دانلود مقاله هیدرولوژی اقلیم منطقة سبزوار در فایل ورد (word)

توضیحات

  مقاله هیدرولوژی اقلیم منطقة سبزوار در فایل ورد (word) دارای 309 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله هیدرولوژی اقلیم منطقة سبزوار در فایل ورد (word)  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله هیدرولوژی اقلیم منطقة سبزوار در فایل ورد (word)،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله هیدرولوژی اقلیم منطقة سبزوار در فایل ورد (word) :

-1- انگیزه و انتخاب موضوع:
سخن را با نام خدا آغاز می‌كنیم كه بخشنده و مهربان است و مرگ و زندگی بدست اوست. خداوند بنای جهان را بر آب نها، آب الفبای آبادانی است، بدون آب یعنی مرگ بشر اولیه در هر جای كرده زمین پا نهاد و ساكن شد بی وجود آب نبود، آبادیها، شهرها مراكز خدماتی و صنعتی و فرهنگی همه و همه كه در كنار هم جمع شده و به شكل منسجم و شكیل در آمده‌‌اند از وجود پربركت این مایه حیاتی بوده مركزی ایران است

. شهری گرم و خشك، شهری كه میزان بارندگی میانگین آب برابر میانگین بارش جهان است. شهری كم آب كه از قدیم با این مشكل روبرو بوده، من تصمیم بر آن شد در این عرصه گامی‌هر چند كوچك بردارم و به مشكلت این شهر بهتر واقف شوم و از كم و كیف آن بیشتر اطلاع حاصل نمایم، مدتی این مسئله فكرم را به خود مشغول كرده بود ولی به دلیل مشغله كاری فرصت پیدا نمی‌كردم، تا اینكه پایان نامه‌ فرصتی شد

باری شروع این كار ، با جان و دل، مسائل و تعلیم هیدرولوژی اقلیم سبزوار را انتخاب و وارد میدان شدم. در پایین متذكر شوم مشكل و كمبود آب، ب آبی، تخریب قنات‌ها و پركردن آنها توسط افراد بی‌اطلاع و در نهایت خشكی قناتها و كم شدن آب چشمه‌ها و افت آبهای زیرزمینی، خرابی چاههای عمیق و كمبود و نبود وسایل فنی و موتوری و ترسیدن سوخت به موقع مقرر و مشكلات دیگر را آن سبب انتخاب این مطالب برای موضوع می‌شد.

بعد از انتخاب واحد پروژه عازم شهرستان مشهد شدم. در این سفر وسیله نقلیه ما در شهرستان سبزوار خراب شد و بناچار مدت 24 ساعت در این شهر ماندیم در این مدت تا حدودی مرد این شهرستان را آشنا شدیم و خیابانهای ساده اما بدور از تجملات آنجا را مشاهده كردیم. و همچنین از مردم آنجا در مورد كم آبی و مشكلاتی كه داشتند شنیدیم در این سفر فكر مرا مشغول به خود كرده بود و بعد از برگشت آن سبب انتخاب این مطلب برای این موضوع شد.

2-1- طرح مسئله:
بعد از اینكه انتخاب موضوع مشخص شد، بر آن شدم كه چگونه و به چه شیوه‌ای مسئله را مطرح نمایم. مطرح كردن مسئله آب، به تنهائی مرا راضی نمی‌كرد و واقعیت امر هم همین است. تا اینكه به سراغ یكسری مطالب كه پیش زمینه و پیش نیاز آب بوده رفتم، مواردی كه كمیت و كیفیت آب بدانها بستگی دارد، بدون وجود آن عوامل، مواردی چون، تشكیل، ایست، حركت، تخریب و ریزشی انجام نمی‌گیرد. لذا در طرح مسئله نكاتی چند در مورد موقعیت جغرافیایی و زمین‌شناسی

دشتهای سبزوار آب و هوا و ژئومرفولوژی (اشكال مختلف سطح زمین و فرآیندهای تغییر دهنده‌ آن ) نكاتی كه لازم بود به رشته‌ تحریر درآمد. بعد به اصل موضوع یعنی آبهای سطحی و زیر زمینی شهرستان پرداخته شد، اكثر رودخانه‌های دائمی‌و فصلی شهرستان مورد توجه خاص قرار گرفت، و به منشأ آبگیری و آبدهی و حوضه آبریز آنها اشاره شد. حوضه های این شهرستان از نظر موقعیت و چگونگی بهره‌برداری بصورت جداگانه بررسی دقیق انجام گرفت. طرحهای تغذیه مصنوعی و سدهای ساخته شده و مكانهائی كه باید سد ساخته شود و مراكز جاذب جمعیت مورد شناسائی، و پیشنهادات لازم ارائه شده.

3-1- فرضیه‌ها:
شهرستان سبزوار ، با بارش اندك و تبخیر زیاد، مسئله تأمین آب و نگهداری و حفاظت از آن خیلی مهم است، لذا نكاتی طرح و پیشنهاد می‌گردد. 1- طرح آبخوانداری در سطح دشتهای – سبزوا، جوین و داورزن 2- طرحهای تغذیه مصنوعی توسط رودخانه‌های فصلی و موقتی، اگر در سطح شهرستان سبزوار انجام پذیرد كمك بسیار فراوانی به سفره‌های آب زیرزمینی خواهد شد.

شهرستان سبزوار بویژه دشت جوین فاقد امكانات تفریحی و ورزشی است با ساختن سد بر روی رودخانه های جنوبی دشت جوین. به مواد مثبت زیر خواهیم رسید. 1- تغذیه و تقویت سفره‌های زیرزمینی دشت جوین 2- جلوگیری از به هدر رفتن آبهای اضافی در فصلهای بارانی كه به آب نیاز كمتری می‌باشد. 3- ذخیره آب و استفاده برای كشاورزی در فصول كم آب بویژه تابستان 4- خود سد بعنوان یك مركز تفریحی و ورزشی می‌توان مورد استفاده قرار گیرد. 5- مخزن سد همیشه دارای آب است و لذا می‌توان به پرورش و تكثیر آبزیان بویژه ماهی پرداخت، كه یكی از مقرون به صرفه‌ترین تأمین پروتئین میباشد. در پایان به نظر نگارنده منطقه جوین بر اثر آفت زیاد آبهای زیرزمینی (به دلیل استفاده بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی به جهت بالا بردن آبدهی غیرمجاز چاههای عمیق) تمدید ممنوعیت حفر چاههای عمیق الزامی‌است.

4-1- مطالب مورد مطالعه:
مطالبی كه در این مدت مورد مطالعه قرار گرفت، اكثراً رابطه تنگاتنگ با مسائل آب شهرستان سبزوار وارد، و در بحثهای ژئومرفولوژی و زمین شناسی منطقه و تأثیر آب و هوا بر روی این عوامل، موضوع آب هیچگاه فراموش نشد. چون خود این مسائل تأثیر مستقیم بر منابع آب سطحی و زر زمینی خواهند داشت. بدون مطالعه ژئومرفولوژی و زمین شناسی یك منطقه نمی‌توان به لایه‌های آبدار و نفوذ پذیر و غیر قابل نفوذ پی برد، و نتایجی بدست آورد. حوضه‌های آبریز دشت سبزوار- جوین، داروزن از نظر آبهای زیرزمینی كاملاً مورد مطالعه قرار گرفت،

مطالعه در زمینه سرچشمه رودها آبدهی و آبریز آنها، تعداد چاههای عمیق و علت افزایش آنها ، تعداد قناتها و چشمه‌ها و علت كاهش آنها و دلیل افت آب در سطح شهرستان مورد عنایت خاص قرار گرفت، و از سوئی مطالعه، كیفت آب (آب شرب، كشاورزی، صنعتی ) در دشتها فوق بررسی گردید. حداكثر ظرفیت مجاز بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی در سطح شهرستان سبزوار، علل شوری آب مسئله تهاجم آبهای شور زیرزمینی به سفره آب شیرین و ارزیابی منابع آب در سطح سه دشت مذكور مورد مداقه قرار گرفت، طرحهای عمرانی، تغذیه مصنوعی، و ساختن سدها از جمله موارد دیگری است كه مورد توجه نگارنده بود. در نهایت نتایج قابل قبول از آنها اخذ در پایان هر فصل قید گردید.

5-1- روش تحقیق:
در این مقوله تحقیق به سه صورت انجام گرفت 1- روش تحقیق كتابخانه‌ای و با استفاده از نقشه و تفسیر آن 2- مطالعه و تحقیق میدانی 3- روش تحقیق به صورت پرسش و پاسخ مستقیم از اهالی اهل فن كه این خود نیز یك نوع مطالعه میدانی محسوب می‌شود.

1-5-1- در روش تحقیق كتابخانه‌ای مراجعه مستقیم به كتابخانه‌های وزارت برنامه و بودجه، كتابخانه وزارت نیرو كه مرجع‌های بزرگی در تهران محسوب می‌شوند، سروآب، سازمان هواشناسی و گیتاشناسی و سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، اداره منابع طبیعی استان، جهاد سازندگی اداره‌ آبیاری و هواشناسی سبزوار داشتم، مطالبی فیش برداری شد و به اضافه یكسری تب و نقشه‌های كه در كتابخانه شخصی خودم موجود بود و یا كتبی كه از دیگر ان به امانت گرفتم به جمع‌بندی مطالب و تفسیر آنها پرداختم.

2-5-1- در روش تحقیق و مطالعه میدانی، شخصاً بطور مستقیم وارد عمل شده و مطالب و مواردی كه نیاز داشتم و در منابع از آنها ذكری نشده بود به تحقیق و تفحص پرداختم . نكات مهم را یادداشت و در پایان نام گنجاندیم. در این روش خیلی چیزها كه برایم زلال و شفاف نبود حل شد و به نتایج خوبی رسیدم، كه یك آنها قید شده است.
3-5-1- و در روش تحقیق به صورت پرسش و پاسخ از اهالی محل و اهل فن و سازمانها و ارگانهای وابسته به آب مراجعه و اطلاعات خواسته شده را اخذ و فیش برداری كرده و در پایان نامه از آنها استفاده نمودم.

1-2- موقعیت و وسعت:
منطقه‌ مورد مطالعه با وسعت تقریبی 000/493/1 هكتار شامل یك برگ از نقشه‌های توپوگرافی ایرای سری 551K با مقیاس 000/250: 1 به شماره Nj40-15 به نام سبزوار است كه در عرض شمالی 00، 36 تا 00 ،37 (درجه) و طول شرقی 00، 57 تا 30 ، 58 (درجه و دقیقه) واقع شده است. به طور كلی منطقه مورد مطالعه، اراضی اطراف سبزوار، جنوب اسفراین و قسمتی از اراضی غرب نیشابور را شامل می‌شود. نقشه شماره 1 موقعیت منطقه مورد مطالعه را نشان ‌می‌دهد.
محدوده اجرای طرح از دو بخش دشتی و كوهستانی تشكیل شده است.

پست‌ترین قسمت محدوده، اراضی حاشیه رود كال شور سبزوار واقع در منتهی الیه ضلع جنوب غربی است كه 823 متر از سطح دریا ارتفاع دارد و بلندترین نقطه ، قله كوه نظرگاه واقع در رشته كوههای جعنای است كه 3825 متر از سطح دریا دارد. این كوه به شكل رشته‌ای از غرب به شرق كشیده شده است. در بخش شمالی و تقریباً در همین امتداد رشته كوه بینالود از این منطقه گذر می‌كند. دست‌های حاصلخیز جوین – سلطان آباد، اسفراین- صفی آباد در میان این دو رشته گوه گسترده شده و عرصه تولید محصولات زراعی است. در بخش جنوبی و در اراضی مشرف به دامنه‌های جنوبی كوهستان جغتای دشت سبزوار قرار دارد .

وضعیت توپوگرافی
این شهرستان از شمال شرق كوههای شاه جهان و از سمت شمال غرب كوههای هر داده و در سمت غربی و جنوب غربی و جنوب زمینهای هموار پیرامون كویرهای شاهرود، كاشمر احاطه نموده است.
كوههای همایی در حقیقت حد طبیعی منطقه را تشكیل می‌دهند و در سمت مشرق شهرستان سه رشته كوه بنام جته، شامكان و سنگرد قرار دارد كه به بهترین وجه حد طبیعی منطقه را مشخص می‌كنند این قلمرو طبیعی /21100 كیلومتر مربع وسعت دارد كه در استان خراسان درجه متوسط از نظر وسعت را دارا می‌باشد.

رشته‌ كوههایی كه سبزوار را در احاطه كرده‌اند بیشتر به صورت رشته‌های منفرد و ناهمواریهای پراكنده‌ای هستند كه محور چین خوردگیهای (انحنای قوسی) آنها متوجه شمال است. رسوبات نسبتاً جوان در پیدایش دخالت داشته ولی این رشته بعلت وجود گسلهای بزرگ نظم دو رشته كیت دااغ و آلادغ را ندارند. ناهمواریهای این قسمت رسوبی، درونی و هلالی شكل می‌باشد كه توسط گسلهای زیادی در جهات مختلف قطعه قطعه شده و از جنوب شاهرود تا مغرب نیشابور امتداد دارد. مهمترین كوهها یكه موجب جدا شدت چاله‌های آلاداغ از كویر سبزوار شده‌اند در جهت شمال غربی و جنوب شرقی عبارتند از : رشته كوه جغتای جوین و كوه شور در شمال سبزوار این رشته از دشت نیشابور تا دره‌ سفلی

2-2- آب و هوا
بر اساس نقش میانگین هم باران سالانه متوسط ریزش‌های جوی منطقه از 150 تا 3000 میلیمتر و در ارتفاعات نظرگاه تا 500 میلیمتر در سال متغیر است. نقشه شماره 3 میانگین همبارش سالانه‌ منطقه سبزوار را نشان می‌دهد. توزیع بارندگی‌ها به طور عمده در فصل زمستان صورت می‌گیرد. این وضعیت در نمودارهای شماره 2 و 3 و 6 منحنی‌های آمبروترمیك ایستگاههای سبزوار، جغتای و چكنه برای نمایش و دوره‌های خشك و مرطوب ارائه گردیده است.

توزیع ماهانه‌ بارندگی‌ها در ایستگاه سبزوار در نمودار شماره‌5 و پراكنش فصلی آن در نمودار 6 و 7 درجه گردیده است. آمار بارندگی ایستگاه سبزوار ریزش بیش از نیمی‌از بارش در فصل زمستان نشان می‌دهد.
با توجه به اطلاعات موجود در نقشه توزیع جغرافیایی میانگین تراز شده سالانه‌دمای هوا در دوره ده ساله (1363-1353) كه با نقشه شماره 4 مشخص گردیده است، دامنه تغییرات دما بین 5/2 تا 5/17 درجه سانتیگراد متغیر است. به علاوه خطوط هم دمای 10 و 5/7 درجه نیز به صورت لكه‌ای و به صورت سلولهای بسته در ارتفاعات نظرگاه و چكنه واقع در غرب و شمال شرقی منطقه دیده می‌شود.

دامنه‌ تغییرات تبخیر در محدوده اجرای طرح نیز بر اساس نقشه شماره 5 ، از 2400 تا 3000 میلیمتر در سال متغیر است و از شرق به غرب و از شمال به جنوب روند افزایشی دارد. مقدار تبخیر سالانه از تشتك كلاس A در ایستگاه هواشناسی ینگجه برابر 2545 میلیمتر گزارش شده است. برخی از پارامترهای جوی ایستگاه‌های منطقه در جدول شماره 4 ذكر شده‌اند.

(4) جدول شماره 1-2- مقادیر پارامترهای مهم هواشناسی منطقه طرح
ایستگاه مختصات جغرافیایی حرارت متوسط بارندگی سالیانه میلیمتر حداكثر بارندگی سالیانه میلیمتر دوره خشكی (ماه) سالهای آمارگیری
طول شرقی عرض شمالی ارتفاع متر حداكثر حداقل متوسط
سبزوار
چكنه
جغنای 5744
5830
5702 3612
3650
3636 978
1370
1230 49
39
5/41 8-19-
5/23-
5/14- 4/17
2/11
5/14 190
258
186 311
372
209 8
6
5/7 1991-1962
1987-1974
1988-1973
به طور كلی اقلیم در منطقه طرح بر اساس سیستم دمارتن اصلاح شده شامل چهار شكوب اقلیمی‌(فراخشك، خشك بیابانی، نیمه خشك و مدیترانه‌ای) و دو زیر اشكوب (فراسرد و سرد) است كه در مجموع 6 اقلیم مختلف در جدول شماره 5 ذكر شده اند. نقشه شماره 6 طبقه‌بندی اقلیمی‌منطقه سبزوار به روش دومارتن اصلاح شده را نشان می‌دهد.

(5) جدول شماره 2-2- نوع و مشخصات اقلیم در منطقه طرح
ردیف نوع اقلیم مساحت (هكتار) درصد مشخصات اقلیم
1 فراخشك 31709 12/2 حدود شاخص خشكی 0 تا 5
و میانگین حداقل روزانه سردترین ماه 7- تا 0
2 خشك بیابانی فراسرد 24563 65/1 حدود شاخص خشكی 5 تا 10
و میانگین حداقل روزانه سردترین ماه كمتر از 7-

3 خشك بیابانی سرد 924274 91/61 حدود شاخص خشكی 5 تا 10
و میانگین حداقل روزانه سردترین ماه كمتر از 7- تا
4 نیمه خشك فراسرد 1099712 35/7 حدود شاخص خشكی 10 تا 20
و میانگین حداقل روزانه سردترین ماه كمتر از 7-
5 نیمه خشك سرد 396867 58/36 حدود شاخص خشكی 10 تا 20
و میانگین حداقل روزانه سردترین ماه كمتر از 7- تا 0
6 مدیترانه‌ای فراسرد 5875 39/0 حدود شاخص خشكی 20 تا 24
و میانگین حداقل روزانه سردترین ماه كمتر از 7-

وضعت دوره‌های خشكی و رطوبت در ایستگاه‌های سبزوار و چكنه و جغتای با نمودارهای شماه‌2 و 3 و 4 نشان داده شده‌اند، همچنین نمودارهای شماره 5 و 6 ، توزیع ماهانه و فصلی نزولات را در ایستگاه سینوپتیك سبزوار نشان می‌دهند.
3-2- هیدرولوژی:
بیش از 5/98% از منطقه‌ مورد مطالعه در حوزه آبریز كویر مركزی شده است. این حوزه از شمال به ستیغ ارتفاعات كور خود، آلاداغ و بینالود از حوزه‌ آبریز رودخانه اترك و كشف رود، از شرق و جنوب به تیغ ارتفاعات یال پلنگ و چهل تن و كوه جام از حوزه‌ آبریز جامرود و كویر نمك و از جنوب و جنوب غربی به بلندیهای كوه سرخ و كوههای شتری از حوزه آبریز كویر نمك محدوده اجرای طرح شناخت منطقه سبزوار واقع می‌شوند. این سه دشت از دشتهای مهم و بزرگ استان خراسان هستند كه آب زیرزمینی استحصالی از این دست‌ها قابل توجه است و در اقتصاد كشاورزی استان نقش مهمی‌ایفا می‌كنند. در جدول شماره 6 مشخصات دشتهای فوق و منابع آبی آن ذكر شده است.

رودخانه‌های مهم منطقه و ویژگیهای آنها به نقل از ولایتی و توسلی (منابع و مسائل آب استان خراسان- 1370) عبارتند از:
كالشور سبزوار: بزرگترین رودخانه فصلی منطقه‌ محدوده‌ اجرای طرح است كه از دست سبزوار عبور می‌كند. میانگین حجم جریان سالانه این رودخانه 47 میلیون متر مكعب گزارش شده است. این رودخانه زهكش دو دشت نیشابور و سبزوار است و كیفیت آب آن نامطلوب است. آب جاری رودخانه‌های سنگرد، كال دهنه، زعفرانیه ، نجم آباد، بفره و مهر و در مسیر به مصارف كشاورزی و شرب می‌رسد و سیلاب این كالها به كال شور می‌ریزد و در مسیر خود سفره‌آب زیرزمینی را تغذیه می‌كند.

رودخانه ‌جوین: این رودخانه كه طول آن از 200 كیلومتر تجاوز می‌كند از شرق به غرب كشیده شده و كل حوزه ‌را زهكشی می‌كند. كلیه جریانهای سطحی و زیرزمینی منطقه سرانجام توسط این رودخانه جمع‌آوری و به كویر هدایت می‌شود. مسیر رودخانه ‌جوین به جز در مواقع پر آبی، در سایر مواقع سال خشك و آب آن شور است.
رودخانه‌ مشكان: میانگین حجم جریان سالانه آن 27 میلیون متر مكعب گزارش شده است. حداكثر و حداقل هدایت الكتریكی آب آن به ترتیب 7175 و 850 میكروموس بر سانتیمتر گزارش شده است و در كشاورزی استفاده می‌شود.

رودخانه كمایستان: وسعت حوزه‌ آبریز این رودخانه 93 كیلومتر مربع و میانگین حجم جریان سالیانه‌ آن 22 میلیون متر مكعب گزارش شده است. آب این رودخانه شیرین و برای شرب و كشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
رودخانه‌ قوه سو: این رودخانه از ارتفاعات قوچ خوار و دست صفی آباد واقع در جنوب شرق حوضه آبریز دشت اسفراین آغاز شده و از جنوب شرق در جهت شمال غرب جریان می‌یابد. كلیه جریانهای سطحی و زیرزمینی حوزه توسط این رودخانه زهكشی شده و از طریق كال ابریشم به كویر خاورتوان و كویر مركزی می‌ریزد.

كال گرماب: از دامنه‌ ارتفاعات شاه جهان، كوههای قوزی و كلارد شروع شده و پس از مشروب كردن روستاهای مسیر، به دشت صفی آباد می‌ریزد. وسعت حوزه این كال تا ورد به دشت 270 كیلومتر مربع محاسبه شده است.
رودخانه سرخاب: كلیه جریانهای سطحی و زیرزمینی دشت صفی آباد را زهكشی كره و پس از عبور از دهنه‌اجاق وارد دشت اسفراین می‌شود. سیلاب این رودخانه سرانجام وارد رودخانه‌قره سو می‌گردد.
كال ولایت: از ارتفاعات شاه جهان در شرق منطقه شروع و از جنوب به شمال غرب، به موازات رودخانه سرخ آب كشیده می‌شود. جریان دائم این رودخانه به مصارف شرب و كشاورزی روستاهای مسیر می‌رسد. سرشاخه‌های این كال كه جریانی دائمی‌دارند عبارتند از: كال فرق، كال شیون، كال نهاجرود و كال آروین. در ضمن سه رودخانه‌ بیدواز، رویین و سنخواست از دیگر منابع تامین كننده آبهای سطحی این دشت به شمار می‌روند.

(6) جدول شماره 3-2: مشخصات دشتها و منابع آب آنها
نام دشت وسعت دشت
به
كیلومترمربع ارتفاع از سطح دریا (متر) قنات چاه چشمه كل تخلیه فراوانی (درصد)
بلندترین پایین‌ترین تعداد تخلیه تعداد تخلیه تعداد تخلیه
سبزوار 4600 2857 820 583 92 673 303 54 4 339 5
جوین- سلطان‌آباد 3500 2857 900 304 60 717 454 63 10 524 6
اسفراین- صفی‌آباد 900 3032 900 116 57 318 98 33 10 1656 2
1- فراوانی نسبت به كل تخلیه در استان
2- بر حسب میلیون متر مكعب در سال

4-2- زمین‌شناسی:
كهن‌ترین رخساره در نقشه زمین‌شناسی چهار گوشه 250000: 1 سبزوار به پركامبرین با گسترش بسیار محدود تعلق دارد كه سازند كهر نامیده می‌شود. عمده گسلهای ناحیه اغلب روندی شمال غربی- جنوب شرقی دارند و بخش شرقی گسل میامی‌در ناحیه غربی منطقه واقع شده است.
نهشته‌های دوران اول (پالئوزوییك): گسترش كمی‌در منطقه دارد و از دو سازند سیب‌زار و بهرام تشكیل شده است و شامل دولومیت‌های تیره رنگ و آهكهای تیره رنگ می‌شود كه شمال غرب منطقه رخنمون دارند.

نهشته‌های دوران دوم (مزوزوییك): شامل پنج واحد مجزا است (1) تریاس فوقانی – ژوراسیك تحتانی (2) ژوراسیك میانی (3) ژوراسیك فوقانی (4) كرتاسه تحتانی (5) كرتاسه فوقانی كه شامل شیل، ماسه سنگ، كنگلومرا، سیلت و سیلتهای رسی، مارن، آهك آرژیلیتی و آهكهای خاكستری رنگ تا سبز خاكستری می‌شوند و در شمال و شمال شرق منطقه گسترش دارند.
نهشته‌های دوران سوم و عهد حاضر عبارتند از:
1- ائوسن: گسترش بسیار زیادی در منطقه دارد و از رخساره‌های آندزیتی، توف ولاپیلی توف، شیل، كنگلومرای قرمز و سنگ آهك تخریبی ماسه دارد و مارن تشكیل گردیده است و در كوههای جغتای و امتداد آنها به طرف شرق (كوه برج روكی) و همچنین در ارتفاعات شمال شرق منطقه رخنمون دارند.

2- الیگوسن: شامل دو واحد سنگی یكی كنگلومرا با سخت شدگی خوب به رنگ قرمز تیره و دومی‌تناوب ماسه سنگ، كنگلومرا و مارن به رنگ قرمز است كه روند عمومی‌این دو واحد شمال‌ غرب- جنوب شرق است.
3- میوسن: شمال مارن و مارنهای گچ‌دار به همراه میان لایه‌های سیت و مایه سنگ به رنگ قرمز است كه در دامنه شمالی رشته كوه اسفراین و دامنه‌ شمالی و جنوبی رشته كوه جغتای دیده می‌شود.

4- پلیوسن: شامل كنگلومرا است و عناصر تركیب كننده آن شامل قلوه سنگهای الیگومیوسن، ماسه‌های خاكستری، سنگهای آتشفشانی ائوسن و آهكهای تیره رنگ دوران اول و دوم هستند. این رخساره در شیب‌های شمالی و جنوبی كوه جغتای و اطراف روستای دهنه اجاق مشاهده می‌شوند.
5- پلیوكواترنر: كنگلومراهای با شیب كم را شامل می‌شود.
رسوبات عهد حاضر (كوآترنری): شامل پادگانه‌های آبرفتی قدیم و جدید و مخروط افكنه‌ها و كفه‌های رسی و تپه های ماسه‌ای و آبرفتهای عهد حاضر است و در منطقه گسترش فراوانی دارد و به نحو عمده اراضی دشتی و كم ارتفاع منطقه را در قسمت های جنوب، جنوب شرقی، جنوبی غربی، مركز و شمال شامل می‌شود.

5-2- منابع اراضی و خاك:
1-5-2- منابع اراضی
حدود نیمی‌از مساحت محدوده اجرای طرح را كوهها و تپه‌ها فرا گرفته‌اند و اجرای اصلی این ارتفاعات از سنگهای آهكی تشكیل شده و معمولاً خاكی خیلی كم عمق تا نیمه عمیق دارند بقیه اراضی از خاك نیمه عمیق تا عمیق با بافت سبك تا خیلی سنگین تشكیل شده‌اند كه در برخی واحدها محدودیت شوری دارند.
بر اساس نقشه‌های ارزیابی منابع و مقابیت اراضی در مجموعه 9 تیپ اصلی اراضی و یك تیپ متفرقه در منطقه مورد مطالعه تشخیص داده شده‌اند كه هر یك از تیپ‌ها شامل یك و یا چند واحد (در مجموعه 23 واحد) اراضی به شرح ذیل هستند.

1-5-2- تیپ كوهستان‌ها:
شامل دو نوع واحد اراضی است.
واحد اراضی (12) كوههای بسیار مرتفع با قلل كشیده متشكل از سنگهای آتشفشانی و در بعضی قسمتها مخلوط با كنگلومرای متحجر و اكثر بدون پوشش خاكی كه در دامنه‌ها خاكهای بسیار كم عمق سنگریزه‌دار دارد.
واحد اراضی (13) كوههای نسبتاً مرتفع با قلل مدور، متشكل از سنگهای آهكی و سلیتی و در بعضی قستها مارنی و كنگلومرای نسبتاً متحجر با رخنمونهای سنگی زیاد، خاكهای خیلی كم عمق و غیریكنواخت در دامنه‌ها و قسمتهای میانی

.
تیپ‌های عمده گیاهی كه در این اراضی دیده می‌شوند عبارتند از:
Artemisia- Astragalus, Astragalus- Cousinia, Astragalus- Acantholimon- Agropyron Astragalus- Centaurea- Artemisia
2-5-2- تیپ تپه‌ها:
متشكل از چهار نوع واحد اراضی است.
واحد اراضی (3) فلاتها و تراسهای فوقانی با پستی و بلندی متوسط تا زیاد و با پوشش خاكی كم عمق تا نیمه عمیق سنگریزه‌دار.
واحد اراضی (32) فلاتها و تراسهای فوقانی با پستی و بلندی كم تا متوسط و خاكهای نیمه عمیق سنگیریزه‌دار توأم با مواد آهكی در طبقات زیرین دارند.
واحد اراضی (33) فلاتها با پستی و بلندی و فرسایش كم تا متوسط روی مواد گچی و سنگریزه‌دار و خاكهای نیمه عمیق تا عمیق با بافت متوسط تا سنگین همراه با تجمع مواد آهكی در لایه‌های زیرین.

تیپ های گیاهی Artemisia و Atremisia- Cousinia در این اراضی دیده می‌شوند.
4-5-2- تیپ دشتهای دامنه‌ای:
از سه نوع واحد اراضی تشكیل شده‌اند.
واحد اراضی (41) دشتهای دامنه‌ای با پستی و بلندی كم و شیب ملایم، خاك نیمه عمیق تا عمیق همراه با كمی‌سنگریزه و بافت سبك تا متوسط عموماً فاقد تكامل دارند.
واحد اراضی (42) دشت دامنه‌ای با شیب ملایم و بدون پستی و بلندی و فرسایش، خاكهای عمیق باغ بافت سنگین تا خیلی سنگین، همراه با تجمع آهك دارند.
واحد اراضی (43) دشت دامنه‌ای مسطح با شوری متوسط تا زیاد و خاكهای عمیق با بافت سنگین همراه با كریستالهای گچ در طبقات تحتانی.

تیپ گیاهی Launaea- peganum در این گونه اراضی دیده می‌شود.
5-5-4- تیپ دشتهای رودخانه‌ای:
شامل دو نوع واحد اراضی است واحدهای اراضی (.2) و (53) كه با داشتن خاك عمیق و مسطح به صورت اراضی كشاورزی مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند.
6-5-2- تیپ اراضی پست:
شامل یك نوع واحد اراضی است 61)).
این اراضی مسطح و پست تا كمی‌مقعر با خاك عمیق و بافت سنگین تا بسیار سنگین هستند و شوری و قلیاییت زیادی دارند تیپ گیاهی Salsola در این اراضی دیده می‌شود.
7-5-2- تیپ دشتهای سیلابی:
دارای یك نوع واحد اراضی است. (73)

این اراضی تعداد بسیار زیادی آبراهه كم عمق موازی و خاك عمیق با بافت سنگین و شوری و قلیاییت زیاد دارند. تیپ گیاهی این گونه اراضی Seiditzia- Salsola است.
8-5-2 تیپ واریزه‌های بادبرنی شكل سنگریزه‌دار:
از نوع دو نوع واحد اراضی تشكیل شده‌اند:
واحد اراضی (1-8) وایزه های بادبزنی شكل سنگریزه دار بالایی با شیب متوسط و سنگریزه بسیار زیاد و خاك كم عمق با بافت متوسط تار سبك روی تجمع سنگ و سنگریزه و سنگریزه آهكدار
واحد اراضی (82) واریزه‌های بادبرنی شكل سنگریزه دار پایینی با شیب كم و خاك نیمه عمیق تا عمیق سنگریزه‌دار و بافت سبك روی تجمع سنگ و سنگیزه و مواد آهكی.
دو تیپ گیاهی Salsola- peganum , Launaea- peganum روی این‌گونه اراضی مستقر هستند.

9-5-2- تیپ آبرفتهای بادبرنی شكل سنگریزه‌دار:
شامل دو نوع واحد اراضی است و در كل اراضی كشاورزی هستند (واحدهای اراضی 92 , 91).
10-5-2- تیپ اراضی متفرقه:
از سه نوع واحد اراضی مختلف تشكیل شده‌اند.

واحد اراضی (x,1) تپه‌های شنی تثبیت شده، با خاكهای عمیق شنی. واحد اراضی (x,2) تپه های سنی متحرك كم ارتفاع با خاكهای عمیق (لومی‌سند – سندی لوم) تیپ گیاهی Haloxylon- Astragalus در این گونه اراضی دیده می‌شود.
واحد اراضی (R.W) بسترهای رودخانه‌ای.
توزیع تیپ‌های ارضای منطقه سبزوار در نمودار شماره 7 ترسیم گردیده است نقشه ارزیابی منابع و قابلیت اراضی منطقه سبزوار در مقیاس 000/500 : 1 با شمار (7) ضمیمه گزارش است.
ب- خاك
به طور كلی گروههای بزرگ خاك كه بر اساس روش (FAO) تعیین و مشخص شده‌اند همچنین تیپ و واحدهای اراضی شناخته شده و در منطقه طرح به شرح جدول شماره 7 ذكر شده‌اند.

جدول شماره 4-2: مشخصات خاك‌ها و منابع اراضی منطقه سبزوار
تیپ اراضی واحد اراضی مساحت تیپ (هكتار) درصد تیپ به كل اراضی گروه‌های بزرگ خاك (روش FAO)
كوهها 12 481996 28/32 Lithosols
1.3 Lithosols
تپه‌ها 21 263492 64/17 Lithosols
2.2 Lithosols , Calcaric Regosols
2.3 Calcaric Regosols
2.4 Lithosols
فلاتها و تراسها 31 204355 69/13 Calcaric Regosols
3.2 Calcaric Regosols
3.3 Gypsic Yermosols
دشتهای دامنه‌ای 41 53309 57/3 Calcaric Regosols, Calcaric Yermosols
4.2 Calcic Xerosols

43 Xerosols
5.2 97333 52/6 Calcaric Regosols, Calcaric Yermosols
دشتهای رودخانه‌ای 53 Orthic Solonchaks, Orthic solontez
اراضی پست 61 1949 13/0 Solonchaks
دشتهای سیلابی 73 109109 31/7 Orthic Solonchaks, Orthic Solontez
واریزهای بادبزنی
شكل سنگریزه‌دار 81 131858 83/8 Calcaric Regosols
8.2 Calcaric Regosols
آبرفتهای بادبزنی
شكل سنگریزه‌دار 91 40797 74/2 Regosols
9.2 Calcaric Fluvisols
اراضی متفرقه X1 108829 29/7 Calcaric Regosols
X2 Calcaric Regosols
RW بستر رودخانه

6-2- كشاورزی
حدود 734597 هكتار از اراضی منطقه، برابر با 20/49 درصد كل اراضی، به كشت نباتات مختلف زراعی، باغات مثمر و غیرمثمر اختصاص یافته است كه بر دو روش آبی و دیم كشت می‌گردند.
در بخش شمال‌شرقی منطقه مورد مطالعه به دلیل وجود بارندگی كافی و خاك نسبتاً مناسب، دیمكاری رواج زیاد دارد و از جمله گیاهان كه در این ناحیه كشت می‌گردند می‌توان به گندم، نخود، یونجه بادام و انگور اشاره كرد. اراضی آبی این ناحیه كه به طور عمده در عمق دره‌ها و حاشیه‌ رودخانه‌ها به طور محدودی رواج دارد زیر كشت سیب‌زمینی، لوبیا یونجه و گردوست.

در دشت جوین كه یكی از دشتهای مهم منطقه است به علت وجود اراضی مسطح و امكانات تهیه‌ آب، زراعت آبی مرسوم است. منابع تأمین آب آبیاری این دست چاهها، قنوات و چشمه سارها هستند و به دلیل وجود كارخانه قند، چغندر كاری در این دشت رواج بسیار دارد و در كنار آن نباتانی نظیر گندم، جو و یونجه نیز كشت می‌شود. در اراضی دیم این ناحیه كه در دشت‌های دامنه‌ای وجود دارند جالیزكاری به صورت دیم رواج داد.

برای دریافت اینجا کلیک کنید