توضیحات

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله حفظ قرآن کریم در pdf دارای 41 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله حفظ قرآن کریم در pdf  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله حفظ قرآن کریم در pdf،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد


بخشی از متن مقاله حفظ قرآن کریم در pdf :

آثار حفظ قرآن
حفظ قرآن مانند تلاوت آن آثاری ارزنده دارد.برخى از آثار به خاطر سپردن آیات عبارت است از:
– 1 پاداش اخروی
چنان كه در بحث ارزش حفظ قرآن گذشت , حافظان در بهشت جایگاهى والا دارند و پاداش آنان دو چندان خواهد بود.

– 2 هدایت انسان
تلاوت و انس با قرآن از سفارش هاى مكرر معصومان (ع ) است وحفظ قرآن به طور طبیعى به انس بـا آیـات الهى مى انجامد, زیرا حافظ قرآن باید براى تثبیت محفوظات قرآنى اش دست كم روزى چـنـد بار به قرائت قرآن بپردازد.معصومان (ع ) حافظان قرآن را به تكرار آیات الهى فراخوانده , یاد آور شده اند همان گونه كه شتر بسته شده در یك نقطه – چنانچه مورد دیدار پیاپى صاحبش واقع نـشـود_جایگاهش راترك مى كند, محفوظات حافظ قرآن نیز- اگر پیوسته مورد مراجعه وتكرار قـرار نـگـیـرد- از خـاطـر زدوده مى شود. بنابراین ,حافظ ناگزیربا قرآن انس مى گیرد و زمـینه ى هدایت وسعادتش فراهم مىآید.حضرت على (ع ) مى فرماید: هیچ كس با قرآن هم نشین نـمـى شـود مـگـرایـن كـه از كـنـار آن بـا افزایش یا كاهش بر مى خیزد: افزایش هدایت یاكاهش گمراهى .نفوذ قرآن در جان ها و پدیدآوردن تحول در شخصیت افراد نیزاز آثار سازنده ى تلاوت و حفظ قرآن اسـت .بـسیارى از مردم با تلاوت یا شنیدن آهنگ دلنشین قرآن مسیر زندگى خود را تغییر داده , سمت سعادت و كمال رهنمون شدند.

3 – آرامش روحى
یـاد خـدا تـاثـیـر بـسـزایـى در روان آدمـى دارد و دل ها در پرتو آن آرام مى گیرد.
خداوند متعال مى فرماید: الا بذكر اللّه تطمئن القلوب . یعنی: آگاه باش , دل ها با یاد خدا آرام مى گیرد.یكى از نام هاى قرآن ذكر است .تلاوت و حفظ قرآن نوعى ذكرخداوند است كه انسان در پرتو آن از هجوم بسیارى از فشارهاى روانى و اضطرابات درونى مصون مى ماند.درستى این سخن در عمل نیز بـه اثبات رسیده است .

قاریان و حافظان قرآن , به ویژه آنان كه درسحرگاهان با قرآن انس دارند, هـمـگـى اعـتـراف دارند ارتباط با قرآن درپیشگیرى از نگرانى و هجوم فشارهاى روانى بهترین و مـؤثـرتـریـن عـامـل بـه شـمـار مى آید.این اثر در پرتو نشاط بخش بودن قرآن پدید مى آید.پیامبر اسـلام (ص ) مـى فـرماید: مثل قرآن مثل كیسه ى سر بسته ى پر ازمشك است .اگر آن را باز كنى , بوى مشك فضا را معطر مى سازد و اگربه حال خود رها سازى , سود نمى بخشد.قرآن نیز, چنانچه به تلاوتش روى آورى , فضا را از عطر خود آكنده مى سازد و روان را نشاط مى بخشد, و اگر تلاوت نكنى , در سینه ات پنهان مى ماند.

– 4 نجات از تنهایى
كـتـاب بـهـتـرین هم نشین تنهایى است و قرآن زیباترین , عمیق ترین و با نفوذترین كتاب شمرده مـى شود.امام سجاد(ع ) مى فرماید: اگرهمه ى مردم روى زمین از دنیا بروند, تا وقتى قرآن با من است , از هیچ چیز وحشت ندارم .
– 5 فهم بهتر قرآن
مـهـم تـریـن و عمده ترین اثر حفظ قرآن درك بهتر آن است .حافظ به سبب تسلط بر همه ى آیات , ارتباط آن ها را نیك در مى یابد و در پرتوآن دركى بهترو درست تر از قرآن به دست مى آورد.هر آیه از قرآن , ضمن داشتن معناى ظاهرى , بطن هاى متعدددارد كه در اثر شناخت بیش تر روابط آن بـاسـایـر آیـات قـرآن بـه عـنـوان جـزئى از یـك كـل آشكار مى شود.هرچه انس انسان با آیات

مـخـتـلـف قرآن بیش تر باشد, در تفسیر قرآن بهتر و دقیق تر گام برمى دارد, براى مثال كسى كه مى خواهد درباره ى دعا در قرآن تحقیق و جست و جوكند, در نخستین مرحله به كشف الایات و معجم هاى قرآنى پناه مى برد.این كتاب ها اطلاعاتى درباره ى ماده ى دعا و مشتقات ومترادفات آن در دسـتـرس مـحقق مى گذارد, ولى هرگز به آیاتى كه بدون به كارگیرى مشتقات ومترادفات دعـا مـعـارفـی پـیرامون آن مطرح مى كند, نمى پردازد.

دراین موارد, به خاطر داشتن قرآن بسیار سـودمـنـداسـت .حـافظ مى تواند همه ى آیاتى كه در لفظ و معنا با موضوع موردنظر ارتباط دارد, گـردآورد و كـارى فراتر از كشف الایات انجام دهد.بنابراین , آنچه در حفظ قرآن مهم است درك ارتباط آیات و سوره هابایكدیگر است نه به خاطر سپردن كلیات .هرچه حافظ قرآن بر آیات و ارتباط و بـازیـابى آن ها مسلطتر باشد, بهتر مى تواند نظر قرآن درباره ى یك موضوع رابه دست آورد.پس مـفـسـران حـافـظ قـرآن , بـهـتـرو دقیق تر مى توانند قرآن را تفسیر كنند و تفسیرشان از تفسیر مفسران غیر حافظ جامع تر و دقیق تر است .
– 6 تقویت حافظه
یكى از امتیازهاى قرآن مجید آن است كه تلاوت و به خاطرسپردنش سبب تقویت حافظه مى شود.در روایـات چنان مى خوانیم كه قرائت قرآن به افزایش حافظه مى نجامد.
از آن جا كه حفظ ایـن كـتاب آسمانى به تكرار پیوسته ى آن وابسته است , مى توان گفت حفظ قرآن مجید حافظه را فزونى مى بخشد.

فلسفه ى حفظ قرآن
در آغـاز بـعـثـت پیامبر(ص ) براى حفظ قرآن از تحریف و نابودى ,راهى جز به خاطر سپردن آیات الاهى وجود نداشت , ولى اكنون – كه چاپ ونشر به پیشرفتى باور نكردنى دست یافته – چرا از حفظ قرآن سخن مى گوییم ؟ در پـاسـخ به این پرسش باید گفت : كلام الهى تنها براى جلوگیرى از تحریف و نابودى به خاطر سـپـرده نمى شد تا با پیشرفت صنعت چاپ حفظ بیهوده جلوه كند.این امر انگیزه هاى گوناگون داردكه برخى ازآن ها عبارت است از:

– 1جلوگیرى از تحریف
چنان كه گفته شد, در صدر اسلام آیات قرآن به صورت پراكنده وبر پوست و استخوان هاى شانه و دنـده هـاى جـانوران , چوب هاى درخت خرما, سنگ هاى سفید, كاغذ و پارچه ثبت مى شد, واحـتـمـال نـابودى یا تحریف كلام الهى همواره وجود داشت .
در این موقعیت , پیامبراسلام (ص ) مسلمانان را به حفظ قرآن سفارش كرد وحتى گروهى را برگزید تا بدین كار پردازند.
– 2 عمل به قرآن

یـكـى از اهـداف حـفظ آیات قرآن , عمل به مضامین آن است .وقتى انسان كلام وحى را به خاطر مـى سـپـارد, نـاخود آگاه جانش تاثیرمى پذیرد و او را در مسیر عمل به دستورهاى خداوند پیش مـى برد.پاداش بسیار حافظان قرآن – كه در برخى از روایات به چشم مى خورد- بدین جهت است .آنـان پـیـوسـتـه آیـات الاهـى راتـكرارمى كنند و گوشت و پوست خود را با آن مى آمیزند.در این موقعیت ,احتمال این كه خداوند آن ها را سمت كمال و سعادت رهنمون نشود

,بعید مى نماید.
عـمـل بـه آیات الهى , از دیرباز مورد توجه حافظان و قاریان بوده است .
چنان كه صحابه یى مانند عـثمان و ابى و عبداللّه بن مسعودگفته اند: چون ده آیه از رسول خدا(ص ) مى آموختیم تا آن ها را بـه طـوركـامـل به خاطر نمى سپردیم و عمل نمى كردیم , به فراگیرى آیات دیگرنمى پرداختیم .
– 3 بهره مندى از عبادت
در آیـیـن اسـلام , بـه خاطر سپردن آیات قرآن عبادتى مهم به شمارمى رود و پاداش دارد.بیش تر روایـاتـى كه درباره ى ارزش و اهمیت حفظ قرآن ذكر شده است , نگاه ابزارى ندارد و حفظ را تنها بـراى جـلوگیرى از تحریف عبادت نمى شمارد.
در نگاه معصومان (ع ) نفس به خاطر سپردن آیات الاهى عبادت است و پاداش دارد.
امام صادق (ع ) مى فرماید: [اللهم فحبب الینا حسن تلاوته و حفظ آیاته .]
خداوندا, تلاوت قرآن و حفظ آیاتش را براى ما دوست داشتنى فرما.

ایـن دعـا نشان مى دهد كه نفس تلاوت قرآن و حفظ آن محبوب حضرت است , و امام ششم (ع ) به خاطر سپردن آیات الاهى را, بى توجه به مسئله ى تحریف , از حضرت احدیت درخواست مى كند.مـرحوم طبرسى در كتاب مكارم الاخلاق بابى با عنوان [صلاه حفظ القرآن ] دارد كه نشان مى دهد حفظ قرآن ذاتا ارزش منداست و از عبادات شمرده مى شود.
حفظ قرآن و جهاد

حـفـظ قـرآن آثـار دنیوى و اخروى بسیار دارد و عبادت شمرده مى شود.
بى تردید این آثار در پرتو عـمل به قرآن و احكام الهى نهفته در آن تحقق مى یابد.
در بسیارى ازكشورهاى اسلامى , به ویژه آن هـا كـه زیر سلطه ى فرهنگ شرق و غرب به سر مى برند, شمار حافظان قرآن بسیار است .كتاب الهـى در این سرزمین ها كتابى تشریفاتى شده , تنهابه قرائت نیك ,پخش رادیو- تلویزیونى و حفظ آن اهـمیت مى دهند.در برخى از این كشورها

مدارسى با عنوان [مدارس تحفیظ القرآن ] به صورت گـسـتـرده دیـده مى شود, در حالى كه ارزش هاى آن ها از غرب یاشرق گرفته شده است .محمد عبده در تفسیرالمنار آورده : یكى ازقوانین بعضى از كشورهاى اسلامى این است كه حافظان قرآن از جنگ و جهاد و بخشش اموال در راه خدا معافند.چنین قوانینى با سیره ى حافظان صدر اسلام سازگارنیست آن هامجاهد بودند و آیات الهى رادر زندگى به كار مى بستند, موارد زیر بردرستى این سخن گواهى مى دهد
انواع حفظ قرآن

حفظ قرآن به دو شكل ممكن است
1 حفظ ترتیبى
2 حفظ موضوعى
حـفـظ ترتیبى یعنى حفظ آیات از ابتداى قرآن تا پایان آن .
حفظ موضوعى به معناى حفظ آیات دسـتـه بـنـدى شـده در مـوضـوع هـاى مـتـفـاوت است .كسانى كه از حافظه ى متوسط و وقت بـیـش تـربرخوردارند, شایسته است در مسیر حفظ ترتیبى گام بردارند.براى آنان كه از حافظه ى مـتـوسـط یـا فرصت كافى بى بهره اند, حفظموضوعى یا حفظ

بعضى از سورهاى كوچك و داراى فضیلت سودمندتر است .كسانى كه به هیچ وجه توان حفظ آیات قرآن راندارند, باید بسیار سجده به جـاى آورنـد.یـكـى از یـاران پـیـامـبراسلام (ص ) نزد حضرت آمد و گفت : قرآن از ذهنم رمیده ونگهدارى اش برایم دشوار شده است .حضرت فرمود: لا تحمل علیك ما لا تطیق و علیك بالسجود.كارى كه توان انجامش را ندارى , انجام مده , و بر تو بادسجده كردن .مراحل حفظ قرآن حفظ قرآن مراحلى دارد.كه رعایت آن ها بسیار سودمند است

این مراحل عبارت است از:
– 1 نقطه ى شروع
حـفـظ جـزء اول قرآن از حفظ جزء دوم مشكل تر است , و حفظ جزء دوم از جزء سوم دشوارتر.
بدین سبب , یكى ازدانشمندان مى گوید: هركه پنج جزء قرآن را حفظ كند, باید به حفظ كل قرآن امیدوار باشد.حـفـظ قـرآن در آغاز كار دشوارتر است و هر چه پیش تر رویم ,دشوارى ها كم تر مى شود.از این رو, شـایـسـته است براى جلوگیرى ازدلسردى حفظ رااز آسان ترین مكان آغاز كنیم .موارد زیر براى شروع حفظ مناسب ترین آیات شمرده مى شود: الف ) فهرست سوره هاى قرآن ب ) جزء سى ام ج ) داستان هاى قرآن در بسیارى از كشورها, جزء سى ام قرآن – كه سوره هایش كوچك و یادگیرى اش تا اندازه یى آسان تر است – با عنوان عم جزء جداگانه چاپ مى شود و متن درسى قرار مى گیرد.

– 2 كیفیت حفظ
نـخـست باید سوره یا جزءمورد نظر را تقسیم بندى كردو سپس به حفظ آن پرداخت .با این روش , حجم آیات سوره یا جزء كم تر و كارحافظ آسان تر مى نماید پس از تقسیم بندى سوره یا جزء, نوبت به حفظ مى رسد.براى حفظ دو راه وجود دارد: الف ) حفظ آیات بر اساس صفحه ب ) حفظ آیات بر اساس شماره در راه اول , به طور متوسط سهمیه ى هر روز یك صفحه است .اگر كسى این شیوه را انتخاب كرد, بـایـد تا آخر قرآن بدان پاى بند ماندو بر اساس صفحه پیش رود.در شیوه ى دوم ,

مناسب ترین راه این است كه آیات پنج تا پنج تا به خاطر سپرده شود, زیرا كسى كه شماره هاى 1 و 5 و 10 و;را حفظ كـنـد, شـماره هاى بین آن ها را ناخودآگاه به خاطر مى سپارد و براى این كار به تمركز شدید فكر نـیـاز نـدارد.بـاایـن روش , خـوانـدن قرآن از آخر به اول نیز دشوارنیست و با اندكى تمرین امكان پذیراست .بـایـد تـنـها پس از به خاطر سپردن دقیق یك آیه سراغ آیه ى دیگررفت , وقتى آیه ى دوم به خاطر سـپـرده شـد, باید دو آیه با هم تكرارشود و پس از اطمینان كامل , حفظ آیه ى سوم آغاز گردد.

بر ایـن اسـاس , وقـتـى پـنـج آیه به خاطر سپرده شد, باید آن قدر به تكرار شان ادامه داد كه در ذهن اسـتقرار یابد.
پس از این مرحله , باید آیات پنج گانه هر روز دست كم پنج بار با فاصله تكرار شود تا در ذهن اثر عمیق نهد.
یك روان شناس مى گوید: به خاطر داشته باش كه نیمى از آنچه امروز مى خوانى پس ازنیم ساعت فراموش خواهى كرد, و 23 آن را پـس از 9 سـاعـت و 34 آن رادر مـدت 6 روز و 45 آن را نـیـز در عـرض یـك مـاه از یـاد خواهى برد.بنابر این , راه تثبیت آیات در ذهن تكرار روزانه ى آن ها درفاصله هاى مختلف و منظم است در روز بـعد, باید ابتدا پنج آیه ى روز پیش را چندین بار از حفظ خواند و سپس به حفظ پنج آیه ى بعدروى آورد.به كارگیرى دقیق این شیوه , حفظ قرآن كریم را آسان مى سازد.در پـایـان ایـن بخش , باید یاد آور شد كه براى حفظ آیه ى طولانى مى توان آن را به دو یا سه بخش تقسیم كرد و در مدت دو یا سه روز به خاطر سپرد.

[كمیت یا كیفیت ]
آنچه به حفظ قرآن كمك مى كند و محفوظات قرآنى را متقن ومستحكم مى سازد, كیفیت است نه كـمـیـت .خوب به خاطر سپردن ,بیش از حجم محفوظات اهمیت دارد.پس باید به تكرار – حتى اگر به طولانى شدن بسیار زمان حفظ قرآن بینجامد – ارج نهاد, زیرا تكرارپیوسته ى محفوظات بر دوام و استحكام آن ها مى افزاید.
– 3 تثبیت محفوظات

نـگهدارى هر پدیده یى از ایجاد آن دشوارتر است .این قانون در[حفظ قرآن ] نیز جارى است .پس از مـرحـلـه ى دشـوار حـفظ, باید دراندیشه ى مرحله ى دشوارتر تثبیت محفوظات بود.تثبیت آیات درذهن به چند شكل زیر انجام مى پذیرد: 1- تكرار 2- گوش سپردن به نوارهاى قرآنى 3- نوشتن آیات در این میان , نیرومندترین و مؤثرترین ابزار تكرار است كه در بحث آینده از آن , سخن گفته خواهد شد.شیوه ى تكرار تكرار خود به شكل هاى گوناگونى نیز تحقق مى یابد, براى مثال مى توان به سه شیوه ى زیر اشاره كرد:

– 1 قرائت در نماز
قـرائت قـرآن در نمازهاى واجب و مستحب , نوعى تكرار شمرده مى شود.در نماز واجب باید بعد از سـوره ى حـمـد یـك سـوره ى كـامل قرائت شود, ولى در نماز مستحبى بعد از حمد هر مقدار آیه خوانده شود, كافى است و نماز صحیح است .بااجراى این روش , مى توان به تكرار محفوظات قرآنى پرداخت و آن هارا در ذهن متقن و مستحكم ساخت .

– 2 تكرار انفرادى
حافظ قرآن باید روزانه بخشى از وقت خویش رابه تكرارمحفوظات اختصاص دهد.هركس با توجه بـه حـافظه و موقعیت خویش مى تواند زمان مورد نیاز براى تكرار خود را در یابد, ولى تجربه نشان مى دهد كه باید هر 10 روز یا حداكثر 30 روز به تدریج همه ى محفوظات قرآنى تكرار شود.از آن جا كه قرائت هر جزء به طورمتوسط نیم ساعت وقت مى خواهد, مى توان جدول زیر را, به عنوان روش مطمئن استقرار محفوظات در ذهن , به عاشقان قرآن ارائه داد: نوع حافظزمان لازم براى تكرار در روز كل قرآن یك ساعت و نیم 20 جزء یك ساعت 10 جزء نیم ساعت 5 جزء یك ربع نـاگـفـته نماند, مهم تلاوت قرآن است نه مرور آن در ذهن .

افزون براین , باید زمان تكرار در تمام روز تـقـسـیـم شود, براى مثال بهتر است حافظ كل قرآن زمان یك ساعت و نیم تكرار را به 3 نیم سـاعـت تـقـسـیـم كند: نیم ساعت صبح , نیم ساعت ظهر و نیم ساعت پیش از خواب شبانه .

البته مطلوب آن است كه حافظ به زمان هاى یاد شده بسنده نكند و از هر فرصتى براى تكرار و استحكام محفوظاتش بهره گیرد.خداوند مى فرماید: [فاقرؤا ما تیسر من القرآن .] هر قدر ممكن است قرآن تلاوت كنید.در پـایـان ایـن بخش , ذكر روش استاد طبلاوى در تكرار آیات , به عنوان یك الگو, سودمند به نظر مـى رسـد.او روز جـمعه تكرار رامى آغازد و سوره هاى بقره , آل عمران و نساء را به پایان مى رساند.روزیـكشنبه از ابتداى سوره ى یونس تا آخر نحل مى خواند و بر اساس تقسیم بندى خویش , تا پایان هفته یك بار قرآن راختم مى كند.

اومى گوید: اختصاص داده ام و آن را به سرعتى بیش من براى مرور قرآن هر روز دو ساعت و نیم وقت از ترتیل تلاوت مى كنم , چرا كه تلاوت با تجوید زمان بیش ترى مى طلبد.سهم هر روز من این است كه در هرنیم ساعت یك جزء بخوانم و این دو ساعت ونیم را به این طریق در روز تقسیم كرده ام كه صـبح یك ساعت یعنى دو جزء, عصر یك ساعت یعنى دو جزء و هنگام خوابیدن نیز نیم ساعت یعنى یك جزء كه روى هم رفته پنج جزء را قرائت مى كنم .

– 3 عرضه بر دیگران
یـكـى از راه هاى تكرار محفوظات قرآنى , عرضه بر دیگران است .حافظ قرآن هنگام عرضه به نقاط ابـهـام و ضـعـف خـود پـى مـى برد ومحفوظاتش متقن ومستحكم مى گردد.پیامبر اسلام (ص ) كـه فـصـیـح تـریـن مـردم اسـت و قـرآن را از جـبـرئیل دریافت مى كرد – در ماه رمضان هر سال محفوظاتش رابر جبرئیل عرضه مى داشت .صحابه نیز محفوظات خویش را بر پیامبر عرضه مى كردند تا بردرستى اندوخته هاى قرآنى شان مهر تایید زنند و اطمینان یابند.حافظ قرآن مى تواند با شركت در محافل حفظ یا گزینش دوست به تكرار آیات بپردازد یا دست كم محفوظات خود را بر یكى از بستگان و آشنایانش عرضه كند.

شیوه ى حفظ آیات همانند
در حـفظ قرآن , به ویژه دراثناى آن , با مسئله یى به نام حفظ [آیات همانند] روبه رو مى شویم .براى حـفـظ ایـن آیـات , باید آن ها را چندبرابر آیات دیگر تكرار كرد تا از دوام بیش ترى برخوردار شوند, آیات همانند به شكل هاى مختلف دیده مى شوند.گاه دو یا چند آیه ,جز دریك یا دو حرف یا كلمه , باهم شبیه اند, مانند آیات 84 آل عمران و136 بقره : [قـل امنا باللّه و ما انزل علینا و ما انزل على ابرهیم و اسمعیل واسحق و یعقوب والاسباط و ما اوتى موسى و عیسى و النبیون من ربهم

لانفرق بین احدمنهم و نحن له مسلمون .] [قـولوا امناباللّه و ما انزل الینا و ما انزل الى ابراهیم و اسمعیل واسحق و یعقوب والاسباط و ما اوتى موسى و عیسى و ما اوتى النبیون من ربهم لا نفرق بین احدمنهم و نحن له مسلمون .] ایـن دو آیـه در كـلمات :[قل و قولوا], [علینا و الینا] و [على

ابراهیم و الى ابراهیم ] با یكدیگر تفاوت دارند.افزون براین , در آیه ى دوم واژه ى [و ما اوتى ] دوبار تكرار شده است .این همانندى به شكلى دیگر در سوره ى انشراح دیده مى شود: [فان مع العسر یسرا.] ان مع العسر یسرا.] این دو آیه تنها در فاى آغازین تفاوت دارند.گاه این شباهت تنها در پایان آیات است , مانند آیات 1 احزاب و30 دهر: [یا ایها النبى اتق اللّه و لا تطع الكافرین و المنافقین ان اللّه كان علیما حكیما.] [و ما تشاؤن الا ان یشاء اللّه ان اللّه كان علیما حكیما.] زمانى نیز این

تشابه تنها در صدر آیات است , مانند آیات 10 و116 آل عمران : [ان الذین كفروا لن تغنى عنهم اموالهم و لا اءولادهم من اللّه شیئا و اولئك هم وقود النار.] [ان الـذیـن كـفـروا لـن تـغـنـى عـنـهـم امـوالـهـم و لا اءولادهـم مـن اللّه شـیـئاو اولئك اءصحاب النارهم فیهاخالدون ] گـاه دو آیه با یكدیگر همانند است , ولى كلمات متفاوت نیزدرآن ها به چشم مى خورد, مانند آیات 100 و 149 آل عمران : [یا ایها الذین آمنوا ان تطیعوا فریقا من الذین اوتوا الكتاب یردوكم بعد ایمانكم كافرین .] [یا ایها

الذین آمنوا ان تطیعوا الذین كفروا یردوكم على اعقابكم فتنقلبوا خاسرین بـرخـى اوقـات تـنـها عبارت میانى دو آیه با یكدیگر شبیه است ودر صدر و پایان شان تفاوت دیده مى شود, مانند آیات اول صف وجمعه : [سبح للّه ما فى السموات و ما فى الارض و هو العزیز الحكیم .] [یسبح للّه ما فى السموات و ما فى الارض الملك القدوس العزیز الحكیم .] بـى تـردیـد شـكل هاى همانندى بسیار است و بررسى همه ى آن هاما رااز هدف اصلى باز مى دارد.آنـچـه بـدیـن مـجـمـوعه مرتبط است ,شیوه ى به خاطر سپردن آن هاست .دراین باره , روش هاى متعددى وجود دارد كه عبارت است از:
– 1 تكرار
براى حفظ و استقرار آیات همانند, باید آن ها را چند برابرآیه هاى معمولى تكرار كرد.
– 2روش مقایسه
[مـقـایـسـه ] یعنى كنار هم قرار دادن آیات همانند و به حافظه سپردن دقیق موارد اختلاف آن ها, بـراى مـثـال وقـتـى آیـه هـاى 136 بقره و 84 آل عمران را كنار هم مى نهیم و دقت مى كنیم , در مـى یـابـیـم كه آیه ى 136 بقره كلمه ى [قولوا] دارد و آیه ى 84 آل عمران [قل ] دراولى [الى ] و در دیـگرى [على ] دیده مى شود.افزون براین , در اولى [اوتى ] دوبار تكرار شده است .پس این دوآیه در سه مورد با یكدیگراختلاف دارند.وقتى آیات همانند را یك جا قرار دهیم و بایكدیگرمقایسه كنیم , در حافظه بهتر جاى مى گیرند و از دوام بیش ترى برخوردار مى شوند.
– 3 روش تناسب

یـكى از بهترین و سودمندترین راه هاى حفظ آیات همانند, روش [تناسب صدر و ذیل ] است كه در فـن بدیع [تمكین ] خوانده مى شود.تمكین یعنى آن كه ذیل آیه با صدر آن در معنا تناسب دارد,براى مثال درآیه 103 انعام مى خوانیم : لاتدركه الابصار و هو یدرك الابصار و اللطیف الخبیر.] او[ خدا] را هیچ چشمى در نمى یابد و او بینندگان رامشاهده مى كند, و او نامرئى وآگاه است .بـى تـردیـد وقـتـى چـیـزى لطیف باشد چشم ها از دیدنش ناتوانند.بنابراین , كلمه ى [اللطیف ] با جـمـلـه ى [لاتدركه الابصار] مناسبت دارد.افزون براین , هركس از حقیقت اشیا آگاه باشد, خبیر

خوانده مى شود.پس كلمه ى [الخبیر] با جمله ى [و هو یدرك الابصار] متناسب است .
در آیه ى16 نساء نیز مى خوانیم : [و الذان یاءتیانها منكم فاذوهما فان تابا و اصلحا فاعرضواعنهما ان اللّه كان توبا رحیما.] هـركـس از مـسـلـمانان كردار ناشایست مرتكب شود چه زن چه مرد, آن ها را با سرزنش بیازارید.چنانچه توبه كردند, متعرض آنها نشوید, زیراخداوند توبه ى خلق رامى پذیرد و مهربان است .در صدر این آیه , جمله ى [فان تابا و اصلحا] و در پایان آن صفات [توابا] و[رحیما] ذكر شده است كه با [تابا] و [اصلحا] تناسب دارد.البته گاه میان كلمات و عبارات صدر و ذیل آیه به ظاهر تناسبى مشاهده نمى شود, ولى با دقت و تامل بیش تر مى توان رگه هاى تناسب راشناسایى كرد.
– 4 روش قرداد
[قرداد] یعنى رمزى كه حافظ قرآن براى به خاطر سپردن دقیق آیات همانند درست مى كند.البته ایـن رمز گاه معنا و مفهوم روشنى ندارد و تنهاحافظ را در تداعى الفاظ آیات یارى مى دهد, براى مثال در آیات 176 و 177 و 178 سوره ى آل عمران به ترتیب مى خوانیم : [ولایحزنك الذین ;و لهم عذاب عظیم .] ان الذین اشترو;و لهم عذاب الیم .] و لایحسبن الذین ;و لهم عذاب مهین .]

بـراى حـفظ آخر این آیات – كه با یكدیگر همانند است – قرارداد[عام ] سودمند مى نماید.سه حرف [ع ], [الف ] و [م ] به ترتیب حروف آغازین كلمات [عظیم ], [الیم ] و [مهین ] است و نشان مى دهد كه ایـن كـلـمـات بـه تـرتیب [عظیم , الیم و مهین ] دراین سه آیه آمده است .در آیه ى154 آل عمران مى خوانیم : ثم انزل علیكم ;و لیبتلى اللّه ما فى صدوركم و لیمحص ما فى قلوبكم ;] درایـن آیـه , كـلمه هاى [صدوركم ] و [قلوبكم ] به طور معمول اشتباه مى شود.در این جا, مى توان مـقـدم بـودن حـرف [ص ] بـر [ق ] درحـروف الفبا را رمز قرار داد و در زمان تردید با توجه به این

رمزدریافت كه [صدوركم ] پیش از [قلوبكم ] قرار دارد.این قراردادهابیش ترشخصى و مبهم است , ولى رمزهاى غیرمبهم و قابل استفاده براى همگان نیز وجود دارد كه چند نمونه از آن عبارت است از: 1 – در قرآن همواره كلمه ى [ولى ] بر [نصیر] مقدم است , مانندآیات زیر: و اللّه اعلم باعدائكم و كفى باللّه ولیا وكفى باللّه نصیرا.[واجعل لنا من لدنك ولیا واجعل لنا من لدنك نصیرا.] [ومالكم من دون اللّه من ولی و لا نصیر.]

2 – در قرآن همیشه [سمیع ] پیش از [علیم ] آمده است , مانندآیات زیر: ربنا تقبل منا انك انت السمیع العلیم .[ فسیكفیكهم اللّه و هو السمیع العلیم .]
[ان اللّه سمیع علیم .]
تاریخچه حفظ قرآن
خداوندا, مـن در كتاب تورات امتى مى بینم كه انجیل شان در سینه هایشان جاى دارد و آن را از حفظ مى خوانند.
مناجات حضرت موسى
پیدایش حفظ قرآن

پـیـامـبـر اسـلام در چهل سالگى به مقام شامخ نبوت برگزیده شد وقرآن در بیست و سه سال به مـنـاسـبـت رویدادهاى مختلف بر قلب مبارك وى فرود آمد.در این مدت , صحابه به سفارش آن حـضرت درنگهدارى آیات الهى مى كوشیدند.آن ها آیات الهى را بر پوست واستخوان هاى شانه و دنده ى حیوانات , چوب هاى درخت خرما,سنگ هاى سفید پهن , كاغذ و پارچه مى نگاشتند و بـراى بـرخـوردارى از پـاداش معنوى به خاطر مى سپردند.حفظ آیات الهى نخستین گام در راه نـگاهبانى از قرآن به شمار مى آمد, زیرا از یك سوخط آن روز كوفى بود و به سبب نداشتن نقطه و اعـراب بـه شـكـل هـاى مختلف خوانده مى شد, و از سوى دیگر, تقریبا همه ى مردم بى سوادبودند وتنهاباحفظ قرآن مى توانستندعشق خودبه كتاب خداوندرا آشكارسازند.هنگامى كه

پیامبر اكرم (ص ) در غار [حرا] به سر مى برد,فرشته یى در برابرش حضور یافت و گفت : بـخـوان .
پیامبر فرمود:خواندن نمى دانم .آن گاه بى هوش شد.وقتى حضرت به هوش آمد,فرشته گفت : اقراء باسم ربك الذى خلق ;. امـام صـادق (ع ) فـرمـود: بـسـم اللّه الرحمن الرحیم .اقراء باسم ربك ;،اولین آیاتى است كه بر نبى اكرم (ص ) نازل شد.اولـیـن مـرحـلـه , مـرحـلـه ى قـرائت و به خاطر سپارى است ومرحله ى كتابت بعد از آن تحقق یـافـت .از ایـن رو, آیـه هاى آغازین قرآن از [اقراء] سخن مى گوید و مراد از آن حفظ آیات در سینه ها است .
اكنون این مسئله را در موارد مختلف زیر مورد بررسى قرار مى دهیم :
اصطلاح حافظ در صدر اسلام
واژه ى [حفظ] در زبان عرب در دو معنا به كار رفته است :
الف ) نگهدارى و نگهبانى ب ) به خاطر سپردن (ضد فراموشى )
در قرآن مجید, این واژه و مشتقاتش تنها در معناى اول به كاررفته است .

[حافظ] اسم فاعل است و در اصـطـلاح عـلـوم قـرآنـى , بـه كـسـى مى گویند كه همه ى قرآن را با تجوید و ترتیل و به كار بـردن قـرائت قابل قبول قرآن شناسان به خاطر سپرده باشد.همچنین به كسى كه بر سنن رسول اكـرم (ص ) احـاطـه داشـتـه , موارد اتفاق واختلاف آن را بداند و به احوال راویان و طبقات مشایخ آگاهى كامل داشته باشد, حافظ مى گویند.

برخى تعداد آن را نیز معین كرده اند و گفته اند باید فرد صدهزار حدیث با سند از حفظ باشد تا این واژه بر او اطلاق شود.در صدر اسلام , به خـاطـر سپارندگان قرآن را [حافظ] نمى خواندند و با واژه هایى چون [جماع القرآن ], [قراءالقرآن ], [حمله القرآن ] و [الماهر فى القرآن ] از آنان یاد مى كردند.واژ حافظ پس از قرن اول یا نیمه ى دوم قرن هجرى دراین معنا به كار گرفته شد.
البته واژه ها و تركیب هاى یاد شده در سراسر روزگار پیامبراسلام (ص ) به معناى كسى كه همه ى مـتـن قـرآن را بـه خاطر سپرده ,نبوده و پس از رحلت رسول اكرم (ص )چنین معنایى یافته است .درزمان آن حضرت , از حافظ بخشى از كتاب خدا نیز با این عبارت ها یادمى كردند.
اولین حافظ قرآن
حفظ آیات الهى , از نخستین روزهاى نزول وحى آغاز شد.
پیامبر اسلام (ص ) نخستین حافظ قرآن بـه شـمـار مـى رفـت و بـراى فـراگـرفـتن و حفظ آن بسیار مى كوشید.
آن حضرت همراه پیك وحى زبانش را حركت مى داد و شتاب مى كرد تا آنچه مى شنود فراموش نكند.
مرحوم طبرسى در شان نزول آی [لاتحرك به لسانك لتعجل به .ان علیناجمعه و قرءانه] .
[اى رسـول ما ] در حال وحى , شتابان زبان به قرائت قرآن بگشاى كه ما خود آن را جمع كرده , [ در سـیـنـه ات ]نگاه مى داریم و بر تو مى خوانیم .از ابن عباس چنین نقل مى كند:پیامبر اكرم (ص ) به سـبـب عـشـق شـدیـدى كـه بـه دریافت و حفظ قرآن داشت هنگامى كه پیك وحى آیات را بر

او مـى خـوانـد, همراه وى زبانش را حركت مى داد و شتاب مى ورزید تا آنچه مى شنود فراموش نكند.خـداونـد او را از ایـن كـار بـازداشـت و فرمود: ما آن را برایت جمع مى كنیم .حضرت براى اطـمـیـنان كامل از محفوظات خویش آن هارا بر فرشته ى وحى عرضه مى كرد.در روایات متعدد چـنـان مـى خوانیم كه پیامبراسلام (ص ) در ماه رمضان هر سال قرآن را, تا آن جا كه نازل شده بود, بـاجـبـرئیل مقابله و تكرار مى كرد, و در واپسین سال زندگى اش , بر خلاف گذشته , این مقابله و تكرار را دو بار به انجام رساند.

جایگاه حفظ قرآن
آن كـه اسـلام را بـپـذیـرد, فرمانبردار باشد و قرآن راقرائت و حفظ كند, هر سال دویست دینار از بـیـت الـمـال بهره مند مى شود, و اگر در دنیا به طور كامل به اوداده نشود, روز قیامت – كه نیاز بیش ترى دارد-دریافت خواهد كرد . امام على [ع]

اهمیت
ویژگى هاى قرآن و سفارش هاى پیوسته ى پیامبر اسلام (ص )درباره ى آن سبب شد تا این كتاب در سرتاسر زندگى مردم راه یابد وهمه چیز مسلمانان گردد, به ویژه آن كه مؤمنان آن روزگار جز قـرآن كـتـابى نداشتند و تلاوت , حفظ, تعلیم و تعلم به آن اختصاص داشت .
حفظ قرآن همواره , به عـنـوان یك سنت و عبادت بزرگ , در میان مسلمانان مطرح بود و حتى پس از پدید آمدن صنعت چـاپ نـیـزمـوقعیت خود را حفظ كرد.این امر در پرتو جایگاه والاى قرآن و حفظ آن تحقق یافت , جایگاهى كه مى توان آن را در ابعاد مختلف زیر موردبررسى قرار داد.

قرآن
قـرآن دربـاره ى بـه خـاطـر سـپـارى كتاب خدا تنها دریك جا سخن به میان آورده است .آنجاكه مى فرماید: و اذكرن مایتلى فى بیوتكن من آیات اللّه و الحكمه ان اللّه كان لطیفا خبیرا. حـكـمت و آیات الهى را كه در خانه هاى شما تلاوت مى شود, به خاطر بسپارید.[ بدانیدكه ] همانا خداوندمهربان و از همه آگاه است .[ذكـر] درایـن آیـه در قـبـال نـسیان (فراموشى ) به معناى حفظ و به خاطر سپردن است .

خـداونـد مـتـعـال در ایـن آیـه و آیـات قبل وظایفى را براى زنان پیامبراسلام (ص ) معین ساخته اسـت .آخـریـن وظـیـفـه که درایـن آیه بیان شده است، به آنان سفارش مى كند هرچه از كلام الهى درخانه هایتان نازل مى شود, به خاطر بسپارید و آن ها را در زندگى خویش به كار ببندید.ایـن آیـه در واقع ارزش حفظ قرآن را براى مسلمانان گوشزدمى نماید.مخاطبان آیه , زنان رسول خـدایـنـد امـا از آن جـا كـه اسـاس شـریـعـت بـر حـفظ قرآن و سنت پیامبر گرامى (ص ) است , مى توان گفت : در واقع مخاطب آیه گر

احادیث
مـعـصـومـان (ع ) در ایـن بـاره سخنان بسیار دارند و در موارد مختلف به فراخور آگاهى و ایمان مـخاطبان شان به آن اشاره كرده اند.گفتارپیشوایان دین نشان مى دهد حفظ قرآن چنان اهمیت دارد كـه بسیارى از مقام هاى معنوى جز به یارى آن به دست نمى آید.
بخشى از این مقام ها عبارت است از:
– 1 هم نشینى با فرشتگان
امام صادق (ع ) مى فرماید: الحافظ للقرءان العامل به مع السفره الكرام البرره .حافظ قرآنى كه به آن عمل كند, با فرشتگان پیغام برونیك رفتار هم نشین خواهد شد.گروهى این روایت را ذیل آی :باءیدى سفره .كرام برره .ذكر كرده اند و معتقدند مراد از[سفره ] (سفیران ) حافظان , قاریان

,كاتبان قرآن و دانشمندانى است كه در هر عصرى آیات خداوند را ازدستبرد شیاطین محفوظ مى دارند.ایـن تـفـسـیر درست نمى نماید, زیرا خداوند مى فرماید: آیات الهى به دست [سفیران نیك رفتار] سپرده شده است و روایت نشان مى دهد كه حافظان هم نشین سفیرانند نه خود آن ها.سـخـن امام صادق (ع ) بر همراهى و هم نشینى حافظان و مفسران با سفیران گواهى مى دهد.بى تـردیـد وقتى دانشمندان و حافظان قرآن كارى شبیه فرشتگان و حاملان وحى انجام مى دهند, با آن ها در یك جایگاه و رتبه قرار مى گیرند.

– 2 در شمار بزرگان امت جاى گرفتن
امام صادق (ع ) مى فرماید: اشراف امتى حمله القرءآن و اءصحاب اللیل .بزرگان امت من , قاریان و حافظان و شب زنده دارانند.
– 3ایمنى از عذاب الاهى
امیر مؤمنان (ع ) مى فرماید: اقرؤواالقرآن و استظهروه فان اللّه تعالى لا یعذب لبا وعى القرآن . قـرآن تـلاوت كـنـیـد وآن را به خاطرسپارید, زیرا خداوندمتعال دلى كه قرآن در آن باشد عذاب نمى كند.حـفـظ قـرآن مـجید و انس با آن , انسان را در مسیر عمل به وحى وبهره جستن از معارف آن قرار مى دهد و در نتیجه از آتش دوزخ مصون مى دارد.پیامبراكرم (ص ) مى فرماید: لوكان القرآن فى اهاب ما مسته النار. اگر قرآن در پوستى باشد, آتش بدان نخواهد رسید.
– 4آبادى قلب
رسول خدا(ص ) مى فرماید: ان الذى لیس فى جوفه شیى ء من القرآن كالبیت لخراب . كسى كه در درونش چیزى [ سوره یا آیه ای ] از قرآن نباشد, مانند خانه ى ویران است . چـنـان كـه خـانه ى ویران نزد مردم ارزش ندارد, دل تهى از آیات الهى نیز نزد خداوند بى ارزش اسـت .اسـاس شـرافت و ارزش انسان ها تقوا و انس با قرآن است .روح مانند بدن به غذا نیاز دارد و غذاى آن قرآن و معارف الهى است .دلى كه از كلام وحى بى بهره باشد, مرده و چون خانه ى ویران است .
– 5 مشمول آمرزش الاهى

رسول خدا(ص ) فرمود: من قراء القرآن عن حفظه ثم ظن ان اللّه تعالى لا یغفره فهو ممن استهزء بایات اللّه . كـسـى كـه قرآن را از حفظ بخواند و گمان كند خداى تعالى او را نمى آمرزد, در شمار كسانى كه آیات الاهى رابه تمسخر گرفته اند, جاى دارد.
– 6 پاداش مضاعف
امام صادق (ع ) فرمود: ان الذى یعالج القرآن و یحفظه بمشقه منه و قله حفظ له اجران .هـركـس در فـراگـیرى قرآن بكوشد و به سبب كمى حافظه آن را به سختى حفظ كند دو پاداش دارد. پاداشى براى حفظ آن و پاداشى براى تحمل سختى آن .

برای دریافت اینجا کلیک کنید

سوالات و نظرات شما

برچسب ها

سایت پروژه word, دانلود پروژه word, سایت پروژه, پروژه دات کام,
Copyright © 2014 icbc.ir