‌شود.
1 ـ 2 ) مسئولیتها و وظایف قسمت مطالعات سیستم و برنامه‌ریزی عهده‌دار وظایف ذیل می باشند.
قسمت مطالعات سیستم و برنامه‌ریزی عهده‌دار وظایف ذیل می‌باشند.
الف ) پیشی بینی بار مصرفی و برنامه ریزی اقتصاد تولید نیروگاهها
ب ) مطالعه و بررسی امكانات، محدودیتهای شبكه و تدوین دستورالعملهای ثابت و موقت بهره برداری
پ ) برنامه ریزی اقتصادی تعمیرات و خروجی‌های حوزه عملیات دیسپاچینگ ملی.
ت ) نظارت در برنامه ریزی قطعیها و خروجیها در حوزه عملیات دیسپاچینگ ملی
ث ) تهیه و تكثیر دیاگرامهای عملیاتی ایستگاههای تحت پوشش دیسپاچینگ مناطق.
ج ) تهیه و جمع‌آوری و تنظیم اطلاعات و آمار بهره‌برداری
چ )نظارت و كنترل بر تهیه اطلاعات و تنظیم فرمهای آماری دیسپاچینگ
2 ـ 2) مسئولیتها و وظایف مركز كنترل دیسپاچینگ ملی:
مركز كنترل دیسپاچینگ ملی رهبری عملیات را در سیستم بهره پیوسته عهده‌دار می‌باشد. مسئول شیفت مركز كنترل دیسپاچینگ ملی مستقیماً و یا از طریق مراكز كنترل دیسپاچینگ مناطق در كلیه مواقع بخصوص به هنگام بروز حوادث دستوراتی در حدود اختیارات به مسئولین ایستگاهها صادر می‌نماید و مسئولیت نهایی عملیات در موارد ذیل بعهده مركز كنترل دیسپاچینگ ملی می‌باشد.
الف ) كنترل فركانس شبكه بهم پیوسته
ب ) كنترل ولتاژ شبكه تحت پوشش دیسپاچینگ ملی
پ ) تصویب نهایی كلیه خروجیها در حوزه تحت كنترل دیسپاچینگ ملی
ت ) كنترل بار كلیه خطوط خروجیها موجود در حوزه عملیاتی دیسپاچینگ ملی
ث ) بهره‌برداری اقتصادی از منابع تولید
ج ) ارزیابی و تصمیم گیری در مورد در خواست خروجیهای بدون برنامه در همان شیفت در حوزه عملیات دیسپاچینگ ملی.
چ ) نظارت و ایجاد هماهنگی بین مراكز كنترل دیسپاچینگ مناطق
3 ـ 2) مسئولیتها و وظایف مراكز كنترل دیسپاچینگ مناطق
دیسپاچینگ هر منطقه ضمن آگاهی از

عملیات خود ملزم به اجرای وظایف از طرف دیسپاچینگ ملی می‌باشد.
الف ) كنترل ولتاژ شبكه تحت پوشش دیسپاچینگ مناطق
ب ) تصویب نهایی كلیه خروجیها در حوزه تحت كنترل باطلاع دیسپاچینگ ملی
پ ) تهیه گزارش حوادث، قطعیها و خروجیها در حوزه عملیاتی شامل واحدهای تولیدی و ایستگاههای تحت كنترل
ج ) تهیه و جمع آوری كلیه اطلاعات و آمار فنی منطقه و تكمیل و ارسال فرمهای مورد نیاز دیسپاچینگ ملی.
د ) برنامه ریزی قطعیها و خروجیها در حوزه عملیاتی دیسپاچینگ مناطق
تبصره 1 ـ كنترل فركانس شبكه‌های مجزا تحت نظارت دیسپاچینگ ملی به عهده دیسپاچینگ مناطق می‌باشد.
2 ـ در صورت جدا شدن قسمتی از شبكه با نظارت دیسپاچینگ ملی به عهده دیسپاچینگ مناطق می‌باشد.
3 ـ مركز كنترل دیسپاچینگ ملی می‌تواند در كلیه شرایط بهره‌برداری نرمال یا اضطراری كلیه یا قسمتی از اختیارات خود را در رابطه با كنترل ایستگاههای تحت پوشش به مراكز كنترل دیسپاچینگ مناطق تعویض نماید.
4 ـ 2) مسئولیتها و وظایف ایستگاهها در رابطه با مراكز كنترل:
مسئولین ایستگاهها علاوه بر اجرای دستورالعملهای داخلی و تعمیراتی ملزم به اجرای موارد ذیل می‌باشد.
الف ) تشخیص و تصمیم گیری در مورد مساع بودن شرایط بهره برداری از خطوط واحدها، ترانسفورماتور و سایر تجهیزات ایستگاه خود با ر نظر گرفتن تنظیمات محدودیتها و عیوب
ب ) اجرای دستورات صادره از طرف

مركز كنترل با توجه به بند فوق.
پ ) تنظیم با راكتیو و راكتیو مورد در خواست مركز كنترل بر روی واحدها با حداكثر راندمان ممكن.
ت ) مطلع ساختن برنامه برنامه ریز خروجیها از وضعیت و محدودیتهای خطوط، واحدها و سایر تجهیزات قبل از تنظیم برنامه خروجی و مسئول شیفت مركز كنترل قبل از اجرای برنامه.
ث ) گزارش كلیه حوادث و شرایط غیر ع

ادی به مركز كنترل
ج ) گزارش كلیه مانورهای داخلی موثر در بهره‌برداری از شبكه به مركز كنترل قبل از انجام آن
چ ) گزارش نحوه انجام مانورهای در خواست شده از طرف مركز كنترل قبل از انجام آن
ج ) تهیه اطلاعات فنی و تكمیلی فرمهای آماری دیسپاچینگ
3 ـ نحوه ارتباط با مركز كنترل دیسپاچینگ و اجرای صحیح دستورالعملها، نحوه تماس بین مركز كنترل دیسپاچینگ ملی، مراكز كنترل و دیسپاچینگ مناطق و ایستگاه به شرح زیر است.
الف ) مركز كنترل دیسپاچینگ ملی می‌تواند در كلیه موارد مستقیماً و یا از طرف مراكز كنترل دیسپاچینگ مناطق با پستها و نیروگاهها تماس گرفته و دستورات خود را ابلاغ نماید.
ب ) مراكز كنترل دیسپاچینگ مناطق می‌توانند با كلیه پستها و نیروگاههای منطقه مربوط تماس و در حدود اختیارات دستورات خود یا پیام دیسپاچینگ ملی را ابلاغ نمایند.
پ ) كلیه نیروگاهها باید جهت كسب تكلیف، اعلام وضعیت و یا دریافت برنامه‌های خروجی و تعمیراتی خود مستقیماً و در صورت عدم ارتباط از طریق دیسپاچینگ مناطق باد دیسپاچینگ ملی تماس برقرار نمایند.
ت ) پستهای تحت پوشش دیسپاچینگ ملی باید جهت اعلام وضعیت، كسب تكلیف و یا دریافت برنامه‌های خروجی و تعمیراتی خود از طریق دی

سپاچینگ مناطق دیسپاچینگ ملی تماس بگیرند.
لازم به ذكر است كه دستورات صادره از طرف دیسپاچینگ ملی مقدم بر دستورات واصله از طرف دیسپاچینگ های مناطق می‌باشد.
(ثبت آمار و ارقام ایستگاه)
ثبت آمار و ارقام پستها فشار قوی قسمت مهمی از محاسبات را در بهره‌برداری از سیستم‌های تولید و انتقال نیرو را تشكیل می‌دهند.

و به همین منظور جهت بهره‌برداری صحیح و اصولی و نمونه‌گیری از وضعیت پستهای فشار قوی در حال بهره برداری در مدت تمام 24 ساعت، ثبت ارقام و آمار به طور مدون در هر ساعت از مقدار با راكتیو و راكتور، ولتاژ و جریان ترانسفورماتورهای ق

درت، و ترانسهای كمكی و همچنین خطوط تغذیه كننده پست و فیدرهای خروجی به عنوان قسمتی از دستور كار روزانه اپراتور پست می‌باشد.
به جهت اینكه از موقعیت كار پست در شرایط نرمال علاوه بر بالا بردن طول عمر در دستگاهها و تجهیزات نصب شده، و دادن اطلاعات لازم برای برنامه ریزی واحدهای تعمیراتی، اپراتور میتوان با كنترل مداوم ولتاژ و فركانس نرمال و همچنین دمای سیم پیچهای ترانسفورماتورها و دمای روغن خنك كننده و نیز نظارت و كنترل بر سایر قسمتهای پست، بهترین راندمان و اقتصادی‌ترین شرایط كار را برای ایستگاه تحت كنترل خود را فراهم آورده و ایمن ترین وضعیت برق رسانی را بدون وقفه‌ای در قطع برق مشتركین در ایستگاه را داشته باشد.
به همین لحاظ برای ایجاد كنترل مطمئن فرمهای آماری كه برگ آن برای 24 ساعت به صورت یك جدول منظم جهت ثبت گزارش بهره برداری تنظیم گردیده و توسط واحد بهره برداری در اختیار اپراتور قرار داد می‌شود. كه هر ساعت ارقام و آمار و اطلاعات مشروحه زیر را با قرائت صحیح سیستمهای میترینگ ثبت گردد.
الف ) گزارش وضعیت خطوط تغذیه كننده ایستگاه (خطوط ورودی)
1 ـ ولتاژ هر سه فاز خط R – S- T ثبت گردد.
2 ـ آمپر هر سه فاز R – S- T ثبت گردد.
3ـ با راكتیو خط MW
4ـ بار راكتیو خط Mvar.
به تعداد خطوط تغذیه كننده ستون مربوط به قسمت ارقام برای هر ایستگاه در نظر گرفته شده است.
ب ) گزارش وضعیت ترانسفورماتورها (ترانسهای قدرت و ترانسهای كمكی و زمین)
1ـ ولتاژ خروجی ترانسفورماتورهای قدرت (طرف فشار ضعیف)
2 ـ جریان خروجی ترانسفورماتورهای قدرت (طرف فشار ضعیف)
3ـ با راكتیو ترانس‌ها MW
4ـ بار راكتیو ترانسها Mvar.
5ـ وضعیت تاپ چنجر
6ـ شماره كنتوروتپ

7ـ دمای روغن
8ـ دمای سیم پیچها
9 ـ دمای ترانس زمین
10 ـ دمای ترانس
ج ) ثبت گزارش وضعیت ترانسهای كمكی
1ـ ولتاژ خروجی ترانس

2ـ جریان هر سه فاز قسمت فشار ضعیف
3ـ با راكتیو
4ـ بار راكتیو
5ـ وضعیت تپ چنجر

6ـ شماره كنتور تپ چنجر
7ـ دمای روغن
8ـ دمای سیم پیچ
د ) ثبت گزارش وضعیت فیدرهای خروجی پست:
1ـ ولتاژ خط
2ـ جریان هر سه فاز خط
3ـ باراكتیو
4ـ بار راكتیو
به تعداد فیدرهای خروجی پست مشخصات هر خط در ردیف جدول تنظیم گردید.
و ) ثبت وضعیت سیستم جریان DC (جریان مستقیم)
1 ـ ولتاژ باطری شارژر 127 ولت
2ـ ولتاژ تغذیه كمكی DC = 48 ولت
هـ ) هوای فشرده فشار كم kg / cm2
هوای فشرده فشار زیاد kg / cm2
ی ) دیزل اضطراری:
1ـ ولتاژ خروجی ژنراتور اضطراری

2 ـ جریان
3 ـ فركانس
4 ـ فشار روغن دیزل
محاسبات انرژی‌ـ ثبت ارقام نیرو (اكتیو و راكتیو)
مقدمه:
اندازه‌گیری مقدار انرژی الكتریكی مصرفی و یا خریداری شده از سیستمهای دیگر قسمت مهمی از محاسبات را در بهره‌برداری از سیستم‌های تولید و انتقال نیرو تشكیل می‌دهد.
انرژی تحویلی به مشتركین بایستی مرتباً اندازه‌گیری شده و بهای آن در یا گردد، همچنین مقدار تبادل آن بر روی خطوط انتقال نیرو جهت اطمینان از اجرای كامل، موافقت نامه‌هایی كه قبلاً تهیه می‌گردد لازم است.
انرژی اندازه‌گیری شده توسط وات ساعت مترها معمولاً بین دو فاصله زمانی مشخص و تعیین می‌شود. طرز كار بدین صورت است كه تفاضل ارقام خوانده شده از كنتور در حال حاضر و مقدار قبلی به طور مثال (24 ساعت قبل) را بدست آورده و در ضریب مخصوص دستگاه اندازه‌گیری ضریب مینائیم در پستهای فشار قوی قرائت و ثبت ارقام نیرو كنتور راكتیو و راكتیو بر روی نقاط فرزی بین دو، سیستم نصب می‌شوند. كه در هر 24 ساعت یكبار و معمولاً در پایان ساعت 24 در جدول مربوط ثبت می‌نمایند. كه كنتورهای برای كلیه ترانسهای قدرت و خطوط خروجی نصب گردیده به طور مثال ارقام یك كنتور:
ارقام كنتور اكتیو kw راكتیو kvar
شماره قبلی 155 73
شماره فعلی 190 78
تفاوت 35 5
با ضریب 75600 2646000 378000

نحوه كد گذاری تجهیزات در پستها:
علائم و شماره گذاری در دیاگرام‌های شبكه برق:
اسامی ایستگاهها: اسامی ایستگاهها كه در طرحها و فرمها و دیاگرامها عملیاتی بكار برده می‌شوند.
شامل اصطلاح، نوع و یا مخفف نام هایی است كه توسط واحد مركزی وزارت نیرو مطابق با استاندارد تعیین و تصویب شده است.

مركز دیسپاچینگ ملی در نقشه‌هایی كه از شبكه برق ارائه می‌دهد مقررات تصویب شده‌ای را بكار می‌برد كه در واقع مقررات استاندارد شده وزارت نیرو می‌باشند. مقررات فوق‌ شامل علائمی است كه برای مشخص كردن واحدهای تولیدی ـ ترانسفورماتورها ـ كلیدها ـ و سایر تجهیزات ایستگاهها استفاده می‌شود. همچنین طبق قرار دادهای فوق علائم مشخصه جهت شناسائی ولتاژ خط شماره خطوط سطح مقطع آنها و رسم خط بكار می‌رود د

ر زیر عمده مقررات و قراردادهای نقشه خوانی جهت نقشه‌های شبكه برق كشور ملاحظه می‌شود:
GORGAN.TRANSFORMER.STATION(GORGAN.T. S)
مشخصات ایستگاهها:
هر ایستگاهی توسط یك علامت مخصوص به خود مشخص می‌شود و این علامت معمولاً اولین حرف نام ایستگاه می‌باشد. مثلاً حرف A مشخص ایستگاه اراك.
علامت شناسایی ایستگاه همیشه جلوی تمام تجهیزات و ایستگاههایی كه در نقشه عملیاتی نشان داده شده نوشته می‌شود و بدین ترتیب علامت مشخصه تجهیزات و دستگاههای دو ایستگاه مجاور هیچگونه تشابهی نخواهد داشت.
برای مثال شماره كلیدهای دو طرف خط AL833 (خط 23 اراك لابن) در اراك A 8332 و در لابون L8332 می‌باشد.
شناسایی خطوط و كابلهای و اتصالات خطوط:
برای شناسایی خطوط هر خط علامت شناسایی ایستگاههای مربوط به آن را ذكر كرده و بدنبال آن سه رقم نوشته شود. رقم اول نشان دهنده ولتاژ دو رقم بعدی شماره خط را مشخص می‌سازد
مثلاً همدان سنندج NJ813 علامت شناسایی ایستگاه همدان (N) و ایستگاه سنندج (J) عدد 8 نشاندهنده ولتاژ 230 كیلو ولت و عدد 13 شماره خط می‌باشد.
خطوط انشعابی نیز توسط علامت شناسایی ایستگاههایی كه از آن، منشعب می‌شود مشخص خواهد شد ارقام زیر نشاندهنده نوع ولتاژ ایستگاهها و تجهیزات و خطوط بوده كه در كد گذاری به عنوان اولین رقم بكار می‌رود.
شماره نوع ولتاژ بر حسب كیلو ولت
0 6/0 و پایین تر و نقاط صفر
1 6/0 تا 3/6 كیلو ولت

2 3/3 تا 3/6 كیلو ولت
3 3/6 تا 15 كیلو ولت
4 15 تا 20 كیلو ولت
5 20 تا 33 كیلو ولت
6 33 تا 66 كیلو ولت

7 66 تا 132 كیلو ولت
8 132 تا 230 كیلو ولت
علائم شناسایی ایستگاهها
حرف زیر به عنوان علائم شناسایی (كد) قطعات و دستگاههای مختلف انتخاب و در شماره گذاری بكار رفته‌اند.
كندانسور ـ كمپاناتور condenser . compensator
فیدر ـ خط تغذیه F. Feeder
ژنراتور G. Genrator
جمپرها ـ كلید و اتصالات J . Junction and switching
خط L . Line
سیم خنثی ـ سیم صفر N. Neutral
رگلاتور ـ راكتور ـ مقاومت R . Regulator . Reactor . Resistor
شنت ـ بای پاس S . Shant . By pass
ترانسفورماتور ـ تپ چنجر T . Transpormer – T

apchanger
كابل Ca.Cable
خازن كوپلاتور CC. Cupling capacitor
ترانس ولتاژ P . T. Potantial trans pormer
ترانس ولتاژ زمین C. V. T. Capacit

or. Volt. Trans
ترانس زمین G T. Grounding. Trans
برقگیر L . A. Littaing . Arrester
ترانس مصرف داخلی S . S- Station serrice .Trans
شینه ها:
شینه‌ها توسط یك عدد دو رقمی مشخص می‌شوند كه اولین رقم نشان دهنده، شینه و دومین رقم نشان دهنده تعداد شینه‌ها است مثلاً 81شماره اولین شینه 230 كیلو ولت.
هر گاه در ایستگاهی بیش از یك قطعه شینه وجود داشته باشد برای تشخیص هر قطعه از دیگران به آنها شماره‌های متوالی می‌دهیم مثلاً: 81 و 82 و 83 و 91 و 92 و 93
معمولاً شینه‌های اصلی با عدد فرد و شینه‌های فرعی با عدد زوج شماره گذاری می‌شود.

كلیدها (دژنكتورها ـ سكسیونرها)
كلیه كلیدها شامل انواع دژنكتور‌های گاری ـ روغنی ـ هوایی ـ انواع سكسیونرها ـ فیوزها و سایر وسایل قطع و وصل توسط یك عدد چهار رقمی (در حالت خاص برای كلیدهای غیر قابل كنترل از دور باریك عدد 5 رقمی شماره‌گذاری می‌شوند.)
اولین رقم نشان دهنده ولتاژ كلید ارقام دوم و سوم مشخص كننده نوع و شماره دستگاهی است كه دژنكتور به آن اتصال دارد. مطابق جدول زیر
شماره دستگاه (وسائل)

00 تا 39 خطوط (40 خط در هر ایستگاه)
40 تا 59 ترانسفورماتورها ـ راكتورها ـ خازنها (20 ترانس در هر ایستگاه)
60 تا79 ژنراتور (20 ژنراتور

در هر نیروگاه)
80 تا 99 متفرقه در جاهایی‌كه دژنكتور یا كلید به طور مشخص به دستگاهی اتصال نداشته مثل كلید‌های كوپلاژ و غیره.
رقم چهارم مطابق جدول زیر نشان دهنده نوع و عمل كلیدهای می‌باشد.
شماره محل یا عمل كلید
1 سكسیونرها انتخاب كننده اولین شینه
2 كلید قدرت (دژنكتور)

3 سكسیونر خط
4 سكسیونر انتخاب كننده دومین شینه
5 سكسیونر بای پاس
6 سكسیونر ترانس و یا فیوز
7 سكسیونر قطع ژنراتور
8 كلید متفرقه
9 سكسیونر زمین
10 سكسیونر جدا كننده دومین شینه (باس شكن)
و یا اطراف شینه دژنكتورهایی كه بای پاس دارند.
و سكسیونرهای طرفین دژنكتور كوپلاژ با ارقام 1 و 4 مشخص می‌شود برای مشخص كردن سكسیونرهای زمین روی شینه پس از شم

اره ولتاژ عدد 8 بعد شماره ترتیبی شینه و سپس عدد 9 را قرار می‌دهیم مثلاً شماره سكسیونر روی شینه
83 :
به طور مثال: 8839

ترانسفورماتورهای قدرت:
ترانسفورماتورهای قدرت را با حرف مشخص شده و به دنبال آن با توجه به تعداد ترانسهای ایستگاه یكی از ارقام 1 تا 19 به طور متوالی قرار می‌گیرد اگر ایستگاهی فقط یك ترانس داشته باشد آنرا T نمایش می‌دهند
ترانسفورماتورهای مصرف داخلی T1 , T2 , T3
ترانسفورماتورهای مصرف داخلی SS مشخص شده و بدنبال آن مانند ترانسهای قدرت با توجه به تعداد آنها از ارقام 1 تا 19 قرار می‌گیرد.
ترانسفورماتورهای ولتاژ P.T
ترانسفورماتورهای ولتاژ با حرف CVT . VT , PT
مشخص2 شده و بدنبال شماره شینه، خط و یا دستگاهی كه ترانس ولتاژ به آن متصل است قرار می‌گیرند.
831 P.T , 81P.T , T, P. T
اگر به دستگاهی یا شینه‌ای بیش از یك ترانس ولتاژ وصل شده باشد به ترتیب شماره‌های 1 و 2 و 3 بعد از ترانس ولتاژ قرار می‌گیرد.

T1P.T1 , T1PT2
ترانسفورماتورهای جریان:
ترانسفورماتورهای جریان با حرف CT مشخص شده و بدنبال شماره شینه یا خط و یا دستگاهی كه به آن متصل شده قرار می‌گیرد.
841 C. T , 81 C.T , T1C.T1

اگر به دستگاهی بیش از یك ترانس جریان وصل شده باشد به ترتیب شماره 1 و 2 و 3 بعد از ترانس جریان قرار می‌گیرد:
T1CT1 , T1CT2 , T1 CT3
ترانسفورماتورهای زمین:
ترانسفورماتورهای زمین با حرف GT

یا ET مشخص شده و به دنبال آن به ترتیب 1 و 2 و 3 قرار می‌گیرد.
GT1 , GT2 , GT3
در صورتی كه پستی فقط یك ترانس زمینی داشته باشد باGT1 مشخص می‌شود.
راكتورها
با حرف R مشخص شده و بدنبال آن یكی از ارقام 1 تا 19 قرار می‌گیرد.
مثل R1 , R2 , R3
برای راكتورهای خط حرف R پس از شماره خط قرار می‌گیرد
خازنها:
خازنها یك حرف SC مشخص شده و بدنبال آن یكی از ارقام 1 تا 19 قرار می‌گیرد.
مثل: SC1 , SC2 , SC3
خطوط ولتاژ كم:
خطوط منشعب از ترانسفورماتورهای ولتاژ و مصرف داخلی با حرف F مشخص شده و بعد از نام دستگاهی كه خط از آن منشعب شده قرار می‌گیرد.
مثل: PT1F
برق‌گیرها: با حرف (L. A) مشخص شده و بعد از شماره دستگاه خطی كه بدان تعلق دارد قرار می‌گیرد. T1LA , K835 LA
و چنانچه بیش از یك برقگیر برای دستگاهی نصیب شده باشد توالی اعداد رعایت می‌شود. اختصارات در صنعت برق MCM , AWG اندازه‌ها دیما در استاندارد آمریكا هستند (American wire guage)awg (mille cicular mil)MCM برای مقاطع بیش از mm268/126
یك CM سطح مقطع دایره‌ای است به قطر 001/0 اینچ
خروجی‌ها:
عبارت خروجیها به جدا كردن یك چند واحد، ترانس، خط انتقال و یا هر دستگاهی اصلی و كمكی موثر در بهره‌برداری از شبكه به منظور تعمیرات تغییر، تنظیم و یا توسعه اتلاق می‌گردد.
خروجیهای اضطراری:
چنانچه مسئول ایستگاهی تشخیص دهد كه با

ید دستگاهی بنا به دلایلی فوراً از شبكه جدا گردد، می تواند با مسئولیت مستقیم خود و پس از اطلاع به مهندس شیفت مركز كنترل اقدام به خروج دستگاه مورد نظر بنماید، وی موظف است در اولین فرصت پس از انجام عملیات دلائل اضطراری در خروج را به مقامات مسئول گزارش نماید.
ب : خروجیها روزانه:
این برنامه شامل خروجیهایی است كه قابل اجراء در روز در خواست می‌باشند. اینگونه خروجیها را مسئول ایستگاه می‌تواند پس از بررسی‌های لا

زم مستقیماً از مهندس شیفت مركز كنترل در خواست نماید.
در صورت توافق مهندس شیفت مركز كنترل، واحد در خواست كننده می‌تواند نسبت به انجام خروجی در همان شیفت اقدام نماید. در صورت عدم توافق مهندس شیفت با انجام برنامه مسئول ایستگاه بایستی برنامه را طبق بند (ج) همین دستورالعمل‌ از برنامه ریز خروجیهای مطالعات سیستم در خواست نماید.
ج : خروجیهای طبق برنامه (خروجیهای طبق برنامه‌)
1ـ مسئول ایستگاهها بایستی اینگونه خروجیها را از بررسی تجربه و تحلیل لازم حتی ‌المكان 4 روز اداری قبل از اجرای برنامه از برنامه ریز خروجیهای دیسپاچینگ در خواست نماید.
لازم به تذكر در مورد پستها در خواست خروجیها بایستی از طریق مدیر منطقه انجام شود.
2 ـ مسئول ایستگاه موظف است كلیه اطلاعات موثر در برنامه ریزی با در خواست برنامه‌ به برنامه ریز خروجیها پس از در یافت درخواست خروجی بررسیهای لازم در ارتباط با شبكه را به عمل آورده و در صورت امكان انجام برنامه و تصویب لازم در ارتباط با شبكه را بعمل آورد و در صورت امكان انجام برنامه و تصویب آن باید نتیجه را حداقل یك روز اداری قبل از اجرای برنامه به اطلاع مسئول، ایستگاه در خواست كننده و مهندس شیفت مركز كنترل برساند.
3ـ در صورتی كه از طرف برنامه ریز خروجیها یا مهندس شیفت مركز كنترل برنامه در زمان مقرر مخالف شود مسئول ایستگاه باید نسبت به در خواست مجدد برنامه برای یك زمان مشخص دیگر اقدام نماید و یا تعیین زمان اجرای برنامه خروجی را در اختیار برنامه ریز خروجیها قرار دهد.
موافقت نهایی برنامه با مهندس شیفت مركز كنترل می‌باشد و در صورت مخالفت با اجرای برنامه باید دلائل مخالفت خود را به قسمت كنترل سیستم دیسپاچینگ گزارش نماید.
لازم به تذكر است اگر به دلائلی پس از ارائه برنامه مركز كنترل تغییراتی در شرایط پیش‌بینی شده بهره برداری ایجاد گردد. مسئولیت بررسی و اجرای برنامه خروجی با مهندس شیفت مركز كنترل خواهد بود.
د ) در خواست برنامه ویژه:
شامل برنامه‌هایی جهت بهره برداری از یك پست نیروگاه ـ خط انتقال جدید و یا هر گونه تغییر عمده در شبكه و یا آزمایشات كلی روی مولدهای بزرگ می‌باشد.

نظر به این كه این برنامه به مطالعات وسیعی دارد باید حداقل 15 روز اداری قبل از اجرای برنامه توسط مسئولین ذیربط كتباً از مدیریت دیسپاچینگ و مخابرات در خواست گردد و در مورد پستها این در خواست بایستی از طریق مدیر منطقه انجام شود.
مدیریت دیسپاچینگ نیز می بایست نتیجه تصمیم خود را حداقل 5 روز قبل از اجرای برنامه به اطلاع مدیر منطقه درخواست كننده برساند.
تذكرات مهم:
1ـ در برنامه‌های تعمیراتی دراز مدت مسئول ایستگاه می‌بایست برنامه ریز خروجیها را در جریان پیشرفت كارهای انجام شده بگذارد.
2 ـ در صورت تماس برنامه ریز خروجیها و یا مهندس شیفت مركز كنترل با ایستگاهها مرتبط با برنامه خروجی مسئولین این ایستگاه‌ها موظف به همكاری و ارائه هر گونه اطلاعات موثر و اعلام محدودیتهای موجود در ایستگاه خود می‌باشند.

ترانسفورماتور (مبدل)
جهت افزایش و كاهش فشار الكتریكی از وسیله‌ای به نام ترانسفورماتور استفاده می‌شود، به عبارت دیگر فشار الكتریكی كه بوسیله مواد تولید می‌شود. جهت انتقال به وسیله ترانسفورماتور افزایش یافته و سپس در محل مصرف كاهش می‌یابد.
اما توجیه این كه این افزایش و كاهش چرا صورت می‌گیرد، به شرح زیر است.
مقطع سیمهای كه می‌بایستی انرژی الكتریكی را از مولد‌ها به محل مصرف برساند تابع شدت جریان است یعنی مقطع برای جریان‌های زیاد. مقاطع زیاد لازم است.

خود شدت جریان تابع اندازه فشار الكتریكی می‌باشد بنابراین اگر بخواهند مثلاً توان 10 مگاوات را با فشار الكتریكی 400 ولت انتقال دهنده شدت جریان در توان سه فازی با بار اهمی 450 و 14 آمپر می‌شود، ملاحظه می‌گردد. بهای سیمها و تاسیساتی كه برای انتقال این جریان در فاصله زیاد لازم است. بی‌اندازه زیاد می‌شود و انجام آن عملی نیست ولی هرگز

فشار الكتریكی را مثلا به 60000 ولت افزایش دهیم شدت جریان 96 آمپر شده كه با مقطع كمتری می‌توان انتقال داد ولی اگر بخواهیم به فواصل خیلی دور انرژی انتقال یابد می‌بایست از ولتاژ بالاتری استفاده نمود كه اكنون جهت آشنائی بیشتر به ولتاژ‌هایی كه در ایران به صورت استاندارد در آمد اشاره می‌شود
220/380 ولت 33 كیلو ولت
6/6 كیلو ولت 63 كیلو ولت
11 كیلو ولت 132 كیلو ولت
20 كیلو ولت 230 كیلو ولت
400 كیلو ولت
اضافه می‌شود كه ولتاژ‌های 63 كیلو ولت و به بالا در شعاع عمل شركت توانیر می‌باشد.
بهره‌ برداری از ترانسفورماتورهای با تنظیم كننده ولتاژ زیر بار (تپ چنجر)
اگر ترانسفورماتورها دارای دستگاهی بنام تپ چنجر بوده كه كار آنها عملاً در مدار گذاشتن و خارج كردن تعدادی از حلقه‌های سیم پیچی ترانسفورماتور منظور تغییر دادن در نسبت ولتاژ می‌باشد. و عموماً این دستگاه در قسمت دوم (ولتاژ بالا) قرار می‌گیرد.
1ـ on load – Tapchanger: ترانسفورماتورهایی كه

تپ آنها در زیر بار قابل تغییر می‌باشند.
2 ـ off load – Tapchanger : ترانسفورماتورهایی كه تپ آنها فقط زمانیكه در مدار نمی‌باشند می‌توان تغییر داد.
(متذكر می‌شود چنجر یكی از وسائلی است كه به طور مداوم بهره برداری، واقع شده پس بایستی بخوبی طرز كار و اصل آن را فرا گرفت) آن دانسته از ترانسفورماتورهایی كه می‌بایست خارج از سرویس و بدون بار تغییر تپ حاصل كنند این تغییر در محل ی
به این ترتیب كه با توجه به تعداد تپها و اینكه هر تپ چه مقدار تغییر ولت بوجود می آورد و نیاز به چه مقدار تغییر ولت باشد. تپ آنها را در جهت احتیاج سیستم می آورد و نیاز به چه مقدار تغییر ولت باشد. تپ آنها را در جهت احتیاج سیستم تغییر میدهیم مكانیزم عمل تپ به طور كلی به این صورت است كه اهرمی قادر است در گردش خود (جهت گردش عقربه ساعت) تعداد حلقه‌ها را كم و در خلاف جهت زیاد نماید.
چون این حلقه‌ها در قسمت ولتاژ بالا یا ثانویه قرار داد ولتاژ ترانسفورماتور با زیاد كردن حلقه‌ها كم می‌شود و با كم كردن حلقه‌ها زیاد می‌گردد و اما ترانسفورماتورهایی كه در حال استفاده یا در ریز تغییر تپ می‌دهند.
فرمان تغییر تپ از دو محل داده می‌شود یكی دستی روی ترانسفورماتور و دیگری بوسیله یك الكتروموتور و زیاد روی ترانسفورماتور است.
شناخت اجزاء ترانسفورماتور جهت كنترل و بهره برداری:
اجزایی كه در ترانسفورماتورها بایستی جهت كنترل و بهره برداری شناخته و بررسی گردد به شرح زیر می‌باشد:
طبق شكل ضمیمه در بوشینگهای ولتاژ قوی و ضعیف ترانسفورماتور جریان قرار گرفته و همچنین برق گیر و رله‌های حفاظتی كه توضیح در مورد شناخت آن تجهیزات ذكر خواهد شد.

سطح روغن:
نوسان سطح روغن بوسیله گیج مربوط (گیج به معنای وسیله سنجش می‌باشد) و یا اعلام خبر (آلارم) مشخص می گردد. كه نبایستی سطح آن از حد تغییرات مجاز كم یا

بیشتر شود.
فشار روغن:
نوسان فشار روغن بوسیله گیج و آلارم مشخص می‌شود كه چنانچه تغییرات آن در حد مجاز نبود می‌بایست در حد نرمال و مجاز قرار گیرد، ضمناً در مورد ازدیاد آن ابتدا به صورت وسائل خبری مشخص و اگر به حد مضرر و خطرناك برسد رله مربوط (بوخ هلتس) فرمان قطع خواهد داد.
حرارت سنج:
حرارت در سیم پیچی كه ناشی از عبور جریان زیادتر از حد نرمال از ترانسفورماتور و یا حرارت ناشی از اشكال در سیم پیچی كه آن هم باز بوسیله گیجی نشان داده شده و در صورت ظاهر شدن آلارم و اخطار بوسیله زنگ اپراتور می‌بایست در صورت امكان حرارت را به حد مجاز تقلیل داده و در غیر این صورت ترانسفورماتور را از مدار خارج نماید.
مواردی كه اپراتور می‌بایست به ترتیب مورد بررسی قرار داده كه علت ازدیاد حرارت را پیدا نموده تا رفع اشكال نماید بیان می‌كنیم.
1ـ با كم كردن مصرف از ترانسفورماتور آمپر آن را به حد نرمال می‌رسانیم.
2ـ انجام نگرفتن صحیح تبادل حرارت به وسیله روغن كه عامل خنك كننده سیم پیچ می‌باشد كه ممكن است معلول علتهای زیر باشد.
الف ) از كار افتادن فن‌ها
ب ) از كار افتادن پمپهای روغن
ج ) پایین بودن سطح روغن
د ) كثیف بودن رادیاتورها و بالا بودن درجه حرارت محیط و غیره
سیستم خنك كاری ترانسفورماتوها:
حرارت بوجود آمده در ترانسفورماتورها كه عمل اصلی بستگی به مقدار شدت جریانی كه از ترانسفورماتور گذشته دارد كه به طریق مختلفی تا حد قابل تحملی برای ترانسفورماتورها كاهش می‌یابد، عموماً سیستم خنك كن ترانسفورماتورها روغن است چون روغن عامل خوبی است برای تبادل حرارت با محیط خارج و برای اینكه سطح تماس روغن با محیط خارج هر چه بیشتر بكنند آن را داخل لوله‌هایی به نام رادیاتور عبور می‌د

هند در تعداد از ترانسفورماتورها بكنند آن را داخل لوله‌هایی به نام رادیاتور عبور می‌دهد در تعدادی از ترانسفورماتورها كه احتیاج به تبادل سریعتر می‌باشد ضمن عبور دادن روغن از رادیاتور آن را در مقابل فن (باد زن) قرار داده و ی از پمپی جهت بگردش در آوردن سریع روغن و بالاخره خنك كردن روغن بوسیله آب استفاده می‌شود.
ترانسفورماتورهای اندازه‌گیری
ترانسفورماتورهای كاهنده‌ای هستند با قدرت خیلی كم كه جریان و ولتاژ را به مقدار قابل سنجشی با دستگاههای اندازه‌گیری جریان كم و ولتاژ ضعیف تبدیل می‌كنند عمل دیگر آنها مجزا مدار سنجش و یا وسائل حفاظت از شبكه فشار قوی می‌باشد مثلاً در یك شبكه فشار قوی اگر چه جریان كم باشد ولی نمی‌توان جهت سنجش جریان، كم باشد ولی نمی‌توان جهت سنجش جریان آمپر متر را مستقیماً در مدار جریان قرار داد بلكه باید بوسیله ترانسفورماتور جریان متناسب، مدار فشار قوی را از مدار سنجش به كلی جدا كرد. زیرا استقامت الكتریكی عایق دستگاههای اندازه‌گیری خیلی خوب فقط 2000ولت لحظه‌ای می‌باشد.
ترانسفورماتورهای اندازه گیری دو نوع است:
ترانسفورماتور جریان (CT)
برای اندازه‌گیری جریان مورد استفاده قرار گرفته و طرز اتصال آن به صورت سری می‌باشد و به انواع مختلف ساخته می‌شود.
ترانسفورماتور ولتاژ (PT)
برای اندازه‌گیری فشار الكتریكی در شبكه استفاده شد و به صورت موازی یا شنت وصل می‌شود.

ترانسفورماتور زمین (GT , ET)
ترانسفورماتوری است كه در سیستمهای الكتریكی حلقه‌هایی كه اتصال آنها به شكل مثلث می‌باشند مورد استفاده قرار می‌گیرد. و منظور آن ایجاد یك اتصال زمین در، سیستم فوق و مورد استفاده قرار دادن رله جریانی می‌باشد كه شبكه را در مقابل اتصالات زمینی محافظت نماید.
كوپلینگ كاپاسیتسور یا خازن مضاعف (C .C)
این دستگاه ترانسفورماتوری است به منظور اندازه‌گیری ولتاژ تغذیه بعضی از رله‌ها و سیستم مخابرات P . L. C و هیچ گاه نمی‌توان از آن به منظور ترانسفورماتور قدرت استفاده نمود. و تفاوت آن با ترانسفورماتور پتانسیل از نظر ساختمانی در یك سری خازنی است كه در ترانسفورماتور بكار رفته كه می‌تواند ولتاژ‌های زیاد را جهت اندازه‌گیری تبدیل و كاهش دهد.
فرمان قطع و وصل دیژنكتورها:
مدار وصل یا Closing با فرمان اتوماتیك یا دستی كه داده می‌شود مدار مزبور شده با تغذیه‌ این مدار جریان DC بو بین كلوزینگ تحریك و باعث وصل دیژنكتور می گردد.
مدار قطع Triping مشابه مدار وصل است با این تفاوت كه به این بار به مدار Triping فرمان داد می شود و چنانچه عم

ل قطع یا وصل انجام نگیرد به ترتیب به نكات زیر توجه می‌شود.
1ـ قبلاً شرایط لازم فراهم باشد مثلاً دسته‌ای از دیژكتورها چنانچه فشار روغن یا هوایی آنها از حد معینی كمتر باشد فرمان دادن به آن مجاز نیست از جمله دیژنكتورهای 230 كیلو ولتی كه اگر فشار هوای آن را 400 پوند به اینچ

مربع كمتر باشد فرمان وصل یا قطع نمی‌پذیرد.
2ـ باز دید مدارdc
3ـ حصول اطمینان از صحت كار ك

لید فرمان
4ـ بار دید فیوز
5 ـ بازدید بوبین (با اهم متر)
چنانچه بر طرف نشد عیب در سیستم مكانیكی دیژنكتور وجود دارد.
سكسیونر Isolator – Disconnect
این كلید ساختمان بسیار ساده‌ای دارد كه تشكیل شده از یك مكانیزم مكانیكی كه دو سر كنتاكتهای را به هم ارتباط یا قطع می‌كند. (البته نوعی هم هست كه بوسیله فرمان الكتریكی قطع و وصل می‌شود) هدف از به كار بردن این كلیدها بی برق كردن قسمت به خصوص از پست به منظور تعمیرات یا انجام عملیات نگهداری می‌باشد
مثلا: در موقعی كه احتیاج به انجام تعمیراتی كه روی كلیدهای اصلی باشد با باز كردن سكسیونرهای دو طرف آن می‌توان قسمتی را كه دژنكتور در آن، قرار دارد بی‌برق نمود و كلیه عملیات مربوط را انجام داد.

سكسیونر زمین:
معمولا در مواقع تعمیرات به منظور رفع بارهای موجود از قبل و جلوگیری از القاء خطوط حامل جریان مجاور این موضوع بالاخره بی‌خطر كردن عملیات تعمیر این دستگاهها را به زمین از طریق سكسیونر زمینی اتصال می‌دهند و قبل از این اتصا
1ـ مدار منبع انرژی جدا نشده باشد كه بستن سكسیونر باعث بروز حادثه برای اپراتور صدمه به دستگاه و همچنین قطع برق نشود.
2ـ سكسیونر مورد عمل كاملاً شناخته شده باشند و برای عمل از دستكش لاستیكی استفاده گردد.
3ـ از نظر ایمنی اپراتور عمل كننده مكانیزم هوایی و اتصالات آن قبل از عمل دقیقاً مورد بازرسی قرار گیرد.
4 ـ پس از عمل بسته شدن هر سه فاز بازرسی شوند كه به طور كامل بسته شده و عمل بی‌انرژی شدن خط صورت گرفته و برای باز كردن سكسیونرها اتصال زمین موارد 2 و 3 كه ذكر شد می‌بایست مورد توجه قرار گرفته و پس از بازرسی كه سه فاز كاملاً به حالت باز قرار گرفته باشد لازم است اپراتور به دفعات مكرر سكسیونرهای زمین را برای بی‌برق نمودن خطوط و ایستگاه‌ها عمل نمود و ضمانت نماید.
می‌بایست دقت شود كه این كلیدها در وضعیت مناسب و آماده قرار داشته باشند. بسته شدن سكسیونر زمینی در حالیكه خط برقدار است باعث می‌شود كه اپراتور شدیداً صدمه وارد شده و خسارتی به دستگاه وارد و سبب قطع برق گردد و برای ممانعت از این اتفاقات سیستم انترلاك مكانیكی به كار رفته كه مانع از بسته شدن سكسیونر در حالتی كه سكسیونر خط بسته باشد می‌گردد فقط هنگامی كه سكسیونر خط باز باشد امكان بستن سكسیونر اتصال زمین می‌باشد. در صورتی كه مكانیزم انترلاك مانع بروز حو

ادثی می‌گردد ولی این وسیله كافی نبوده و اپراتور می‌بایست بازرسی لازم را از شرایط موجود به عمل آورد و مطمئن شود كه خط از طریق منابع دیگر برق‌دار نمی‌باشد. در صورتی كه مراحل عملیاتی به طور دقیق مطرح شده باشد و برای انجام آن از دستورالعمل كتبی استفاده شود و روی دسته كنترل كلیدهای موجود شما خط برق‌دار باشد خیلی بعید است.
بهره برداری و نگهداری از باطری خانه پست:
جریان الكتریكی باطری یا به انگلیسی Direct . Current كه به عبارت، اختصاری D.C نامیده می شود منبع انرژی برای دستگاههای كنترل رله‌ها و روشنایی اضطراری در پستها می‌باشند و برای مثال اگر تمام نیروی برق یك پست قطع شود، باطری تنها منبع انرژی موجود برای كنترل و عملیات لازم بر روی دستگاهها می‌باشد كه اپراتور بدین وسیله می‌تواند وضعیت پست را به حالت عادی بازگرداند و بهمین جهت یكی از وظایف اصلی اپراتور یادگیری تئوری و نحوه كار و نگهداری از این باطری ها می‌باشد.
به طور كلی باطری از نظر ساختمانی دو نوع است:
1ـ باطری خشك قوه
2ـ باطری انباره یا آكومولاتور مانند باطری اتومبیل
باطری خشك: به لحاظ این كه غیر قابل شارژ بوده و دارای فشار الكتریكی كم می‌باشد در پست‌ها مورد استفاده ندارد ولی باطری انباره عبارت است از یك ظرفی كه در اثر فعل و انفعالات شیمیایی انرژی كه به آن داده می‌شود در خود ذخیره نموده و سپس این انرژی را به مداری كه به آن متصل می‌گردد به صورت انرژی الكتریكی پس می‌دهد.
این باطریها خود نیز دو نوع است:
نوع اول : باطری اسیدی یا سربی
نوع دوم: قلیایی (نیكل ـ كادیوم و نیكل آهن) كه در پستها فقط از نوع اسیدی یا سربی استفاده می شود.
ساختمان باطری اسیدی یا سربی:
ساختمان آن عبارت است از تعدادی خانه یا سلولهای كه به یكدیگر متصل شده است اگر یك سلول از آن را مورد بررسی قرار دهیم، تشكیل یافته از الكترود كه در درون محلول شیمیایی اسید سولفوریك رقیق قرار گرفته (یك صفحه با مجموعه‌ای از صفحات تشكیل یك الكترود را می‌دهد.)
قطعات اصلی باطری عبارتند از:
صفحات قطبین، جدا كنندگان، محلول شیمیایی و محفظه كه جنس این قطعات به ترتیب زیر می‌باشد.
قطبین از سرب و جدا كننده‌ها كه به منظور مجزا نمودن صفحات قطبین از نظر الكتریكی و مكانیكی می‌باشند معمولا از جنس چوب، لاستیك منفذ دار، پلاستیك و شیشه ساخته می‌شود. و یا ممكن است تركیبی از این مواد باشند.
محلول شیمیایی نیز همان طور كه اشاره شد اسید سولفوریك رقیق می‌باشد محفظه كه صفحات و محلول شیمیایی در داخل آن نگهداری می‌شوند و عموماً آنها را از شیشه با مشتقات قیر و یا لاستیك سخت می‌سازد.
شارژ باطری:

هنگامی كه باطری آكومولاتوری تخلیه می‌گردد. جریان در مدار خارجی از مثبت به منفی و در محلول از منفی به مثبت می‌باشد و این عبور جریان محلول را تجزیه كرد و صورت هیدروژن و سولفات در می‌آورد و سرب اسفنجی منفی با سولفات تركیب شده و به صورت سولفات سرب در آمده و اكسیژن موجود در اكسید سرب با هیدروژن آزاد شده تركیب و به صورت آبدر می‌آید.

توجیه اینكه چگونه باطری خالی شده و از نظر فعل و انفعالات و اتفاقاتی كه در داخل آن صورت می‌گیرد و سپس به چه صورت شارژ می‌گردد در فرمول بالا مشخص است.
اگر به ترتیب به قسمت چپ فرمول توجه كنید و ابتدا pbo2 (پر اكسید سرب) یعنی الكترود مثبت كه رنگ قهوه‌ای تیره‌دارد با so4h2 اسید سولفوریك رقیق و pb (سرب) یعنی الكترود منفی با یكدیگر بتدریج تركیب می‌شوند كه عمل تركیب در اصل همان عمل در شارژ باطری می‌باشد.
این كه به طرف دوم یعنی سمت راست فرمول توجه كنیم كه از تركیبات طرف اول بدست آمده یعنی do4pb (سولفات سرب) و H2O آب با شارژ كردن باطری در حقیقت آب و سولفات سرب را تركیب كرد تا رابطه سمت چپ بوجود آید و این تبادل رابطه همواره ادامه دارد به عبارت دیگر زمانی كه از باطری انرژی الكتریكی می‌گیریم. قسمت اول سمت چپ فرمول بتدریج به قسمت دوم تبدیل می‌شود. و زمانی كه باطری را شارژ می‌كنم بالعكس مانند فرمول زیر:

سیستم باطری شارژر:
همان طوری كه باطریها در پست دائماً در سرویس بود و احتیاج به شارژ دارند برای این منظور از دستگاهی به نام یكسو كننده كه به انگلیسی آن را Rectifier می‌نامند و دستگاه دیگر به نام دینامو استفاده می‌گردد كه به طور مداوم آن را شارژ نموده و در شرایطی كه فقط مقدار كمی از نیروی باطری مورد مصرف قرار گیرد، جریان كمی برای شارژ باطری برقرار است.
هنگامی كه لازم است باطری با بیشتری را تغذیه نماید جریان شارژ به مقدار لازم بالا می‌رود.
مواظبت و بازرسی از باطریها:
مقدار اسید باطری ثابت بوده و در صورتی كه بیرون نریزند هیچ وقت احتیاج به اضافه نمودن ندارد ولی آب باطری تبخیر شده و یا به صورت گاز متصاعد می‌شود كه لازم است هر چند مدت یكبار آب قطر بدان اضافه شود بایستی دقت شودكه سطح آب باطری همواره 2/1تا 8/13 اینچ بالاتر از صفحات باطری قرار گرفته باشد، ضمناً باطری در حالت شارژ باقی نماند چون به مرور قشری از سولفات سرب به صورت كریستال روی صفحات م

ثبت و منفی را می‌پوشاند كه در موقع شارژ بد شواری از بین می‌رود، همواره باطریها را تمیز و خشك نگهداری نمایید، انتهای سیم و محل اتصال باطریها را با وازلین یا گریس چرب نمائید تا مانع از فعل و انفعالات شیمیایی در این نقاط گردد. اگر تركیبات شیمیایی به صورت نمك اطراف باطری بوجود آید آن را با آب تمیز بشوید. مانع از سیگار كشیدن و روشن نمودن هر گونه شعله دار اطاق باطری خانه شوید ضمناً لازم است در بهای باطریها كاملاً بسته باشد.
نحوه بهره‌برداری از دستگاههای موجود در پست
اكنون كه تجهیزات و سیستمهای موجود در پست را شناختیم بایستی همواره نحوه بهره برداری و زمان استفاده از آنان را نیز یاد بگیریم
برای اینكه بتوانیم در نوشتن و توضیح كار بهره‌برداری ترتیبی قایل شویم ابتدا پستی را كه آماده تحویل و بهره برداری می‌باشد در نظر می‌گیریم.
1ـ كلیه وسائل را با مشخصات داده شده تطبیق می‌نماییم:
2ـ كار دستگاههای حفاظتی و تنظیم كننده را با مشخصات داده شده آزمایش می‌كنیم
3ـ انطباق این دستگاهها با شرایط شبكه در نظر می‌گیریم.
4ـ دریافت ضمانتنامه از مونتاژ كننده و همچنین تعمیر كننده و ضمن حصول اطمینان از اینكه هیچگونه لوازم و ابزار كاری مربوط به ایشان روی سیستم نباشد. پس از انجام و رعایت نكات فوق جهت بهره‌برداری و تغذیه پست از یك منبع انرژی اعمال زیر به ترتیب صورت می‌گیرد.
عمل برقدار پست:
الف ) قبلاً گفتیم كه عمل قطع و وصل بوسیله دیژنكتورها انجام می‌گیرد.
برای این كه دیژكتوری وصل گردد ابتدا لازم است از حالت عایق بودن با شبكه بیرون آید همان بستن سكسیونرها می‌باشد چون اگر سكسیونرها می‌باشد چون اگر سكسیونرها باز باشند دیژنكتورها عملاً در مدار نیستند (گاهی بعضی از دیژكنتورها را، طوری می‌سازند كه اگر سكسیونر شان باز باشد فرمان وصل نمی‌گیرد)
ب ) با توجه به شناخت و چگونگی با سبار اصلی و كمكی و آگاهی از كار آنها سكسیونر اصلی را بسته و دیژكتور مربوط به آن را جریان می دهیم اكنون با سبار یا شینه اصلی تحت تانسیون (فشار الكتریكی) قرار گرفته در این حال به دیژكنتورهای دیگری ك

ه روی این شینه هستند توجه كنیم چنانچه با بستن این دژنكتور فقط نیرویی از یك سیستم به مصرف كننده انتقال یابد و ارتباط دو سیستم و مولد بوجود نیاید، پس از بستن سكسیونرهای آنها اقدام به وصل دژنكتور با رعایت فاصله زمانی لازم به نسبت به یكدیگر می‌نماییم.
چنانچه وصل دیژنكتور مانند حالت قبل نبود به مفهوم د

یگر ارتباط مولدی را هم بوجود آورد لازم است در لحظه وصل حتماً شرایطی وجود داشته باشد كه آن شرایط عمل پاران در سیستم می‌نامند.
تبادل انرژی در سیستمهای تولید و انتقال نیرو
انتقال قدرت
سیستمهای تولید و انتقال نیرو به منظور تامین نیروی برق مورد نیاز مشتركین طراحی و تاسیس می‌گردند، معمولاً به علت شرایط خاص جغرافیایی نیروگاهها در فواصل مختلف از مصرف كننده قرار دارد و نیروی حاصله از آنها توسط خطوط با ولتاژ بالا انتقال می‌یابد (ولتاژ بالا در خطوط انتقال از آن جهت مورد استفاده است كه بتوان مقدار جریان و در نتیجه سطح مقطع هادیها را جهت انتقال به حداقل رسانید).
قدرت الكتریكی از تولید به مصرف توسط خطوط انتقال و توزیع تا مین می‌گردد و عملاً بین سیستم انتقال و توزیع به جز در مورد ولتاژ و ظرفیت خطوط تفاوتی محسوس نیست. خطوط انتقال معمولاً دارای ظرفیت‌های زیادی جهت انتقال انرژی با ولتاژهای از 63 تا 750 كیلو ولت در فواصل طولانی می‌باشند، ولی خطوط توزیع نیرو با ولتاژ بین 20 كیلو ولت تا 400 ولت دارای ظرفیت كمتر در فواصل كوتاهتر می‌باشد. بهر حال منظور اصلی انتقال و توزیع نیرو به صورت اقتصادی و اطمینان بخش از محلی به محل دیگر می‌باشد در این قسمت به بررسی عوامل موثر در مورد انتقال انرژی الكتریكی می‌پردازیم
تولید انرژی الكتریكی شكل (35 A) نمونه ساده‌ای از یك نیروگاه تولید الكتریسته می‌باشد.

یك سیستم تولید نیرو با یك واحد تولیدی و گرداننده و بار مصرفی
همان طور كه در شكل آمده است، گرداننده اولیه ژنراتور را به حركت در آورده و ولتاژ الكتریكی تولید می‌شود و در صورتی كه بار مصرفی به صورت چراغ روشنایی و یا موتور یا سایر ادوات الكتریكی به آن متصل شوند انرژی الكتریكی جریان یافته و به مصرف كننده می‌رسد و در صورتی كه ژنراتور با ولتاژ و فركانس ثابت در حال گردش باشد و هیچ گونه تغییر در گرداننده، اولیه و تحریك ژنراتور ندهیم، هر گونه ازدیاد بار باعث افت ولتاژ و فركانس می‌گردد، این عمل درست شبیه اتومبیل در حال حركتی است كه ناگهان به سر بالایی می‌رسد. در هر صورت قدرت ا

لكتریكی حاصل از ژنراتور بر حسب (وات ـ كیلو وات ـ یا مگاوات) مستقیماً تابع مقدار بار متصل به آن است كه در مورد جریان مستقیم و متناوب هر دو صادق است، هنگامی كه دو یا چند ژنراتور به یكدیگر متصل شوند تقسیم بار بین آنها به عوامل مختلفی بستگی دارد كه در این ذیلاً توضیح لازم داده خواهد شد.
تقسیم بار بین ژنراتورها جریان مستقیم را نشان می‌دهد (شكل 36 A)

چگونگی تقسیم بار بین ژنراتورها جریان مستقیم
حالت 1) بار ثابت (W) بین دو ژنراتور به طور مساوی تقسیم شده و ولتاژ هر دو نیز مساوی است.

حالت 2) ولتاژ ژنراتور اول را به (EA2) افزایش ولتاژ دومی را به (EB2) كاهش می‌دهد در نتیجه باربر روی ژنراتور اول و آن بر روی ژنراتور دوم می‌ماند
در جریان متناوب این مطلب متفاوت و كامل‌تر و مقدار قدرت در روی آلترناتورها می‌تواند با تغییر ورودی گرداننده اولیه عوض شود. میدان تحریك در آلترناتورهای جریان متناوب باعث تغییر قدرت راكتیو گردیده و با تغییر آن شیب قدرت واحد تغییر می‌كند ولی قدرت خروجی ثابت می‌ماند.
شكل زیر نمایش برداری یك آلترناتورد در شرایط مختلف تحریك قطب‌ها با صرفنظر كردن از افت امپدانس است.

شكل (A37) ضریب قدرت مساوی 1 می‌باشد. ولتاژ انتهایی ET1 . جریان I1 هم فاز بوده و مقدار قدرت برابر است با:
وات = قدرت خروجی
به طور قدرت خروجی آلترناتور را فقط بوسیله گرداننده اولیه می‌توان تغییر داد. ازدیاد و یا كاهش تحریك واحد صرفاً (قدرت ظاهری را تغییر داده و در مقدار اكتیوبی اثر است. و در جریان مستقیم كه قدرت ظاهری وجود ندارد تغییر جریان تحریك باعث تقسیم بار بر روی ژنراتور می‌ شود.)
لازم به تذكر است كه در دیاگرام شكل 37 از افت امپدانس جهت كاهش جهت مشخص كردن هر چه بهتر زاویه بین ولتاژ و جریان و مقادیر حقیقی و مجازی صرفنظر شده است.

شكل (37 B) ضریب قدرت پس فاز (فوق تحریك) با اضافه كردن جریان تحریك واحد ولتاژ پایانه ET2 نسبت به حالت با ضریب 1 افزایش می‌یابد و جریان I2نیز به حالت پس فاز اضافه می‌شود تصویر بردار I2 بر وی ولتاژ ET2 برابر است با I2a كه حاصلضرب این جریان ر ولتاژ ماشین قدرت حقیقی تولید است و برابر مقدارت قدرت حقیقی در حالت ضریب قدرت 1 است.
همچنین حاصل ضرب جریان I2 و ولتاژ ET2 قدرت ظاهری ماشین است كه از حالت با ضریب قدرت یك همواره بیشتر است مقدار حقیقی از حاصل ضرب ولتاژ ET2 و جریان خروجی

I2و از زاویه بین آنها بوجود می‌آید.

(شكل 38a) زاویه روتور نسبت به استاتور عقب است، قدرت الكتریكی وارد و قدرت مكانیكی خارج می‌گردد (ماشین به صورت موتور است) (شكل 38b) زاویه روتور نسبت به استاتور صفر است، هیچگونه قدرت ورودی و خروجی مبادله نمی‌شود.
(شكل 38c) زاویه روتور نسبت به استاتور جلو است، قدرت مكانیكی وارد و قدرت الكتریكی خارج می گردد. «ماشین به صورت ژنراتور است».
ازدیاد قدرت مكانیكی ورودی به گرداننده اولیه ژنراتور باعث جلو افتادگی بیشتر زاویه و روتور شده و قدرت الكتریكی بیشتری را باعث می‌شود.
همچنین ازدیاد بار مكانیكی بر روی شنت موتور باعث ازدیاد عقب افتادگی زاویه روتور شده و قدرت الكتریكی ورودی بیشتری را باعث می‌شود.
بهره برداری از ژنراتور موازی جریان متناوب
هنگامی كه ماشین های جریان متناوب به صورت موازی كار می‌كنند برای اضافه یا كم كردن قدرت یكی از آنها باید قدرت مكانیكی ورودی ماشین را زیاد یا كم نمود و در نتیجه بار بر روی یك ماشین به خصوص تغییر می‌نماید.
ساده ترین حالت تقسیم مساوی بار بین دو آلترناتور است كه در حالت ثابت مشغول بكار می‌باشند حال اگر بخواهیم با را طوری تقسیم كنیم كه ماشین A مقدار 4/3 از بار و ماشین و B مقدار 4/1 آنرا بپذیرد باید ورودی مكانیكی به ماشین A را افزایش دهیم كه در نتیجه ماشین سریع شده و زاویه روتور طوری جلو می‌افتد كه بتواند مقدار بار جدید را قبول نماید همینطور ماشین B كه به منظور كاهش بار آن مقدار ورودی مكانیكی به آن را كم كرده‌ایم و در نتیجه ماشین آهسته شده و زاویه روتور طوری عقب می‌افتد كه بار جدید تطبیق نماید.

چون هر دو ماشین به یكدیگر متصل می‌باشند. جریان عادی كار خود را با همان سرعت و فركانس قبلی ادامه می‌دهند و افزایش و كاهش سرعت به صورت آنی بوده و به منظور تقسیم بار صورت می‌پذیرد.ه است شكل (40 A) چگونگی تقسیم بار را بین ماشین‌ها نشان می‌دهد.

شكل صفحه 40

شكل (40A) دیاگرام چگونگی تقسیم بار بین ماشینهای جریان متناوب.
1ـ با بار ثابت «W» و گاورنر هر دو ماشین تنظیم شده، برای سرعت های Fa و Fb دربی بار و جدا از هم به هنگام اتصال دو ماشین و تامین بار (W) دستگاه تنظیم كننده گاورنر (Speed – Draop) باعث می‌شود كه فركانس در وضع ثابت Fo بماند و در این حالت هر دو منحنی در یك نقطه تلاقی كرده و بار به طور مساوی تقسیم می‌شود.
2 ـ حساسیت گارونر ماشین را طوری را طوری تغییر می‌دهد كه سرعت بی بار به وضعیت تغییر كند و ماشین 4/3 بار W در فركانس Fo تامین می‌نماید همانطور با تغییر حساسیت گاورنر ماشین B فركانس حالت بی باری به تغییر داده شده و در نتیجه در فركانس Fo بقیه بار (W) یعنی بار را می‌پذیرد.
عملیات موازی كردن دو سیستم جداگانه:
هنگامی كه دو سیستم مجزا تولید نیروی با یك دیگر متصل می‌نماییم خطوط رابطه همانند خطوطی عمل می‌كنند كه ژنراتورها و بارهای مصرفی را به یكدیگر متصل می‌نمودند كه قبلاً در این مورد توضیح داده شد. برای ساده تر شدن موضوع، فرض می‌كنیم كه كلیه ماشین‌های موجود در سیستم به صورت یك واحد عمل كرده و بار جداگانه‌ای را تغذیه می‌نماید.
به هنگام انتقال نیرو بین سیستمها، انرژی از سیستمی كه دارای زاویه قدرت بیشتر نسبت به سیستم دیگر است راه می‌یابد و این مطلب درست همانند حالتی است كه دو ماشین به طور موازی كار می‌كنند و قبلاً در این مورد بحث شد.
هنگامی كه لازم باشد كه مقدار انرژی از سیستم A به سیستم B جریان یابد بایستی كه قدرتهای مكانیكی گرداننده‌های اولیه سیستم A را افزایش و سیستم B را كاهش دهیم و در نتیجه قدرت از سیستم A به سیستم B برقرار می‌شود كه در نتیجه آن زاویه قدرت در سیستم A افزایش و در سیستم B كاهش می‌یابد این عمل در شكل زیر نشان داده شده‌اند

شكل ص 41

الف : انرژی ورودی به ماشین‌های سیستم A برابر است با بار سیست

م A به اضافه 100 مگاوات.
انرژی ورودی به ماشینهای سیستم B برابر است با بار سیستم A منهای 100 مگاوات

شكل صفحه 41

ب ) انرژی ورودی به واحدهای سیستم A برابر است با بار سیستم

A به اضافه 200 مگاوات
حادثه زمانی پیش می‌آید كه یكی از واحدها و یا مقداری بار مصرفی به طور خودكار از مدار خارج شده و باعث ایجاد نوسان در سیستم شوند. در این حالت انرژی در سیستم‌ها به طور متناوب ذخیره و یا از دست داده می‌شوند و تا برقراری حالت پایدار ادامه می‌یابد و در ناحیه كه انرژی از دست داده شده سرعت ماشینها به تدریج كم شده و بالعكس در ناحیه ای كه انرژی دریافت كرده سرعت ماشین‌ها به تدریج افزایش می‌یابد.
این عمل خود نیز باعث تغییرات بار خطوط رابط بین سیستمها شده و تا برقراری وضع ثابت همچنان ادامه می‌یابد.
معمولاً نوسانات قدرت در شبكه با گذشت زمان كاهش یافته و از بین می‌رود چه در غیر این صورت دامنه نوسانات با گذشته زمان افزایش یافته و در بیشتر موارد به قطع كل شبكه‌ها منجر می‌شود.
و در بعضی مواقع ممكن است «ثابت زمانی» سیستم و دستگاههای كنترل طوری باشند كه باعث3 ازدیاد نوسانات شبكه شده و از زاویه بین خطوط انتقال افزایش یابد در نتیجه رله‌های فرمان قطع به خطوط انتقال صادر كرده و سیستمها از یكدیگر جدا می‌شوند.
مطالعات مربوطه به حالت پایداری گذرا كه توسط دستگاههای كامپیوتری انجام می‌پذیرد چگونگی وضعیت سیستم را در حالت پایداری گرا مشخص نموده و حد تنظیم رله ها را منظور محافظت تعیین می‌نمایید.
مطالب فوق خلاصه‌ای بود از حالت ناپایداری در سیستم كه بعداً به طور كامل‌تر در فصل پایداری سیستم توضیح داده خواهد شد.
پارالل كردن واحدها با سیستم:
زمانی كه واحدهای تولید با سیستم پارالل می‌شوند و یا این كه بخواهیم سیستمهای مجاز به یكدیگر متصل نماییم جهت جلوگیری از برقراری جریان‌های نامناسب و همچنین خسارات وارد به دستگاهها در لحظه بستن كلید رابطه و اتصال دو سیستم به یكدیگر باید به دقت موارد مهمی را همواره مورد نظر داشته و به كار برد.
به طور مشابه اتصال یك واحد تولیدی و یا یك سیستم موردنظر نیز دارای همان مسایل است. به هنگام اتصال دو سیستم به یكدیگر، میزان ایزسی بیشتر بوده و باید دقت بیشتر به عمل آید و قبل از بستن كلید از همه جهات اطمینان حاصل گردد.
عملاً به هنگام انجام عمل سنكرونیزاسیون (پارالل) باید 4 عامل مهم را در نظر داشت:
1ـ جهت گردش فازها باید یكی باشد.
2ـ سرعت الكتریكی ماشین با سیستم پارالل شونده باید سرعت سی

ستم مورد نظر مساوی باشد
3ـ ماشین و سیستم یا دو سیستم با یكدیگر هم فاز بوده و یا فازهای مشابه دارای، اختلاف كمی باشند.
4ـ ولتاژ ماشین و سیستم و یا دو سیستم با یكدیگر در محل اتصال انجام عمل پارالل تقریباً با یكدیگر مساوی باشند.
معمولاً ترتیب و گردش فازها برای اپراتورها مسئله به وجود نمی‌آورد. زیرا این گونه عامل قبلاً توسط یگان‌های دیگر مورد آزمایش قرار می‌گیرند و در نتیجه می‌توان با اطمینان از این موضوع سایر موارد را در نظر گرفت. تغییر گردش فازها معمولاً ممكن است كه بعد از انجام تغییرات بر روی شینه‌ها و یا خطوط بوجود آید و همانطور كه گفته شد دستگاههای مخصوص مورد آزمایش قرار، گرفته و از صحت ترتیب فازها اطمینان حاصل می‌گردد.

شكل ص 43

شكل فوق: مدار ساده سنكرونیزاسون ترانسفورماتور ولتاژ ابتدا ولتاژ ماشین و سیستم را كاهش می‌دهد.
ولت‌مترهای V2 , V1 به ترتیب ولتاژ ماشین و سیستم را مشخص می‌نماید. و لامپهای بالا در حالتی كه دو سیستم هم فاز شدن خاموش و به هنگام غیر هم فاز شدن به نسبت اختلاف سرعت دو سیستم روشن می‌شوند. عقربه دستگاه سنكرونسكوپ با سرعتی تابع اختلاف سرعت دو سیستم به حركت درآمده و جهت آن نیز بستگی به این دارد كه سرعت ورودی و خروجی كدام بیشتر باشد.
زمانی كه بخواهیم یك واحد تولیدی را به سیستم متصل نماییم. اینرسی ماشین از سیستم فوق‌العاده كمتر می‌باشد بعلاوه ولتاژ و فركانس ماشین نیز ممكن است كه با سیستم مساوی نباشد.
در این حالت اپراتورها باید شرایط را برای سنكرونیزاسیون آمده نماید. و وسایل مورد نیاز در این مورد عبارت است. سنكروسكوپ و لتمتر و چراغهای مخصوص سنكرون تا بتواند واحد را با سیستمها پاراس نموده و آن را وارد به مدار نمایند.
سنكروسكوپ دستگاهی است كه میدانی متناسب با اختلاف سرعت بین دو منبع ایجاد می‌نماید. یك صفحه مندرج نیز میزان اختلاف زاویه را مشخص می‌سازد.
چنانچه ماشینی با سیستم هم فاز شد شرایط برقرار گردید و عمل پاراس انجام می‌پذیرد. صفحه مدرج دستگاه سنكروسكوپ در این حالت اختلاف زاویه را صفر نشان می‌دهد.
چراغهای سنكرونیزاسیون معمولاً بین ترانسفورماتورهای ولتاژ سنج ورودی و خروجی متصل شده و اختلاف ولتاژ را نشان می‌دهد.

این چراغها را می‌توان طوری متصل نمود كه اگر چنانچه خاموش شدن و یا نورشان زیاد شد نشان دهنده حالت هم فاز بودند دو سیستم باشند.
اگر چنین چه ماشین با سرعت كمتری از سرعت سنكرون در حال گردش باشد و در این حالت كلید اتصال بسته شود. و دستگاه سنكروسكوپ نیز نشان دهد كه دو سیستم هم فاز می‌باشد، با این حال از طرف سیستم یك جریان انرژی به سمت ماشین برقرار شده و سرعت آن را بالا می‌برد.
اگر چنانچه اختلاف سرعت سیستم و ماشین زیاد باشد وارد شدن خسارات به دستگاهها زیاد است زیرا ممكن است جریان زیادی در سیم بندی ماشین به طور ناگهانی روان شده و در نتیجه گشتاور موتور در جهت ایجاد شتاب كافی افزایش دهد، هر دو سیستم از نظر سرعت و اختلاف فاز به یكدیگر نزدیكتر باشند شرایط سنكرون بهتر شده و خسارت به حداقل ممكن می‌رسد.
چنانچه كه سرعت ماشین به عللی از سرعت مجاز و نر

مال بیشتر باشد و كلید در حالتی كه سنكروسكوپ نشان دهنده حالت هم فاز است بسته شود، در این حالت یك جریان انرژی از ماشین به سیستم برقرار می‌شود و در نتیجه سرعت ماشین كاهش می‌یابد در این حالت نیز مقدار انرژی متناسب با تعداد اختلاف سرعت است.
اگر چنانچه ماشینی با سرعت نرمال در حال حركت گردش باشد ولی عقربه سنكروسكوپ نشان دهنده اختلاف فاز بین دو منبع باشد و در این حالت كلید را ببندیم جریان بسیار زیادی جهت افزایش و كاهش ماشین برقرار شده و دو سیستم هم فاز می‌گردند.
با توجه به مطالب فوق ملاحظه می‌شود كه عمل سنكرونیزاسیون موقعی انجام می‌گیرد كه در سیستم از نظر فاز و سرعت با هم مشابه بوده و در نتیجه انرژی بین دو سیستم به هنگام اتصال برقرار نشده و یا مقدار آن بسیار كم و جزیی باشد.
در شكل زیر چگونگی برقراری جریان بین دو سیستم به هنگام پارالل و در صورت سنكرون نبودن نشان داده شده است.

شكل ص 45

دیاگرام بهره‌برداری وضعیت ولتاژ‌های ماشین و سیستم:
(a) هم فاز ولتاژهای دو سیستم با یكدیگر مساوی و هم فاز بوده شرایط سنكرون نیز برقرار می‌باشد.
(b) ولتاژ ماشین عقب افتادگی دارد در این حالت جریان از طرف سیستم به ماشین برقرار شده و با تغییر شتاب آن ولتاژ ماشین را با سیستم هم فاز می‌كنند.
(c) ولتاژ جلو افتادگی دارد جریان از طرف ماشین به سیستم

برقرار شده و باعث آهستگی آن جهت هم فاز شدن با سیستم می‌گردد.
باید در نظر داشت كه اگر چنانچه به هنگام بستن دیژنكتور و انجام عمل سنكرونیزاسیون ولتاژهای دو طرف مساوی نباشند یك جریان راكتو از طرف ولتاژ‌های دو طرف نیز باید مساوی باشند ولی اهمیت ولتاژ به اندازه فركانس و اختلاف فاز نبوده و می‌توان مقداری اختلاف ولتاژ را در عمل پارالل مجاز دانست.

به هنگام اتصال دو سیستم جدا از یكدیگر مسائل مهم‌تر می‌شوند زیرا به علت زیاد بودن ایزسی در هر دو طرف نسبت به حال اتصال یك ماشین با سیستم آثار ناشی است آنها مشهود تر است.
چنانچه فركانس و وضعیت فازها كاملاً با یكدیگر مساوی نباشند ممكن است كه جریان زیادی برقرار شده باعث ایجاد خسارت گردد. اختلاف جزیی فازها با یكدیگر ممكن است كه باعث عملكرد رله ها شده و احیاناً به دستگاهها آسیب برسانند.
جریان برقرار شده از سیستم پیش فاز به سمت پس فاز روان شده و باعث سرعت سیستم پس فاز كند شدن سیستم پیش فاز می‌گردد. به علت زیاد اینرسی، جریان برقرار شده از حالت اتصال یك واحد با سیستم خیلی بیشتر است.
به هر حال در هر دو حالت باید نهایت دقت را به عمل آورد تا حتی‌المكان فركانس و وضعیت فازها یكی بود و بهنگام اتصال دو سیستم ضرر و زیان به سیستم‌ها وارد، نیاید.
یكی دیگر از مسایلی كه در عمل سنكرونیزاسیون پدید می‌آید. دور بودن محلل پارالل از منابع تولیدی است. برای تنظیم سرعت باید اپراتور توسط تلفن با مراكز تولید نیرو جهت زیاد و كم كردن مقدار تولیدی تماس حاصل نمایند و یا این كه این گونه اعمال توسط دستگاههای كنترل از راه دور انجام پذیرد.
واضح است كه در این حالت چون فركانس هر دو سیستم به 50 هرتز خیلی نزدیك است در نتیجه زمان تطبیق فازها با یكدیگر از حالت اتصال یك واحد به سیستم بیشتر است.
معمولاً عمل پاراس در ایستگاههایی انجام میگیرد كه دارای دستگاه سنكروسكوپ اتوماتیك در بعضی ایستگاهها موجود است ولی معمولاً سیستمهای بزرگ را به طور اتوماتیك با یكدیگر متصل نمی‌نمایند، اگر چه در این مورد بعضی موارد خاص روشهایی جهت سنكرون اتوماتیك وجود دارد. به هنگام اتصال سیستمهای بزرگ باید قطع و وصل كننده خود كار در روی دستگاههای سنكروچك را از مدار خارج نمود. با كمی اختلاف سرع

ت بین دو سیستم ممكن است كه تاخیر زمانی رله سنكروچك اجازه وصل در محدوده زاویه فاز رله سنكروچك را صادر كند (معمولا درجه) در صورتی كه این زاویه عملاً مناسب برا عمل سنكرونیزاسیون نیست.
یكی دیگر از مواردی كه اپراتورها به آن برخورد می‌نمایند، عمل اتصال كلید روی خطوط طولانی است كه از انتها توسط مسیر نسبتاً زیاد به یكدیگر متصل و تشكیل یك حلقه را می‌دهند. شكل زیر مثالی در این مورد است.

شكل صفحه 47

در شكل (47 A) دیاگرام یك حلقه طولانی ـ زاویه قدرت بین دو سر كلید تابع مقدار تولید و مصرف در نقاط B , A می‌باشد. حداقل و زاویه صفر زمانی بوجود می‌آید كه ژنراتورهای B , A هر یك بار مصرفی خود را تامین نمایند.
به هنگام اتصال كلید در شكل (47 A) چنانچه زاویه قدرت از حد از حد مجاز بیشتر باشد بلافاصله بعد از بسته شدن كلید این مقدار زاویه به صفر می‌سد و در نتیجه تغییر ناگهانی زاویخ قدرت ماشینها ممكن است باعث ایجاد خساراتی گردد.
زاویه بین دو سر كلید را می‌توان تولید واحدهای نزدیك به محل اتصال كم نمود در این حالت می‌توان تولید طرف پیش فاز را كاهش و یا در طرف پس فاز را افزایش داد تا زاویه به حد مجاز رسیده و در نتیجه عمل اتصال براحتی و بدون ایجاد خسارات احتمالی انجام گیرد.
باید در نظر داشت كه انجام این عمل بار خطوط رابط را تغییر دهد بلافاصله بعد از بسته شدن كلید می‌توان مقدار تولیدی‌‌ها را به وضع سابق باز گرداند.
روش دیگر انجام عمل اتصال در این موارد باز كردن قسمتهای مختلف حلقه از یكدیگر و اتصال مجدد آنها به یكدیگر است تا بتوان دو سر انتهای حلقه را در محلی كه مقدار زاویه به حداقل می‌رسد بهم متصل كرد.
به طور كلی برای اتصال دو سیستم به یكدیگر و یا یك واحد به سیستم باید مقدار جریان برقرار شده بین دو منبع بعد از بستن كلید به صفر یا حداقل ممكن برسد بعد از این كه كلید با موفقیت بسته شد انرژی از سوی سیستم و یا ژنراتور با زاویه قدرت پیش فاز و توسط گرداننده‌های اولیه آن سمت منبع دیگر برقرار می‌گردد اخیراً با پیشرفت صنعت و توجه به مسایل اقتصادی سیستمهای بهم پیوسته به تدریج بزرگتر می‌شوند و در نتیجه انجام عمل پاراس اهمیت زیادی پیدا كرده است. با توجه به این مسایل سنكرونیزاسیون دقیق و صحیح به طوری كه هیچگونه اشكالی در سیستم بوجود نیاید در سیستم‌ها بسیار لازم و از اهمیت خاصی برخوردار است.
عملكرد رله‌های حفاظتی:
محافظت از سیستم‌های تولید و انت

قال نیرو یك مبحث كاملاً اختصاصی است و در شركتهای وزارت نیرو تنظیم و محاسبات مربوط به نصب دستگاههای، حفاظتی مورد نیاز توسط قسمت مربوط (آلیاژ و كنترل مدار) انجام می‌گیرد كه بحث رله و حفاظت موكول می‌نماییم. به طور كلی دستگاههای محافظت بر مینای برقراری جریان، ناتعادلی جریان، ولتاژ برابر قدری ورودی و خروجی از شینه‌ها و ترانسفورماتورها جریان در هر دو ـ انتهای سیم بندی واحدها، درجه ح

رارت و یا كمیتهای تنظیم می‌شوند.
چنانچه سیستم از حالت عادی خارج شود رله‌ها وضعیت جدید را تشخیص داده و با بستن اتصالات در مداری كه توسط ولتاژ DC تغذیه می‌گردد فرمان لازم جهت عملكرد دیژنكتورها و كلیدها را صادر كرده و در نتیجه خطوط، ترانسفورماتور و یا سایر دستگاهها را از مدار خارج می‌نماید.
كمیتهای عمومی مورد استفاده حفاظت عبارتند از:
1ـ جریان اضافی
2ـ ناتعادلی جریان
3ـ ازدیاد و یا كاهش بیش از حد ولتاژ
4 ـ كاهش امپدانس
5ـ دیفرانسیل (تفاوت)
6ـ تعادل فازها
7ـ فركانس (بیشتر یا كمتر از حد نرمال)
8ـ درجه حرارت
9 ـ مقایسه
با توجه به حالات فوق‌الذكر رله‌های مخصوص طرح و ساخته شده‌اند كه در موارد بسیاری مجموعه‌ای از رله‌های حفاظتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
جهت كاربرد سیستم‌ها، رله‌ها معمولاً ‌طوری طراحی می‌شوند كه با جریان و ولتاژ كم در حدود 1 الی 10 آمپر در سیم پیچهای و 115 ولت در سیم‌پیچهای ولتاژ تحریك شده و فرمان قطع صادر نمایند.
به منظور استفاده از قدرت سیستم جهت تغذیه این گونه رله‌ها و بدلیل زیاد بودن ولتاژ و جریان در سیستم از ترانسفورماتورهای ولتاژ و جریان استفاده نموده و با كاهش این مقادیر آنها را قابل استفاده برای مدار تغذیه رله‌ها می‌نمایند.

رله Relay
در مدار الكتریكی عیبهای فراوانی بوجود می‌آید، نقصی كه در یك وسیله الكتریكی اعم از مولد یا ترانسفورماتور بالاخره خطوط مخلوط انتقال پدید می‌آید می‌بایست فوراً معلوم و از سیستم جدا گردد.
دو علت مشخص و اصلی برای این عمل جود دارد.
الف ) اگر اتصالی یا عیب سریع از بین نرود ممكن است باعث شود بدون آن كه احتیاجی باشد برق مشتركین برای مدتی قطع گردد.
ب ) با قطع و خارج كردن سریع قسمت

معیوب از مدار میزان خسارت وارده به دستگاه محدود می‌شود و بالاخره هدف وسعی در سیستم صنعت برق برقراری یك جریان دایمی و بدون وقفه برای مشتركین و در ضمن هدف مزبور حفاظت و نگهداری خود سیستم می‌باشد تا دستگاهها در عمر تعیین شده خود قابل استفاده و بهره‌برداری باشند برای این مقصود حفاظت كلی و خود كار سیستم بعهده دستگاهی به نام رله واگذار رشد و رله‌ها بر حسب نوع كارشان به صورتهای مختلف ساخته می‌شوند كه انواع آنها بسیار زیاد بوده و ضمناً تحلیل رله‌ها از نظر علمی جزء برنامه و كار پستها نمی‌باشد بدین منظور با تعدادی از آنها كه عموماً در پستها وجود دارند به طور مختصر آشنا می‌شویم.

رله اضافی جریان (عملكرد رله‌ها)
با نام انگلیسی اوركانت (Over . Current) زمانی كه در مداری اتصالی رخ می‌دهد جریان جاری در آن افزایش می‌یابد و در بیشتر حالات اتصالی به مراتب بیشتر و بلكه چندین برابر جریان معمولی مورد مصرف خواهد بود. این رله پس از زمان متناسب با عكس افزایش جریان فرمان قطع به مدار اتصالی شده می‌دهد، البته هر چه شدت جریان بیشتر از حد مجاز تعیین شده باشد. سرعت قطع این رله هم بیشتر خواهد بود به طوری كه گاهی به ضرورت بعضی از خطوط را با رله اوركارنت با آلمان Instantaneua (به معنی آنی ) مورد استفاده قرار می‌دهند.
كار این رله این است كه پس از احساس جریان زیاد فرمان قطع آنی می‌دهد، به عبارت دیگر از دریافت اتصالی تا قطع جریان زمانی فوت نمی‌شود در حالیكه برخی از رله‌های اوركارنت فاقد این آلمان می‌باشند و پس از احساس جریان زمانی بعد قطع می‌كند كه آن را Time Relay می‌نامند. متذكر می‌شود كه واحد سنجش زمان ثانیه می‌

باشد.
رله دیستانس «رله مسافت»«عملكرد رله»:
با نام انگلیسی دیستانس «Distance Relay» كه رله مقاومت سنج هم گفته می‌شوند نوعی رله حفاظتی بوده كه زمان قطع آن تابع امپدانس طول خط می‌باشد. بدین مفهوم كه در نقاط مختلف یك سیستم بهم پیوسته یا حلقوی مانند شبكه توانیر تعدادی رله دیستانس نصب شده حال در یك نقطه غیر مشخص از این شبكه یك ا

تصال كوتاه بوجود می‌آید با بروز این اتصالی تمام رله‌های دیستانس‌ این كه جریان اتصال كوتاه از آنها عبور می‌كند تحریك می‌شوند. ولی فقط نزدیكترین رله به محل اتصالی موفق به قطع سیم اتصالی شده از شبكه می‌شود زیرا قطعه سیم بین این

دو نقطه كوچكترین امپدانس را شامل است و به این جهت زمان قطع این رله نیز از همه كوتاهتر می‌باشد.
از مزایای این رله‌ها «رله دیستانس» این است كه صرفنظر از نزدیكترین رله به محل اتصالی كه وظیفه قطع را بعهده دارد سایر رله های دیستانس موجود در شبكه به ترتیب فاصله حالت رله رزرو را دارند كه اگر هر گاه نقصی در یك رله بوجود آمد و اتصال كوتاهی را كه در شعاع عملش بود احساس نكرد و بالاخره قطع نكرد رله بعدی عمل قطع را انجام می‌دهد و این رله تجهیزات فراوانی دارد كه مفصلتر از رله‌های دیگر می‌باشد و آن را می‌توان جهت

حفاظت هر نوع شبكه و با هر فشار الكتریكی بكار برد، اضافه می‌شود بر حسب نوع و ضرورت شبكه از انواع این رله كه عبارتند از رله امپدانس Impedance كه به فرانس امپدانس مس‌گویند.
و دایر كشنال Directional می‌باشند استفاده می‌گردد.
رله وصل مجدد « رله ریكلوزینگ»
به عبارت انگلیسی Reclosing Relay اگر به عللی رله محافظ خطی فرمان قطع داد، اپراتور مربوط ابتدا آن را ریست كرده (ریست كردن یعنی به حالت اول

در آوردن) و اگر ریست شد به دیژنكتور آن خط فرمان وصل می‌دهد در اینجا این سئوال پیش می‌آید، رله‌ای كه قطع كرد حتماً تحت تاثیر یك اتصالی و حادثه فرمان قطع داده پس چگونه بدون این كه از آن خط رفع عیب به عمل آید مجدداً فرمان وصل داده شده و رله مربوط هم بعد از جریان دادن خط دیگر قطع نكرده؟
جواب این كه گاهی حوادث زود گذرو آنی هستند بعبارت دیگر با از این بین رفتن حادثه عوارض و آثار آنها هم از بین می‌روند مانند طوفانهای شدید (كه باعث به حركت در آوردن شن و ماسه در طول خط می‌شوند.)رعد و برق آنی، عبور وجهش اتفاقی پرنده‌های بزرگ و غیر و ملاحظه می‌گردد. خط مورد بحث به علت حادثه ای كه در یك لحظه پیش آمده و به طور كلی از بین رفته می‌بایست مدتی بی‌برق بماند تا اپراتور مربوط آن خط را مجدداً وصل كنید.
به خاطر عدم وجود وقفه در برقراری جریان برق از رله ریكلوزینگ استفاده می‌شود كه اگر قطع نمود اغین رله یك مرتبه فرمان وصل مجدد می‌دهد ولی اگر ادامه پیدا كرد دیگر وصل نمی‌كند زیرا اتصالی و اشكال از بین نرفته و می‌بایست رفع گردد.
رله دیفرانسیل : Differantial . Relay
این رله بر اساس مقایسه جریان‌‌ها كار می‌كند و بدینوسیله جریان در ابتدا و انتهای وسیله‌ای كه باید حفاظت شود سنجیده شده و با هم مقایسه می‌شود. این تفاوت

جریان در دو طرف محدود محافظت شده اغلب در اثر اتصال كوتاه یا اتصال زمین و غیره بوجود می‌آید. مثلاً برای حفاظت یك ترانسفورماتور مقایسه جریان‌های قبل و بعد از ترانسفورماتور توسط ترانسفورماتورهای جریان انجام می‌شود. و این ترانسفورماتورهای جریان باید دارای جریان ثانویه همدیگر را خنثی كرده و راه بدون جریان باشد اگر این برابری در دو طرف محدوده حفاظت شده در اثر اتصالی داخلی از بین برود تفاوت جریانهای ترانسفورماتور جریان

از مد او رله عبور كرده و باعث تحریك آن می‌شود كه مستقیم یا غیر مستقیم سبب قطع كلید شبكه حفاظت شده می‌گردد، این رله فقط محدوده داخل خود را محافظت می‌كند به این جهت از آن بیشتر برای حفاظت ترانسفورماتور، ژنراتورها و موتورهای فشار قوی و با سبار استفاده می‌شود.
رله بوخ هلتس Buchholz . Relay
این رله جهت حفاظت دستگاهی كه توسط روغن خنك می‌شود و با از روغن بعنوان عایق در آن استفاده شده است و دارای ظرف انبساط می‌باشد مورد استفاده قرار می‌گیرد بدین ترتیب كه با بوجود آمدن گاز یا هوا در داخل منبع روغن دستگاه و با پایین رفتن سطح روغن از حد مجاز و یا در اثر جریان پیدا كردن شدید روغن به كار می‌افتد و سبب به صدا در آوردن زنگ آلارم می‌شود و یا اینكه مستقیماً دستگاه خسارات دیده را از برق قطع می‌كند، رله بوخ هلتس به قدری دقیق است كه به محض اتفاق افتادن كوچكترین خطایی عمل می‌كند و مانع آن می‌شود كه دستگاه خسارت زیاد ببیند اگر از این رله برای حفاظت ترانسفورماتور روغنی استفاده شود خطاهای كه سبب بكار انداختن رله بوخ هلتس می‌شود عبارتند از:
1ـ جرقه بین قسمتهای زیر فشار و هسته ترانسفورماتور
2 ـ اتصال زمین (فاز با بدنه)
3ـ اتصال حلقه و كلاف
4 ـ قطع شدن در یك فاز
5 ـ سوختن آهن
6 ـ چكه كردن روغن از ظرف روغن یا از لوله‌های ارتباطی (همینطور را

دیاتور)
رله زمین Grounding Relay
كلیه مولدها و ترانسفورماتور شبكه را عموماً به طریق ستاره اتصال می‌دهند (y) و نقطه وسط را به زمین وصل می‌كنند و اتصال نقطه وسط را به انگلیسی Neutral نوترال و به فرانسه نول می‌نامند. در شرایط عادی جریان از فازها عبور نموده و در سیم خنثی صفر

می‌باشد ولی اگر اتصالی صورت گیرد كه باعث عدم تعادل بین فازها شود، جریان اضافی از طریق این سیم به زمین هدایت می‌شود و در همین می‌شود و در همین مسیر رله‌ای كه جهت حفاظت سیستم در مقابل اتصال زمین در نظر گرفته شده از جریانی كه از نقطه صفر می گذرد تحریك و فرمان قطع می‌دهد.
اتصال زمین:
در تاسیسات و شبكه برق دو نوع زمین كردن وجود دارد.
1ـ زمین حفاظتی
2ـ زمین الكتریكی
زمین حفاظتی: كه آن را Earth می‌نامند عبارت است از اتصال قسمتهای دستگاه و تاسیسات الكتریكی كه از مدار الكتریكی كه از مطلقاً عایق بوده به زمین اتصال داده می‌شود. به جهت حفاظت ابتدا افرادی كه با آن تجهیزات كار می‌كنند دوم حفاظت خود آن وسیله دستگاه در مقابل رعد و برق و غیره.
هر گاه به علت اتصال بدنه در اثر شكستگی مقره‌ها و یا از بین رفتن عایق بندی جریان از طریق اتصال با زمین به زمین تخلیه می‌گردد و اما توجیه این كه این جریان در بدنه پایه چگونه به زمین تخلیه می‌گردد كه خطر تماس با آن از بین می‌رود این است كه زمین هادی بسیار خوبی است برای عبور جریان و میدانیم كه جریان برق از مقاومتی به خوبی می گذرد كه مقدار مقاومت آن كم باشد در حالی كه بدن انسان در مقایسه با سیم ارت مقاومت زیادی دارد.
پس ملاحظه می‌گردد. با توجه به این كه جریان برق به نسبت مقاومتها تقسیم یا جاری می‌گردد پس آن قدر جریانی كه از بدن شخص می‌گذرد زیاد نیست كه خطرناك باشد و تمام جریان از محل سیم به زمین خواهد گذشت.
زمین الكتریكی: عبات است از زمین كردن قسمتی از

دستگاههای الكتریكی و تاسیسات برقی كه جزء مدار الكتریكی است مثل نقطه صفر اتصال ستاره ترانسفورماتورها و ژنراتورها و غیره كه آن را انوترال یا نول می‌نامند كه این نحوه زمین كردن به طور كلی تجهیزات الكتریكی را از نظر اتصالات داخلی كه گاهی باعث بوجود آمدن جریانهای زیاد و مضر در داخل آن می‌باشد.
حفاظت مینماید به این ترتیب اگر در اثر اتفاقی بین فازهای ژنراتوری ترانسفورماتوری با زمین عدم تعادل پیش بیاید آن جریان اضافی از نقطه نول گذشته و مدار رله مربوط را تحریك و جریان قطع خواهد گردید.
كنترل شبكه:
كنترل فركانس:
فركانس نرمال در شبكه های برق رسانی ایرای از بار مصرف كننده، می‌تواند فركانس بیش از حد نرمال گردد.
همچنین قطع یك یا چند خط شبكه ممكن است شبكه را به دو یا چند ناحیه تقسیم نماید كه در نتیجه هر ناحیه از شبكه تغییرات فركانس بخصوصی خواهد داشت.
فركانس نرمال:
تغییرات فركانس تا هرتز (7/49 تا 3/50) از نظر بهره‌برداری قابل قبول بوده و تنها مركز كنترل دیسپاچینگ ملی باید جهت تصحیح فركانس اتخاذ تصمیم و اقدام نماید.
فركانس پایین تراز 7/49 هرتز:
در صورت كاهش فركانس به پایین تراز 7/49 هرتز كلیه ایستگاهها باید از طریق مركز كنترل دیسپاچینك منطقه جهت اعلام فركانس پایین و كسب تكلیف با مركز كنترل دیسپاچینك تماس بگیرند . در صورت نبودن انبساط با مركز كنترل كلیه نیروگاه فوراً با توجه به فركانس بایستی اقدام به افزایش تولید نموده و فركانس را تا 7/49 هرتز افزایش دهند.
با كاهش فركانس به 5/49 هرتز هیچیك از ایستگاهها بدون كسب تكلیف از مركز كنترل مجاز به قطع دستی باز می‌باشند. در صورت كاهش فر

كانس به 5/49 الی 2/49 هرتز پستهای و فیروزی پس از یك دقیقه اصفهان یك پس از 2 دقیقه و اهواز پس از 3 دقیقه با توجه به فركانس باید اقدام به قطع دستی فیدرهای مصرف كننده بار كمتر نموده و فركانس را تا 5/49 هرتز افزایش دهند.
در صورت تداوم شرایط فوق (فركانس كمتر از 5/49 هرتز) و به مدت بیش از 5 دقیقه سایر ایستگاهها بایستی با توجه به فركانس اقدام به قطع دستی بار مصرف كننده بنمایند.
فركانس پایین تر از 2/49 هرتز:
در صورت كاهش فركانس به پایین تر از

2/49 هرتز باید پستهای بعثت فیروزی، اصفهان یك و اهواز یك بلافاصله و سایر ایستگاهها پس از یك دقیقه با توجه به فركانس اقدام به قطع دستی بار به طور تدریجی بنماید.
تذكر: در كلیه موارد قطع دستی بار ترجیحاً «فیدرهای فاقد رله فركانسی قطع شوند».
چنانچه فركانس سیستم به وضع نرمال خود (50 هرتز)بازگشت و در صورت نبودن ارتباط با مركز كنترل سیستم پستهای بعثت، فیروزی اصفهان یك و اهواز یك پس از سه دقیقه و سایر ایستگاههای فاقد ارتباط پس از 5 دقیقه باید با توجه به فركانس تدریجاً اقدام به بر طرف كردن خاموشی‌ها بنمایند.
(فیدرهای كه رله فركانسی كم روی آنها نصب شده در مرحله اول وصل شوند.)
فركانس بالاتر از 3/0 هرتز
در صورتی كه فركانس سیستم به بالاتر 3/50 هرتز رسید كلیه ایستگاهها جهت اعلام فركانس بالا و كسب تكلیف باید مركز كنترل تماس بگیرند در صورت نبودن ارتباط كلیه نیروگاهها جهت تصحیح فركانسی باید تولید خود را با توجه به محدودیت واحدها و فركانس شبكه كاهش دهنده.
تذكر مهم:
هر گونه تغییراتی كه باعث ایجاد محد

ودیت بر روی سیستمهای كنترل كننده فركانس واحد گردد بایستی با اطلاع و تصویب مركز كنترل دیسپاچینك ملی صورت پذیرد.
كنترل ولتاژ:
از آنجایی كه تغییرات بیش از حد ولتاژ موجب صدماتی بر روی دستگاهها و تجهیزات سیستم و مصرف كنندگان می‌شود. حدود ولتاژ از نظر بهره‌برداری به سه قسمت تقسیم گردیده است.
ولتاژ عادی :
افزایش تا 2 درصد و كاهش تا 2 درصد.
ولتاژ بحرانی:

افزایش تا 5 درصد و كاهش تا 10 درصد
ولتاژ غیر قابل تحمل:
افزایش بیش از 5 درصد و كاهش بیش از 10 درصد
ذیلاً به شرح اقدامات لازم جهت اصلاح ولتاژ در هر یك از موارد فوق می‌پردازیم.
الف ) ولتاژ عادی:
از نظر بهره‌برداری تغییرات ولتاژ تا قابل قبول بوده و مسئولیت تصحیح آن فقط بعهده مركز كنترل دیسپاچینك ملی می‌باشد.
ب ) ولتاژ بحرانی:
چنانچه ولتاژ به حد بحرانی رسید كلیه ایستگاهها موظفند جهت اعلام حالت بحرانی و كسب تكلیف با مركز كنترل تماس بگیرند. در صورت نبودن ارتباط با مركز كنترل ایستگاه‌ها موظفند با استفاده از منابع راكتیوی كه در اختیار دارند. (راكتور، خازنهازكپاناتورها، مولدها و یا تغییرات تپ ترانسفورماتورها) جهت تنظیم ولتاژ اقدامات لازم به عمل آورند.

ج ) ولتاژ غیر قابل تحمل:
در صورتی كه وضعیت ولتاژ در حد غیر قابل تحمل باشد اپراتورهای ایستگاهها موظفند جهت اعلام وضعیت ولتاژ و كسب تكلیف با مركز كنترل تماس بگیرند. در صورت نبودن ارتباط می‌توانند جهت تصحیح ولتاژ كلیه اقدامات ذكر شده در مورد ولتاژ هنوز پایین تر از حد بحرانی بود اپراتور پست می‌تواند با توجه به ولتاژ و فركانس اقدام

به قطع تدریجی بار فیدرهای مصرفی نماید (ترجیحاً فیدرهایی كه رله فركانس كم روی آنها نصب نشده باشد.)

وصل فیدرهای قطع شده پس از عادی شدن ولتاژ:
چنانچه ولتاژ ایستگاه به حد نرمال خود رسید اپراتور ایستگاه می‌تواند پس از تماس با مركز كنترل اقدام به وصل فیدرهای قطع شده و بر طرف كردن خاموشی‌‌ها نماید.
در صورت نبودن ارتباط مشروط به نرمال بودن ولتاژ و فركانس، اپراتور ایستگاه می‌تواند پس از 5 دقیقه اقدام به وصل تدریجی فیدرهای قطع شده، نماید. (ترجیحاً فیدرهایی كه رله فركانس كم بر روی آنها نصب شده است.)

تذكر مهم:
1 ـ نبودن ارتباط به حالتی گفته می‌شود كه یك ایستگاه به هیچ عنوان چه مستقیماً چه از طریق دیگر ایستگاههای مجاور نتواند با مركز كنترل دیسپاچینك منطقه خود تماس برقرار نماید.
2 ـ ایستگاههای فاقد ارتباط موظفند پس از انجام عملیات در اولین فرصت از برقراری ارتباط با مركز كنترل مراتب را گزارش و جهت اقدامات بعدی كسب تكلیف نمایند.
روش عملیات در مواقع بروز حادثه:
مركز كنترل دیسپاچینك ملی عهده‌دار حفظ پایداری شبكه و تداوم برق‌رسانی به كلیه مشتركین می‌باشد. حوادثی كه در شبكه باعث از دست رفتن قسمت عمده‌ای از تولید و مصرف می‌شوند، می‌توانند شبكه ر از حالت عادی خارج نموده و در حادترین شرایطی قطع كلی برق در شبكه برق شبكه، سراسری را بوجود آورند. تحت چنین شرایطی مركز كنترل با توجه به سیاستهای بهره برداری باید هر چه سریعتر و با توجه به كلیه امكانات موجود شبكه، نیروگاهها و پستهای بی‌برق شده را برق‌دار نماید و اقدام به برطرف نمودن خاموشی‌‌‌‌ ‌های مشتركین نماید.
به دنبال بروز این گونه حوادث مهندس شیفت و كادر مستقر در مركز كنترل پس از كسب گزارش وضعیت كلیه پستها و نیروگاههای حادثه دیده و انجام بررسی‌های اولیه با توجه به امكانات موجود اقدامات لازم جهت برگردانیدن شبكه به حالت نرمال را انجام می‌دهند.

اقدام به موقع سریع مركز كنترل در بسیاری موارد می‌تواند مانع در گسترش حادثه و از هم پاشیدگی شبكه سراسری گردد. از آنجایی كه مركز كنترل به صورت یك مركز فرماندهی عمل نموده و فاقد امكانات عملیاتی می‌باشد، لذا اجرای سریع از بلاقید و شرط دستورات مركز كنترل تحت كلیه شرایط بهره‌برداری و به خصوص در زمان بروز حوادث از طرف كلیه نیروگاهها و پستها امری لازم و ضروری است.
(بدیهی است رعایت موارد ایمنی در عملیات بعهده ایستگاهها و نیروگاهها می‌باشد.)
بدنبال بروز حوادث ارسال اطلاعات مفید و موثر از وضعیت ایستگاههای حادثه دیده به مركز كنترل در ارزیابی وضعیت شبكه و برگرداندن هر چه سریع‌ آن به حالت نرمال حائز اهمیت می‌باشد.
مسئولین ایستگاههای كه دچار حادثه شده اند موظفند سریعاً با مركز كنترل تماس گرفته و كلید اتفاقات و محدودیتهای را به صورت مختصر و مفید گزارش دهند.
تذكر:
چنانچه مسئولین ایستگاهی به هیچ عنوان چه مستقیم و چه از طریق ایستگاههای دیگر نتوانستند با مركز كنترل ارتباط برقرار نماید از دستورالعمل كنترل شبكه ایستگاهها در شرایط اضطراری پیروی نماید.
حوادث3 در شبكه:
در این بخش حوادث در شبكه‌ و روشهای برگرداندن شبكه به وضعیت عادی به شرح زیر تشریح می‌گردد.

الف ) قطع خودكار بار مصرفی :
با قطع خودكار بار مصرفی مسئول ایستگاه موظف می‌باشد با مركز كنترل تماس گرفته و كسب تكلیف نماید.
در صورت عدم امكان ارتباط با مركز كنترل مسئولین ایستگاهها می‌تواند در محدوده فركانس و ولتاژ نرمال شبكه تدریجاً اقدام به وصل مجدد بارهای قطع شده نمایند.

ب ) قطع خود كار تولید:
با قطع و یا كاهش تولید به طور خودكار مسئول نیروگاه باید بلافاصله با توجه به دستورالعملهای داخلی اقدامات اولیه جهت برگرداندن واحد به حالت نرمال را به عمل آورده و جهت كسب تكلیف با مركز كنترل دیسپاچینك ملی تماس حاصل نماید.
ـ در صورت عدم امكان ارتباط با مركز كنترل مسئول نیروگاه می‌تواند با توجه به فركانس و ولتاژ شبكه تدریجاً اقدام به افزایش تولید تا میزان قبلی نماید.
ج ) مجزا شدن سیستم:
چنانچه سیستم به دلایلی به دو یا چند قسمت تقسیم شود فركانس و ولتاژ قسمتهای جدا شده متغیر می‌یابد مهندس شیفت مركز كنترل به محض اصلاح اقدامات لازم در جهت تثبیت ولتاژ و فركانس «50 هرتز»و اتصال قسمتهای جدا شده به سیستم را انجام می‌دهد. باید در نظر داشت كه در موقع جدا شدن سیستم و احیاناً قطع قسمتی از بار مشتركین اتصال مجدد سیستم در اولویت قرار داشته و در این صورت زمان قطع بار مشتركین نیز كمتر خواهد بود.
د ) قطع كلی سیستم:
عبارت قطع كلی سیستم به حادثه‌ای اتلاق می‌شود كه در آن بیشتر از نیمی از بار سیستم قطع گردد.
تحت چنین شرایطی مهندس شیفت مركز كنترل پس از دریافت اطلاادثه و اتخاذ روش كلی برای برگرداندن شبكه به حالت عادی اقدامات لازم را به عمل می‌آورد.
در چنین شرایطی ایستگاههای كه كاملاً بی‌برق شده‌اند پس برق شده‌اند پس از حصول اطمینان از نبودن تانسیون اقدام به باز كردن كلیه بریكرها نموده و جهت اعلام وضعیت و كسب تكلیف فقط یكبار با مركز كنترل تماس حاصل نماید.
كنترل شبكه به وسیله ایستگاهها در شرایط اضطراری

هدف از تدوین این دستورالعمل تعیین روش عملیات پستها و نیروگاهها جهت حفظ و نگهداری شبكه به هم پیوسته در صورت عدم وجود مركز كنترل و یا قطع ارتباط كامل با این مركز می‌باشد.
وظایف و روش عملیات پست‌ها و نیروگاهها در این حالت به شرح زیر است:

1ـ شرایط نرمال بهره برداری:
تحت شرایط نرمال بهره‌برداری و در صورت نبودن مركز كنترل و یا قطع كامل ارتباط كلیه پستها و نیروگاهها مسئولیت كنترل ولتاژ و فركانس شبكه را مطابق دستورالعمل مربوطه عهده‌دار می‌باشد.
2ـ در زمان بروز حوادث:
الف ) نیروگاهها:
اگر در حوادث یك یا چند واحد تولیدی قطع و از مدار خارج شد مسئول نیروگاه موظف است با استفاده از امكانات موجود اقدام به راه‌اندازی واحدها نموده و آنها را با شبكه پارالل نماید در صورت بی‌برق بودن پست نیروگاه مسئول نیروگاه بایستی پست را برق‌دار نمود و پس از حصول اطمینان از پارالل شدن با شبكه با توجه به دستورالعملهای ثابت تولید از دست رفته را تامین نماید.
ب ) پستها:
به منظور ایجاد هماهنگی در مانور پستها در زمان بروز حوادث و تحت شرایط اضطراری «نبودن مركز كنترل و یا قطع كامل ارتباطات» بایستی بعد از وقع حاد

ثه برچسب اولویت‌های تعیین شده توسط مركز كنترل دیسپاچینك پستها در مدار قرار گیرند.
در صورتی كه پستی كاملاً بی‌برق گردید مسئول پست موظف است از عملیات را به ترتیب زیر شروع نماید

1ـ كلید دژنكتور‌های خطوط و ترانسفورماتورها را دستی قطع نماید.
2ـ پس از دریافت تانسیون از هر طریق پست را برق‌دار نماید.
3ـ با استفاده از امكانات منابع راكتیو و با توجه به دستورالعمل «كنترل ولتاژ، ولتاژ پست را تنظیم نماید».
4ـ ابتدا خط یا خطوطی كه تغذیه كننده ایستگاههای مجاور است تحت تانسیون قرار دهد.
5ـ در این مرحله در صورت بالا بردن ولتاژ در حد نرمال مسئول پست مجاز است تا حداكثر 50 درصد بار مصرفی پست را به طور تدریجی و با توجه به ولتاژ و فركانس برقدار نماید.
6 ـ در مرحله نهایی با توجه به ولتاژ فركانس مسئول پست می‌تواند تدریجاً كلیه بارهای قطع شده را برقدار نمایند.
ـ در صورتی كه در اثر بروز حادثه خط یا خطوطی از مدار خارج شدند پست‌های ذیربط به ترتیب ذیل عمل نماید:
الف ) چنانچه دیژنكتور خطی باز شد و خط از پست مجاور تحت تانسیون قرار داشت مسئول ایستگاه موظف است اقدام به وصل مجدد دیژنكتور نماید.
ب ) چنانچه خط یا خطوطی از مدار خارج شدند مسئولین ایستگاههای ذیربط موظفند ابتدا خطوطی را كه در مانورهای عملیاتی اولویت در وصل دارند و سپس سایر خطوط را تحت تانسیون قرار داده و ایستگاه مقابل پس از دریافت تانسیون اقدام به وصل دیژنكتور خط یا خطوط بنماید.
تذكرات مهم:
1 ـ در موقع عملیات در كلیه شرایط نبودن ارتباط، فرمان وصل دیژنكتورها فقط یك بار مجاز بوده و باید به كمك سنكرون چك لازم صورت پذیرد.
2ـ اگر در یك پست عملكرد حفاظتهای اصلی را راكتور یا ترانسفورماتورهایی كه مستقیماً به خط متصل می‌باشد باعث خروج خودكار گردد مسئول پست، قبل از بر طرف نمودن عیب یا ایزوله كردن دستگاه معیوب مجاز به در مدار آوردن خط نمی‌باشد.
3ـ چنانچه خطی با دریافت سیگنال Direct – Trip از مدار خارج شود مسئول پست قبل از حصول اطمینان از برطرف شدن عیب در پست مقابل مجاز به در مدار آوردن آن خط نمی‌باشد.
جریان راكتیو :
در جریان متناوب چنانچه ولتاژ و جریان با یكدیگر هم فاز باشند حاصل ضرب آنان بر حسب ولت آمپر بیان می‌شوند.
در جریان تك فاز قدرت حقیقی «اكتیو» از حاصل ضرب

ولتاژ و جریان و cos زاویه بین آنها بدست می‌آید كه به عبارت ریاضی
طبق شكل الف (ضریب قدرت = ) E . 1 = قدرت
و در شبكه سه فاز قدرت

شكل صفحه 65

همچنین قدرت راكتیو برابر است با حاصل ضرب ولتاژ و جریان و Sin زاویه بین آنها كه برچسب ولت آمپر راكتیو و یا Var بیان می شود.
طبق شكل 1 ـ ب در جریان تك فاز
و در جریان سه فاز

شكل صفحه 66

افت شبكه در اثر وجود وار
جریان راكتیو در جریان متناوب همواره باعث ازدیاد جریان در شبكه شده و میزان افت را افزایش می‌دهد كه ذیلاً به تشریح آن می‌پردازیم.
كلیه خطوط انتقال و توزیع نیرو دارای مقاومت، اندوكتانس و كاپاسیتانس می‌باشد. جریان در مقاومت با ولتاژ هم فاز بوده و باعث افت حرارتی و ولتاژ می‌شود كه فرمول آن عبارت است از
(جریان خط) I * (افت ولتاژ) E= (وات) افت قدرت
و طبق قانون اهم E=I.R
در نتیجه وات RI1 = I.R.I = افت قدرت
از فرمول مزبور می‌توان چنان نتیجه گرفت كه چنانچه جریان مداری را به میزان دو برابر افزایش دهیم مقدار افت چهار برابر می‌شود در مداری كه دارای ضریب قدرت می‌باشد جریان دو برابر حالتی است كه ضریب قدرت باشد. در بارهای سنگین افت خطوط به دلیل وجود جریان راكتیو فوق‌العاده زیاد است.
همچنین در مداری دارای جریان افت قدرت در مقاومت خطوط به مراتب بیشتر از حالت با ضریب قدرت واحد می‌باشد. در سیستم‌های انتقال نیروی جریان مستقیم ولتاژ در محل انتهایی خط همراه كمتر از ولتاژ در ابتدای خط «محل تولید» می‌باشد كه مقدار آن بستگی به مقاومت خط و جریان آن دارد و از تفاضل ولتاژ منبع و افت ولت

اژ در خط بدست می‌آید عبارت دیگر :
ER= ES –I . R2
ES = ولتاژ منبع
ER = ولتاژ دریافتی
I= جریان خط
R2= مقاومت خط می‌باشد.
ولی در جریان متناوب مطلب كاملاً متفاوت بوده و كل

ی‌تر است
اندوكتاس خط در طول آن و كاپستیانس بین خطوط و زمین وجود دارد.
كه مجموعه اینها همگی همراه با مقاومت در طول خط نمایان می‌شود در نتیجه در یك خط طویل حتی با ضریب قدرت واحد مقداری جریان راكتیو جهت جریان جریان شارژ خط كه در اثر خاصیت خازنی پیش فاز به وجود می‌آید لازم است، اگر چه به هنگام برقراری جریان در خط از نقطه دریافت همواره با راكتانی اندوكتیو نیز سر كار خواهیم داشت.
در زمان كم باری و سبك بودن مصرف جریان خازنی خط از جریان اصلی بیشتر بوده و خط نسبت به نقطه منبع با ضریب قدرت پیش فاز عمل می‌نماید.
افت ولتاژ از حاصل ضرب جریان در راكتانس خازنی و جریان در راكتانس اندوكتیو و جریان در مقاومت بدست می‌آید و چون رابطه مذكور به صورت برداری می‌باشد. در نتیجه ولتاژ انتهای خط (نقطه دریافت) ممكن است كه از ولتاژ منبع بیشتر شود.
حال اگر در اثر ازدیاد مصرف جریان را افزایش دهیم، افت ولتاژ در راكتانس سلفی خط به تدریج افزایش یافته ولی افت خازنی ثابت می‌ماند.
در مقدار معینی از جریان، از سلفی و خازنی برابر گشته و در نتیجه ولتاژ ابتدا و انتهای خط برابر می‌گردد و ازدیاد جریان از این نقطه خاصیت سلفی خط را افزایش داده و در نتیجه ولتاژ انتهایی كمتر از ولتاژ منبع می‌شود در این شرایط افت خط از حالتی كه فقط مقاومت در نظر گرفته می‌شد به مراتب بیشتر از خطوط به طور كلی به علت داشتن اندوكتانس و كاپاستیانس معمولاً دارای جریان راكتیو می‌باشند.
كه در بارهای سبك به صورت پیش فاز و در بارهای سنگین به صورت پس فاز می‌باشد.
ضریب قدرت در انتهایی خط توسط ضریب قدرت بار تعیین و مشخص می‌شود «ترانسفورماتورهای ایستگاه كه به دلیل داشتن خاصیت سلفی احتیاج به نیروی راكتیو پس فاز دارند نیز به حساب می‌آیند» و چنانچه این ضریب قدت كمتر از واحد «مقاومت خالص» باشد تعدادی نیروی راكتیو اضافی جهت تصحیح ضریب قدرت لازم است كه در بارهای سنگین و دارای ضریب قدرت كم مقدار نیروی راكتیو مورد نیاز ممكن است كه برابر نیروی راكتیو و حتی بیشتر باشد ضریب قدرت و تصحیح آن در شبكه‌های تولید و انتقال نیروی بسیار با اهمیت بوده و نشان دهنده بهره‌برداری صحیح از سیستم می‌باشد.
چگونگی جبران نیروی راكتیو:
متدهای مختلف جهت تامین نیروی راكتیو متداول است، كندانسورهای، سنگین و یا واحدهای موجود در شبكه می‌توان نیرو راكتیو پیش فاز «كاپاسیتیو» و یا پس فاز «اندوكتیو» سیستم را تامین كنند.
خازن‌های استانیك به صورت موازی می‌توان

ند جهت خنثی كردن خاصیت سلفی موتورها و سایر بارهای سلفی و تامین نیروی راكتیو پیش فاز تصحیح ضریب قدرت در كنارها آنها نصب كردند.
همچنین می‌توان این خازنها را در روی شینه ایستگاهها جهت جبران نیرو راكتیو سفلی ترانسفورماتورها و خطوط به طور موازی بكار برد.
معمولاً در سیستمهای توزیع نیرو خازنها را در محل‌های هر چه نزدیكتر به مصرف كننده قرار می‌دهند و به دلیل تغییرات با عملكرد آنه

ا به صورت خودكار می‌باشد. در نتیجه فقط در مواقع لزوم و كاهش پیش از حد ضریب قدرت پس فاز از آنها استفاده می‌شود.
ژنراتورهای به عنوان منبع تولید وار:
احتمالاً بزرگترین منبع تولید وار و تنظیم ولتاژ در سیستمهای تولید و انتقال نیرو خود واحدهای موجود در شبكه می‌باشد.
بیشتر ماشینها برای ضریب قدرت كمتر از 1 طراحی و ساخته شده‌اند. مقدار ضریب قدرت معمولاً حدود 80% است و این بدان معنی است كه اگر مثلا ظرفیت تولیدی واحدی 100 مگاوات باشد قدرت ظاهری آن 125مگاوات آمپر است در نتیجه این واحد می‌تواند حدود 75 مگاوات آمپر راكتیو تولید نماید. «البته به شرطی كه ولتاژ ژنراتور از حد مجاز تجاوز ننماید».
زمانی كه یك ژنراتور بار مصرفی را تامین می‌نماید، چنانچه برای تامین نیروی راكتیو پیش فاز از آن استفاده نمایید زیرا تحریك زاویه قدرت افزایش یافته و در صورت افزایش پیش از حد ممكن است كه ماشین از حالت تعادل خارج شود. این مقدار از بار تابع وقت عملكرد در رگولاتور ولتاژ ماشین می‌باشد. ژنراتورهای مدرن با سیستم كنترل ولتاژ الكتریكی و غیره به راحتی نیروی راكتیو پیش فاز را به میزان بیشتری نسبت به حالت كنترل به صورت رئوستا و یا موارد مشابه تامین نمایید.
قبل از خاتمه این بحث بهتر است كه مقدار وار قابل استفاده در رابطه با ضریب قدرت ماشینی در 100 % ظرفیت قدرت ظاهری «مگاولت آمپر» ذیلاً نمایش دهیم:
درصد (%) مگاوار % مگاوات % ضریب قدرت
0 100 100
30 95 95
43 90 90
53 85 85
60 80 80

66 75 75
70 70 70
76 65 65
جریان راكتیو و اثر ناتعادلی ولتاژ:
عامل دیگر بر روی جریان راكتیو در سیستم ت

ولید و انتقال نیرو عبارت است از نسبت سیم پیچی ترانسفورماتورها در سیستم به هم پیوسته انتخاب صحیح تپ چنجر ترانسفورماتورها می‌توانند در كاهش مقدار جریان ناخواسته در سیستم موثر باشد.
به عنوان مثال فرض كنیم در دو ایستگاه توسط یك خط انتقال نیرو با ولتاژ بالا و به یكدیگر متصل‌اند و ثانویه ترانسفورماتورهای آنها نیز به یكدیگر متصل است.
اگر ترانسفورماتور در یك ایستگاه برای ولتاژ بیشتر ثانویه نسبت به ایستگاه دیگر تنظیم شده باشد. (نسبت تبدیل كمتر) جریان راكتیو از ایستگاه با ولتاژ بیشتر به سمت ایستگاه با ولتاژ كمتر برقرار شده و باعث ایجاد افت كافی امپدانس در خط متصل به ایستگاه با ولتاژ كمتر شده و در نتیجه ولتاژ ایستگاه و خط در محل برابر می‌گردند این مطلب در شكل مقابل نشان داده شده است.

شكل ص 70

دیاگرام نمایش جریان راكتیو در یك فضا به علت نابرابری ولتاژ در روی شینه ایستگاههای متصل به صورت موازی جریان راكتیو از ایستگاه A (ایستگاه با ولتاژ بالاتر ) به سمت ایستگاه B (ایستگاه با ولتاژ كمتر) به میزان محدود شده توسط راكتانس خط جریان می‌باید و افت IXL میزان تفاوت این دو ولتاژ است مجذور این دو جریان در راكتانس خط نشان دهنده میزان قدرت راكتیو از تفاوت دو ولتاژ است.
در سیستم سه فاز قدرت راكتیو برابر 3 I2XL می‌باشد.
نكته قابل توجه این است كه شكل وار در مقایسه با وات یك مشكل محلی است در صورتی كه مسئله قدرت بیشتر یك مسئله مربوط به سیستم است و به علت عوامل بسیار زیادی از قبیل تپ ترانسفورماتورها، خازن‌های نصب شده راكتورها، كنترل كننده ولتاژ واحدها و نیروی راكتیو خطوط انتقال، تغییرات وار در یك منطقه می‌تواند باعث كاهش یا ازدیاد ولتاژ در آن منطقه شده ولی بر روی سایر قسمتهای سیستم اثر چندانی نمی‌گذارد كنترل اقتصادی ولتاژ وار به صورت اتوماتیك« البته در صورتی كه امكان داشته باشد» به علت عوامل گوناگون گران بوده و این عمل معمولاً به صورت دستی انجام می‌گیرد.
كنترل سیستم
كنترل سیستم یكی از بزرگترین مسئولیتهای دیسپاچیرهای سیستم می‌باشد ولتاژ شبكه، فركانس، بار خطوط و جریان آنها و میزان بار دستگاهها باید همواره در مقدار معینی كه بستگی به ظرفیت آنها دارد محدود شوند تا بتوان نیروی الكتریسیته مطمئن و ارزان با ولتاژ و فركانس صحیح به مصرف كننده عرضه نمود.

ولتاژ جریان و بار دستگاهها همواره در نقاط مختلف سیستم متفاوت است و كنترل آنها معمولاً به صورت محلی انجام می‌گیرد.
مثلاً ولتاژ ژنراتور توسط جریان تحریك میدان آن تعیین می شود و همانطور كه قبلاً گفته شد چنانچه ولتاژ ژنراتورها هماهنگ نباشند جریان راكتیو بین آنها برقرار می‌شود.
به طور مشابه بار ژنراتورها در مورد واحدهای بخاری توسط دریچه بخار و در مورد واحدهای آبی توسط دریچه آب كنترل می‌شود و بار هر ماشین به طور جداگانه توسط گرداننده اولیه خود تعیین می‌گردد.
بار خطوط انتقال نیرو بستگی به بار ژنراتورها، با

رهای مصرفی، خطوط موازی دیگر و همچنین امپدانس آنها دارد. كنترل دقیق میزان ولتاژ در هر ناحیه و تعیین بار واحدها به طوری كه بتواند بدون تجاوز از ظرفیت خطوط و دستگاههای بار مشتركین را تامین كنند، برای دیسپاچرها كاملاً ضروری است.
معمولاً اطلاعات كافی و دقیق بر روی تنظیم كننده ولتاژ واحدها و تپ چنجر ترانسفورماتورها و دستگاههای گاورنر جهت تنظیم تولید و ولتاژ نوشته شده است و در این قسمت از شرح جزئیات آن صرف نظر می‌نماییم.
عوامل موثر بر روی كنترل سیستم

مهمترین عواملی كه در سیستم‌های تولید نیرو موثر واقع شده و باعث ایجاد تغییرات زیاد در آن می‌شوند عبارتند از فركانس سیستم و بار خطوط در شبكه‌ها به هم پیوسته.
عامل مهم دیگر كه تعیین كننده میزان بار خطوط شبكه می‌باشد و در مورد آن در قسمت تبادل انرژی نیز قبلاً صحبت شده زاویه بین نقاط مختلف شبكه است كه البته تا كنون دستگاههای اندازه‌گیری جهت تشخیص آن ساخته نشده و مدار آن با محاسبه بدست می‌آید.

برای دریافت اینجا کلیک کنید