دانلود مقاله ساختار مدیریت و نظام آموزش و پرورش در مدرسة سعادت بوشهر word

توضیحات

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

  مقاله ساختار مدیریت و نظام آموزش و پرورش در مدرسة سعادت بوشهر word دارای 44 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله ساختار مدیریت و نظام آموزش و پرورش در مدرسة سعادت بوشهر word  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله ساختار مدیریت و نظام آموزش و پرورش در مدرسة سعادت بوشهر word،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

---

بخشی از متن مقاله ساختار مدیریت و نظام آموزش و پرورش در مدرسة سعادت بوشهر word :

ساختار مدیریت و نظام آموزش و پرورش در مدرسه سعادت بوشهر

دانشگاه آزاد اسلامی – بوشهر

این مقاله در 20 صفحه تنظیم و مندرجات آن به شرح زیر است:

– خلاصه نوشتار

1- پیشینه مكتب داری و بنیان نخستین مدرسه در بندر بوشهر.

2- پایه گذاران دیرین و نگهداران راستین مدرسه سعادت.

3- مباحثی پیرامون معلّمان مدرسه.

4- سخنی پیرامون مدرسه سعادت و دانش آموزان آن.

5- وضعیت امتحانات وكیفیت نمرات.

6- جوایز و هدایا.

7- هزینه و تأمین درآمد و بودجه مدرسه.

8- منابع و مآخذ.

9- پیوست ها؛ شامل: 1- پیشینه برنامه درسی وكیفیت كتاب ها، اجزا و وسایل تعلیم و تربیت (وسایل مخصوص كلاس ها، وسایل ویژه و موجود در دفتر مدرسه، وسایل و ابزار موجود در مدرسه)

آدس منزل: تهران، الهیّه، خیابان خزر (نبش كوچه فرهاد)، پلاك 53، طبقه 8 ، دكتر سیّد احمد حسینی كازرونی

كد پستی: 1914814591 ، تلفن: 2641068 / 2001126 ، همراه: 2004354 0911

محلّ كار: بوشهر ، دانشگاه آزاد اسلامی (به صورت پروازی) ، دانشكده ادبیّات و علوم انسانی ، تلفن: 2004354 0911

خلاصه نوشتار:

معارف پروری و روشنفكری، همراه با فراورده ها و محصولات فرهنگی در بوشهر و در دوران گذشته و كنونی، پیشینه ای بس طولانی دارد. به قدمت تمدّن و تاریخ روزگارانش، از عصر عیلامیان تا قرون جدید و از دوران معاصر تاكنون.

در دوران معاصر، مدرسه سعادت بوشهر به طرز جدید در سال 1317 هـ . ق. (مطابق با 1278 هـ . ش.
و 1896 میلادی) در محلّ كنونی آن كه هنوز به همان نام پابرجاست، در 108 سال پیش پایه گذاری شد.

مدرسه سعادت كه شكل تحوّل یافته مدرسه احمدیه در بوشهر می باشد توسّط احمدخان دریابیگی، حاكم بلندآوازه بوشهر و بنادر خلیج فارس – كه خود دانش آموخته رشته فنون مهندسی از دارالفنون – تهران بود،
بنیان گذاری شد.

نام مدرسه از نام خانوادگی نخستین معلّم و مدیر این مدرسه كه سعادت بود اخذ و بر آن مدرسه اطلاق گردید.

مدرسه سعادت بوشهر كه در زمان سلطنت مظفّرالدّین شاه قاجار افتتاح گردیده، نخستین مدرسه غیرانتفاعی كشور بوده كه با خودیاری مردم، زیر نظر انجمن معارف و وكلای منتخب مدرسه اداره می شده و دولت وقت،
هیچ گونه هزینه ای از بابت اداره آن نداشته است.

این مدرسه از پاره ای جهات از نظر ساختمانی، آموزشی، اداری و مالی، روش تعلیم و تربیت، وسایل و ابزار و عناصر دیگر در آن زمان، منحصر به فرد و دارای ویژگی های خاصّ خود بوده است. تحصیل كردگان این مدرسه، بعدها از جمله روشنفكران و بزرگان علم و ادب، بازرگانی و تجارت، حرفت و صنعت، لیاقت و هنر، عمران و آبادی و مدیریت های گوناگون اداری و علمی و آموزشی در منطقه بوده اند و در سطح كشور و خارج از آن صاحب مقامات عدیده ای گردیده اند.

غالب دانش آموختگانش در یك صد سال پیش، برای تكمیل تحصیلاتشان راهی ممالك مترقّی غرب شدند و پس از فراغت از تحصیل و برگشت به وطن، در رده های بالای مشاغل مملكتی به ارائه خدمات پرداختند.

ساختار مدیریت و نظام آموزش و پرورش در مدرسه سعادت بوشهر

(ازجمله نخستین مدارس كشور)

دكتر سیّد احمد حسینی كازرونی – دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی

دانشگاه آزاد اسلامی – بوشهر

1- پیشینه مكتب داری و بنیان نخستین مدرسه در بندر بوشهر

آنچه كه از سوابق معارف پروری در بوشهر دوران قاجار برمی آید، مكتب خانه احمدیه، نخستین شكل
تحوّل یافته مدرسه ای است كه ضمن نگهداری از بچّه های بی بضاعت و پرورش آنها، قرآن كریم و سایر دروس مخصوص مكتب خانه را به آنان آموزش می دادند. شیخ احمد نامی، بانی این مكتب بوده و شیخ مرتضی، معلّمی این مكتب شبانه روزی را بر عهده داشته و این وضع تا سال 1317 هـ . ق (108 سال پیش) بدین گونه ادامه یافته است. در سال 1317 هـ .ق. احمدخان دریابیگی، حكمران بندر بوشهر و بنادر خلیج فارس كه خود از تحصیل كردگان دارالفنون تهران بود با عنایت به نشر علوم، درصدد تاسیس مدرسه ای به شیوه ای جدید در بندر بوشهر برآمده و جهت تحقّق این امر از انجمن معارف تهران درخو است اعزام یك نفر مدیر دانشمند و آشنا به فنون آموزش و پرورش جدید را می نماید.

انجمن معارف به دستور وزیر علوم وقت، شادروان محمّدحسین سعادت كه گویا نیاكانش از حومه بوشهر یا به عقیده دیگر از اهالی كازرون بوده و در آن هنگام، معلّمی ادبیّات مدرسه افتتاحیه تهران را برعهده داشته است با اصرار و ابرام طیّ حكمی به مدیری و معلّمی در بوشهر منصوب می نماید. وی پس از عزیمت از تهران به شیراز می رود و برادر خود، آقا شیخ عبدالكریم سعادت كه در آستانه مباركه سیّد علاءالدّین حسین (یكی از زیارتگاه های معتبر شیراز) به تحصیل علوم و ادبیّات اشتغال داشته، همراه خود به بوشهر می آورد (ذی حجّه سال 1317 هـ ق.)

دریابیگی بنیان مدرسه موردنظر را از تغییراتی در همین مكتب خانه آغاز می كند و از هرگونه حمایت مادّی و معنوی نسبت بدان دریغ نمی ورزد.

خانه حاج محمّد حسین آل صفر در محلّه شنبدی (نزدیك حسینیه كازرونی) كه تحت اجاره این مركز فرهنگی قرار داشت، نسبتاً بزرگ و دارای ده اتاق بوده و تعداد بیست كودك بی سرپرست و تنگ دست از اهالی دشتی و تنگستان در دو اتاق مفروش به زیلو و گلیم تحت سرپرستی میرزاحسین فاضل اهرمی (متخلّص به معتقد) و معلّمی میرزا آقا دلّال شیرازی قرار گرفته بودند. شادروان باقر بهبهانی (منشی تجارتخانه ملك التّجار بوشهری) هم در اداره مكتب خانه با آنان همكاری نزدیك داشته است.

هزینه های مكتب خانه از مال الاجاره و هزینه نگهداری دانش آموزان گرفته تا حقوق معلّمان و مخارج متفرّقه دیگر به تمامی از كیسه پرفتوت دریابیگی پرداخت می گردید. تا آن زمان با وجودی كه دو ماه از آغاز مدیریت جدید مدرسه گذشته بود ولی یك نفر از مردم بوشهر برای فرستادن فرزندانشان به مدرسه رغبتی نشان نداده بودند.

با ورود برادران سعادت، تغییراتی در برنامه های جاری مدرسه حاصل گردید. در آغاز، آنها همان بیست نفر

دانش آموز را از جهت سن و سال و معلومات جزئی به طریق امروز به چند درجه تقسیم كردند و سه كلاس ابتدایی (مقدماتی) و اول و دوم را برای آنان ترتیب دادند. كلاس ها را به میز و نیمكت و صندلی و تخته سیاه تجهیز كرده و بنیاد كار خود را با كتاب های جدید و درس های تازه شروع كردند. كتاب های جدید ابتدایی در بردارنده الفبا و كلمات آسان و جمله های روان، مقداری حساب، اندرزها و حكایت های شیرین ویژه كودكان بود. همچنین از كتاب مختصر انوار سهیلی و كتاب « مختصر جغرافیا » جهت آموزش كودكان استفاده می كردند. نخستین نمونه تقسیم بندی كلاس ها و معلّمین آنها در اواخر سال 1317 هـ ق. با توجه به مواد درسی به شرح زیر بوده است:

شیخ محمّد حسین سعات، معلّم كلاس اول و مدیر مدرسه.

شیخ عبدالكریم سعادت، معلّم ریاضی و ناظم مدرسه.

میرزا حسین اهرمی معلّم فارسی كلاس ها.

میرزا علی دشتی معلّم ابتدایی (مقدّماتی)

محمّد باقر بهبهانی دفتردار مدرسه.

تأسیس مدرسه به سبك جدید در بندر بوشهر به عوامل متعدّدی بستگی داشت. از جمله اسباب تاسیس، نیاز مبرم جامعه این بندر مهمّ ایران به طبقه تحصیل كرده و با سواد برای رفع نیازمندی های تجاری و اداری بوده است. بازرگانان به دلیل تجارت با بنادر آسیایی، اروپایی، آفریقایی و عربی، نیاز شدید به كارمندان، منشیان زبان دان و حسابداران تحصیل كرده داشتند و بسیاری از بازرگانان برای رونق كارشان، برخی از بستگان و كارمندان خود را برای یاد گرفتن زبان های خارجی از جمله انگلیسی به هند و انگلیس می فرستادند.

مردم بوشهر پس از خبردار شدن از ورود برادران سعادت و با سابقه آشنایی نسبت به تقوا و دیانت خانوادگی آنها در مورد فرستادن كودكان خود بدین مدرسه بر یكدیگر سبقت گرفتند.

شش ماه پس از شروع كار مدرسه، مسؤولان مدرسه، علما و اعیان و بازرگانان و مأموران كشوری و لشكری شهر را جهت نظارت بر امتحانات به مدرسه دعوت نمودند، آنان با مشاهده حسن جریانات و میزان معلومات دانش آموزان در دروس فارسی، عربی، دینی، حساب، جغرافیا و سایر علوم دیگر در شگفت آمده و با اعطای كمك های مالی، وسایل تشویق اولیای مدرسه را فراهم ساخته و مراتب تحسین خود را در مجلس علم و معرفت ابراز نمودند.

پس از پایان مراسم امتحان و مجلس جشن، واثق الملك، كارپرداز بنادر و جزایر خلیج فارس و بحر عمان، پس از ایراد نطقی غرّا به نیابت مردم شهر، بر دست شیخ محمّد حسین سعادت بوسه می زند و بدین گونه از مقام والای معلّمان مدرسه قدرشناسی می نماید. سرانجام مردم فرهنگ دوست بوشهر را برای فرستادن همه فرزندان شهر به مدرسه بیش از پیش تشویق می نماید. شور و شوق ها به نتیجه می رسد و تعداد شاگردان مدرسه در طول كم تر از یكسال از بیست نفر به 350 دانش آموز بالغ می گردد.

دیگر، منزل حاج محمّد حسین صفر گنجایش خیل دانش آموزان تشنه علم و معرفت بوشهری را دارا نبود. اولیای مدرسه به حاكم فرهنگ پرور وقت یعنی شادروان دریابیگی متوسّل شدند تا در صدد ساختمان مدرسه ای بزرگ كه با شرافت معرفت شهر دانش پرور بوشهر دمساز باشد برآیدو دل های تشنه علم و دانش را سیراب نماید.

در یك قرن پیش كه بوشهر مروارید صدف خلیج فارس محسوب می شد، محدوده داخلی شهر از دروازه فعلی تا ساحل شمالی دریا بیشتر نبود. محلّات معروف درونی شهر، شامل محلّه های كوتی، شنبدی، دهدشتی و بهبهانی بود. معابر و كوچه ها و ساختمان های سنّتی شهر، جلوه ای دیگر داشت با بافت خاصّ تجاری و بازرگانی. دكاكین و بازارهای مسقّف و مرتّب، قسمت داخلی شهر را در برمی گرفت. همچون شهرهای قدیم ایران، شب هنگام دروازه های شهر بسته می شد و كاروانیان در پشت دروازه های شهر در انتظار تخلیه بارها یا بارگیری كالا،

شب را به صبح می رسانیدند. انبار بازرگانان مملو از كالا های تجاری بود. تنها بندر مهمّ و پل ارتباط دریایی ایران با بنادر مهمّ اروپا و آسیا و آفریقا به حساب می آمد. چشم و چراغ میهن اسلامی ایران بود. با سپیده سحری، همهمه و غوغای كارگران و جاشوان دریا و غرّش هواپیماها و سوت كشتی ها مردم را از خواب شبانگاهی بیدار می كرد. دوران بیداری بندر بود و خوشبختی مردم شهر. عمران و آبادی در هر گوشه شهر نمایان بود.

در سال 1318 هـ . ق. به توصیه احمدخان دریابیگی، قطعه زمینی به مساحت دو هكتار از زمین های
ملك التّجار كه در اختیار حاج معین التّجار بوشهری قرار گرفته بود و در آن زمان، خارج از دروازه شهر قرار داشت برای بنای ساختمان مدرسه اختصاص یافت.

اساس مدرسه سعادت مظفّری بوشهر در همان سال در جنوب شهر و در محلّ فعلی مشتمل بر شش كلاس بزرگ و چند اتاق مورد لزوم و یك سالن و چهار ایوان سراسری با دریافت حواله تلگرافی مظفّرالدّین شاه به مبلغ یك هزار تومان و اعانه دویست تومانی امیر تومان دریابیگی و حدود سیصد تومان كمك بازرگانان و سایر فرهنگ دوستان داخلی و خارجی به طور باشكوه و با نواختن موزیك در میان شور و نشاط مردم شهر
بنیان گذاری شد.

از اواخر سال 1319 قمری (بیش از یكصد سال پیش) خانه شهری محلّ مدرسه تخلیه و به صاحب آن تحویل داده شد و معلّمان و دانش آموزان به ساختمان نیمه تمام خارج از حصار شهر منتقل گردیدند. دو ساعت مانده به غروب روز 29 ماه ذی حجّه همان سال با نواختن سرود ملّی توسّط دسته های موزیك دریایی و زمینی، مدرسه پربركت سعادت درمیان جماعت بزرگ مدعوّین، وسیله حاكم شهر یعنی احمدخان دریابیگی گشایش یافت.
فرصت الدّوله شیرازی، مادّه تاریخ تاسیس این مدرسه را طیّ سه بیت به نیكویی سروده است.

روز ورود به محلّ جدید را روز تاسیس مدرسه سعادت در بوشهر قرار دادند (29 ذی حجّه 1219 هـ . ق.) و روزنامه مظفّری بوشهر در شماره دوم خود، شرح این مجلس ضیافت را به تفصیل آورده است.

ساختمان مدرسه سعادت به دلیل عدم تمكّن مالی، بیش از پنج سال به طول انجامید و در سال 1325 هـ . ق. كه احمدخان دریابیگی برای بار دوم به فرمان محمّدعلی شاه، حكمران بنادر شد و به بوشهر آمد برای اتمام ساختمان از طرف خود و همراهی دیگران، كمك های شایانی نمود.

مدرسه سعادت، یك بار به طور جدّی در زمان نظام السّلطنه، سالار رضا قلی خان مافی (جانشین احمدخان دریابیگی) تهدید به تعطیل شدن گردید.

نظام السّلطنه به دلیل عدم بضاعت مالی مدرسه و مطالبات معوّقه معلّمان و پاره ای بدهكاری های دیگر، دستور انحلال و فروش مدرسه را می دهد، امّا مساعی و فداكاری های مترجم مدیر گمركات بنادر خلیج فارس و معاون او كه از عدم توجّه حكمران به دلیل نقص بودجه مستحضر گردیدند، از این امر ممانعت و به یاری برخاستند و مدرسه را از تعطیلی محتوم نجات بخشیدند.

2- پایه گذاران دیرین و نگهداران راستین مدرسه سعادت

بنیان گذار مكتبی كه سرانجام در یكصد و چند سال پیش منجر به تأسیس مدرسه سعادت بوشهر گردید، طبق قراین موجود، احمدخان دریابیگی بود. گویا نام آن مكتب بنا به نام دریابیگی كه احمد بود، احمدیه نامیده می شد (هرچند كه برخی معتقدند مؤسّس این مكتب خانه، شخصی به نام شیخ احمد بوده است.) آن مكتب به صورت شبانه روزی اداره و كلیه مخارج آن توسّط احمدخان دریابیگی، حاكم بنادر و جزایر خلیج فارس تأمین و پرداخت می گردید.

افرادی كه در سالیان دیرین در تأسیس و جاودانگی این مكتب و مدرسه، غیرت و حمیّت به خرج داده و از خاموشی چراغ دانش در این شهر عالم پرور، با كیاست و هوشیاری جلوگیری نموده می توان به شرح زیر از آنان ذكر خیر نمود:

در بُعد پایه گذاری و تحوّل و تأمین هزینه های تربیتی و آموزشی و نظم و نسق اصول كار غیر از دریابیگی كه در حقیقت بزرگ ترین مسبّب خیر در امر تأسیس مدرسه بوده اند، می توان از واثق الملك، كارپرداز بنادر و جزایر خلیج فارس به جهت فراهم نمودن وسایل تشویق اولیای مدرسه و سخنرانی های پرشور برای ترغیب مردم به امر تعلیم و تربیت به شیوه نوین و تقدیر مداوم از اولیای مدرسه. دیگر، عبدالحمید خان متن السّلطنه، وطن دوست معارف خواه، مترجم مسیو سمیم بلژیكی (مدیر گمركات بنادر خلیج فارس) و میرزا یانس (معارف خواه ارمنی)، معاون رئیس گمرك به خاطر انتظام بودجه برای بقای مدرسه و پیشنهاد و تصویب خیریه مدرسه (از محلّ واردات اجناس به گمرك به قرار عدلی یك شاهی و صادرات اجناس، عدلی نیم شاهی).

(لازم به ذكر است كه با عملی شدن این پیشنهاد، مدرسه سعادت از اضمحلال و تعطیلی حتمی نجات یافت).

وكلای منتخب مدرسه هم، نقش به سزایی در تمشیت امور و پایداری مدرسه و جمع آوری اعانه و سرپرستی و تبادل افكار برای تثبیت كارها و مشاورت در مدیریت داشته اند. جماعت این وكلا كه در طول 14 سال برای پیشرفت امور مدرسه، تلاش و سعی بلیغ روا داشته اند عبارت بودند از:

حاج عبدالرّسول رئیس التّجار، سیّد عبدالرضا طبیب، حاج سید محمّد رضا كازرونی، حاج میرزا غلامحسین كازرونی، حاج یحیی باباحاجی، سروش الملك (رئیس پست خانه وقت در بوشهر) و میرزا یانس ارمنی.

در جهت ارتقای كیفیت تعلیم و تربیت، پس از بذل مساعی و سرپرستی میرزا آقا دلّال شیرازی كه عضو هیأت اوّلیه اداره كنندگان مكتب تربیتی احمدیه بود باید از 26 تن هیات دیرین اوّلیه مدیران، ناظمان، دفترداران و معلّمان شریف و ارجمندان معارف پرور كه از آغاز فعالیت مدرسه، با كرامت تمام مشغول انجام وظیفه بوده اند به شرح زیر به خوبی یاد كرد:

1- آقا میرزا علی معلّم پایه ابتدایی(مقدّماتی) به مدت 20 سال

(در مكتب احمدیه و در مدرسه)

2- آقا شیخ محمّد حسین سعات معلّم عربی و مدیر مدرسه 16 سال

(از آغاز تأسیس مدرسه)

3- آقا محمّد باقر بهبهانی دفتردار، ناظم، مدیر 16 سال

(از دفترداری در مكتب احمدیه)

4- آقا میرزا لطف الله كازرونی معلّم فارسی 16 سال

5- آقا میرزا علی اكبر سراری اهرمی معلّم مشق خط 16 سال

6- آقا سیّد محمود سعادت معلّم فارسی 16 سال

7- حاج شیخ عبدالكریم سعادت معلّم عربی، فارسی، ریاضی، جغرافی، دفترداری و نظامت 13 سال

8- آقا محمود دوانی معلّم دروس ; به مدّت 12 سال

9- سیّد احمد سعادت معلّم دروس ; 8 سال

10- میرزا حاجی آقاكازرونی(خسرو مؤدّب) معلّم فارسی 6 سال

11- آقا عبدالمجید معلّم فارسی و مدیر 6 سال

12- آقا محمّد كریم نوّاب معلّم ریاضی 4 سال

13- آقا شیخ عبدالعلی آل عصفور معلّم فارسی 4 سال

14- آقا میرزا علی دشتی معارف معلّم فارسی و مدیر چندسال (شروع كار در مكتب احمدیه)

15- آقا میرزا حسین معتقد اهرمی معلّم فارسی و شرعیات 2 سال (شروع كار در مكتب احمدیه)

16- آقا شیخ محمّد علی،امام جمعه وجماعت معلّم فارسی و عربی و شرعیّات 2 سال

17- محمّد علی منشی معلّم انگلیسی 2 سال

18- آقا میرزا محمّد معلّم انگلیسی 2 سال

19- شیخ عبدالحسین آل مذكور معلّم انگلیسی 2 سال

20- آقا سیّد غلامحسین معلّم انگلیسی 2 سال

21- میرزا محمود پیشداد معلّم انگلیسی و مدیر 2 سال

22- آقا سیّد محمّد طاهر دشتی معلّم فارسی 1 سال

23- اسدالله میرزا معلّم انگلیسی و ریاضی 6 ماه (با دریافت ماهیانه یكصد تومان)

24- سیّد فخرالدّین سراری معلّم انگلیسی و مدیر 6 ماه

25- آقا سیّد محمّد علی معلّم ریاضی ؟

26- آقا محمّد كریم آل شریف معلّم ریاضی ؟

با عنایت به جدول هیأت تعلیم و تربیت مدرسه، نكات زیر حاصل می گردد:

1- در طول این مدّت، شش نفر در سمت مدیریت مدرسه انجام وظیفه نموده اند كه بیشترین مدّت مدیریت مربوط به آقا شیخ محمّد حسین سعادت (16 سال) و بقیّه به تناسب خدمت مربوط است به محمّد باقر بهبهانی (16 سال كه چند سال آن در سمت دفترداری و نظامت بوده است)، آقا عبدالمجید 6 سال، میرزا علی دشتی معارف چند سال، میرزا محمود پیشداد 2 سال و سیّد فخرالدّین سراری 6 ماه.

2- یك نفر (آقا محمّد باقر بهبهانی) در مدت 16 سال به ترتیب، سمت های دفترداری، نظامت و مدیریت را بر عهده داشته است (همین شخص، قبلاً منشی تجارتخانه ملك التّجار بوده و پس از فراغت خدمت از مدرسه سعادت بوشهر، مدیر مدارس اهواز و مسجد سلیمان شد).

3- آن گونه كه مشهود است جز آقا محمّد باقر بهبهانی بقیه اعضاء كه در كار هیأت مدیره داخلی مدرسه بوده اند علاوه بر سمت خود به تدریس درس هم می پرداخته اند. و از بابت آن، چیزی دریافت نمی كرده اند.

4- برخی از معلّمین، یك درس آموزش می داده اند و بعضی چندین درس.

5- برخی از مدیران علاوه بر تدریس، امور دفترداری را نیز خود برعهده داشته اند، همین امر در مورد برخی از ناظمان مدرسه هم صادق است.

6- خدمات افراد فوق الذّكر از 6 ماه تا 20 سال در نوسان بوده است.

7- در میان آنان، كسانی بوده اند كه مشاغلی غیر از معلّمی داشته اند، نظیر امام جمعه و جماعت، مترجم بانك خارجی، منشی تجارتخانه و ;

8- برای تدریس بعضی از دروس، نظیر زبان خارجه (انگلیسی و فرانسه) در مدرسه از مجتهدان معارف پرور زمان كسب تكلیف می شده است. این مجتهدان عبارت بودند: 1- آخوند ملّامحمّد كاظم خراسانی 2- حاج میرزا حسین 3- حاج میرزا خلیل 4- آقا سیّد محمّد كاظم یزدی 5- آقا شیخ عبدالله مازندرانی. همه این بزرگواران تدریس درس زبان خارجه را در مدرسه بلامانع دانستند.

9- معلّمان این مدرسه، بیشتر اهل بوشهر، دشتی، اهرم، كازرون، بهبهان، دوان، بحرین و ; بوده اند.

10- بیشتر این معلّمان به ترتیب در گروه ادبیّات فارسی (10 نفر)، زبان انگلیسی (7 نفر)، ریاضی (5 نفر)، عربی (3 نفر)، شرعیّات (2 نفر)، مشق خط (1 نفر)، جغرافی (1 نفر)، پایه ابتدایی (1 نفر) به تدریس اشتغال داشته اند.

11- از میان جماعت 26 نفره، چهار نفر با شهرت (سعادت) در این مدرسه به كار اشتغال داشته اند.

3- مباحثی پیرامون معلّمان مدرسه

1- معلّمین در طول سال به غیر از تعطیلات رسمی، مرخّصی نداشتند و طول غیبت آنان در سال مجموعاً از یك هفته تجاوز نمی كرد.

2- مدّت غیبت معلّمین دقیقاً كنترل می شد. آن گونه كه در دفاتر موجود است غیبت ها بدین گونه در جلو نام معلّمین غایب قید گردیده است: 10 دقیقه، 11 دقیقه، 15 دقیقه، 16 دقیقه، 20 دقیقه، 25 دقیقه، 28 دقیقه، 31 دقیقه، تمام روز.

3- از قراین پیداست كه در آغاز كار مدرسه، ماهانه در حدود 150 تومان صرف پرداخت حقوق معلّمان و خرید لوازم مدرسه و نوشت افزار عمومی شاگردان مدرسه می شده است.

4- بالاترین حقوقی كه به معلّمان پرداخت گردیده متعلّق به شاهزاده اسدالله میرزا، معلّم ریاضی و زبان فرانسه و انگلیسی بود كه به امر دریابیگی از تهران به بوشهر جهت تدریس دروس فوق الذّكر فراخوانده شد و با حقوق ماهیانه یكصد تومان به استخدام مدرسه سعادت بوشهر در آمده بود.

5- كادر اوّلیه مدرسه در سال 1325 قمری (100 سال پیش) 13 نفر و یك نفر هم مسؤول آب شرب مدرسه
بوده است.

6- حقوق معلّمان از 90 ریال تا 300 ریال و بعدها از 100 ریال تا 450 ریال در نوسان بوده است.

7- حقوق ماهیانه دفتردار مدرسه 50 ریال، جاروكش 80 ریال و خادم مدرسه 120 ریال بوده است.

8- كادر مدرسه در سال 1340 قمری با احتساب سه خدمتكار به 20 نفر بالغ گردیده بود.

9- آن گونه كه از دفاتر دیرین مدرسه برمی آید جلو نام معلّمان اگر سیّد نبوده اند، آقا، آقامیرزا و در صورت
معمّم بودن، آقا شیخ می افزودند. در یك مورد هم، كلمه میرزا پس از نام شخص ذكر كرده اند، اسدالله میرزا.

10- معلّم دروس ابتدایی به ابتدایی مشهور بوده: مانند میرزا علی ابتدایی. و معلّم درس ریاضی به ریاضی (سیّد محمّد علی ریاضی)، نقّاشی به نقّاش (آقا علی نقّاش و معلّم مشق به مشّاق (میرزا علی اكبر مشّاق).

11- گاهی اوقات، برخی از معلّمین از حقوق ماهانه بی نصیب می ماندند از جمله برادران سعادت (مدیر و ناظم) و آقا محمّد باقر بهبهانی (دفتردار مدرسه) در زمان حكومت نظام السّلطنه كه مدرسه شدیداً دچار بحران و مضیقه مالی گردیده و این بزرگواران برای ابقای مدرسه، حدود چند ماه از دریافت حقوق صرف نظر كردند.

12- برخی از این معلّمان پس از فراغت از كار در مدرسه سعادت، صاحب مقاماتی گردیدند، مثلاً شیخ محمّد حسین سعادت كه از طرف مردم لارستان در دوره چهارم به نمایندگی مجلس شورای اسلامی انتخاب و روانه مجلس شد. یا حاج عبدالكریم سعادت كه بنا به درخواست هیأت علمیّه نجف اشرف روانه عراق شد و ضمن داشتن مدیریت و تدریس ریاضی در مدرسه علوی نجف اشرف، سرپرستی مدرسه حسینی كربلا و مدرسه اخوّت كاظمین را نیز بر عهده داشت (سال 1329 هـ . ق.)

13- نخستنی مدیر مدرسه سعادت، اوّلین رئیس فرهنگ بنادر جنوب گردید. آقا شیخ محمّد حسین سعادت، به مدّت دو سال در این سمت انجام وظیفه می نمود.

14- گاهی اوقات جناح بندی ها و مخالفت ها توسّط برخی از معلّمین، منجر به استعفای مدیر مدرسه می شد.
بدین گونه بود كه آقا شیخ محمّد تقی فیلسوف كه از طرف هیات مدیره مدرسه به سرپرستی و مدیریت و معلّمی مدرسه منصوب شده بود پس از مدتی مقاومت مجبور به استعفا گردید (1340 هـ . ق.)

15- برخی از همین معلّمان، عهده دار مدیریت یا مؤسّس مدارسی در بعضی شهرها ا زجمله در خرّم شهر (خسرو مؤدب، مدیر مدرسه خزعلیه) و اهواز آقا محمّد باقر بهبهانی (مدیر) و مسجد سلیمان و بحرین گردیدند و بعدها
عدّه ای دیگر كار معملی را در مدارس دیگر ادامه دادند نظیر محمّد حسین سعادت كه قبل از نمایندگی مجلس در مدرسه رحمت و شفاعیه شیراز به معلّمی پرداخت و پس از پایان نمایندگی و ریاست فرهنگ بنادر تا پایان عمر در دبستان شاپور شیراز به معلّمی اشتغال داشت.

16- معمولاً حقوق معلّم انگلیسی بیش از سایر معلّمان بوده مثلاً میرزاعبدالمحمّد، معلّم انگلیسی در سال
1343 هـ . ق. ماهانه 450 ریال دریافت می داشته در حالی كه حداكثر حقوق در آن زمان (حتّی مدیر مدرسه) مبلغ 300 ریال بوده است. البتّه بیشترین حقوق مدیریت را فیلسوف دریافت می داشته (مبلغ 900 ریال در سال 1340 هـ . ق.)

17- برخی معلّمان به صورت خق التّدریسی به انجام وظیفه می پرداخته اند، نظیر آقامیرزا یوسف در برابر دو ساعت تدریس روزانه، مبلغ 60 ریا ل ماهانه دریافت می كرده است.

18- اغلب معلّمان از قلّت حقوق ، مانند امروز گله مند بودند.

19- معلّمان در صورت تائید وكلای مدرسه و داشتن بودجه از وام اعطایی بهره مند می شدند.

20- نمونه ای از جدول پرداخت حقوق معلّمین مربوط به ماه رجب سال 1335 هـ . ق. (90 سال پیش) كه از دفاتر قدیمی مدرسه استخراج گردیده، به شرح زیر به اطّلاع می رساند:

محل امضاء

1- جناب آقا میرزا علی دشتی 350 قران

2- جناب آقا میرزا ابوالقاسم 325 قران

3- جناب آقا میرزا علی اكبر مشّاق 200 قران

4- جناب آقا میرزا علی خراسانی 200 قران

5- جناب آقا میرزا محمود دشتی 200 قران

6- جناب آقا سیّد محمّد علی 200 قران

7- جناب آقا سیّد فرج الله 130 قران

8- جناب آقا سیّد حیدر 100 قران

9- جناب آقا میرزا محمّد كاظم 75 قران

10- دفتردار 50 قران

11- علی خادم 60 قران

12- عباس خادم 50 قران

جمع 2060 ریال

همگی افراد در برابر نام خود امضاء نموده اند.

نكته قابل توجه اینكه، افزایش دستمزدها از بدو تأسیس مدرسه تا 15 سال بعد در جداول حقوق پرداختی مشهود نیست. مگر اینكه افزایش سنواتی در كار باشد.

21- در فروردین ماه 1312 شمسی، حقوق معلّمان براساس سابقه كار و تدریس در كلاس ها تعیین می گردید. جدول زیر نمایانگر این قضیه است:

حقوق ماهانه

1- آقای شفیق شهریاری معلّم درجه (كلاس) هشتم 620 ریال

2- آقای كاویانی معلّم درجه (كلاس) هفتم 300 ریال

3- آقای گلزار معلّم درجه (كلاس) پنجم 150 ریال

4- آقای حق شناس معلّم درجه (كلاس) چهارم 120 ریال

5- آقای مهاجری معلّم درجه (كلاس) اول 120 ریال

6- محاسب و دفتر دار 180 ریال

با دیدی دقیق در جداول 30 ساله حقوق معلّمین مدرسه (از سال 1278 تا 1312 شمسی) ، مشاهده می شود كه نرخ اقلام حقوق نه تنها برای برخی رو به تزاید نرفته بلكه رقم معكوس هم داشته است (مقایسه كنید حقوق پرداختی به اسدالله میرزا در ابتدای كار مدرسه كه ماهانه مبلغ 1000 قران به مشارالیه پرداخت می گردید با حقوق سی سال بعد دیگران.) تنها حقوق دفتردار مدرسه است كه به دلیل محاسب بودن و احیاناً افزایش
دانش آموزان به مبلغ 180 ریال بالغ گردیده است.

22- با بررسی دفاتر قدیمی مدرسه، چنین برمی آید كه بعضی ها جهت استخدام در مدرسه مدّتی به طور رایگان
به گونه آزمایشی خدمت می نموده و پس از آن در صورت تصویب وكلا و انجمن مدرسه به استخدام مدرسه در
می آمده اند. (در این مورد می توان از آقا میرزا محمّد خلیل نام برد كه طبق صورت مجلس چهل و چهارم به تاریخ چهارم جمادی الاولی سال 1329 هـ . ق. به سمت معاونت مدرسه پذیرفته می شود.)

23- آن طور كه مشهود است كسوری در پرداخت ها وجود نداشته است. (مثلاً كسر مالیات یا بازنشستگی و غیره) و بدین جهت در صورت عدم انجام كار، حق و حقوقی برای كسی وجود نداشت.

4- سخنی پیرامون مدرسه سعادت و دانش آموزان آن.

«چهارشنبه كنم فكری، پنجشنبه كنم شادی، جمعه می كنم بازی، ای شنبه ناراضی، پاها فلك اندازی،
چوپ های آلبالو، پاهای خون آلو(د).» این جملات را (شمس الدّین رشدیه در كتاب سوانحج عمر) به عنوان زبان حال كودكان گریز پای مكتب ها یاد نموده، هرچند كه در سالیان دیرین، در اغلب مكتب ها و دبستان ها این امر جاری بوده و بچّه ها را از مدرسه بیزار می كرده است.

تا آنجا كه سوابق نشان می دهد این گونه روش تربیتی در مدرسه سعادت بوشهر به دلیل اشراف وكلای مدرسه و نظارت مستقیم آنان بر اجرای امور، كمتر روی داده یا به طور كلی در برهه ای از زمان برای برخی، این گونه اعمال اصلاً وجود نداشته است. آنچه كه از سوابق مدرسه و دانش آموزان قدیم آن بر می آید، می توان ویژگی های آن را به شرح زیر نمایان ساخت:

1- مدرسه در طول 12 ماه سال غیر از تعطیلات رسمی كشوری مفتوح بوده است.

2- برنامه درسی روزانه در شش ساعت (چهار ساعت در صبح و دو ساعت در بعدازظهر) تمام تنظیم و پس از هر 60 دقیقه تدریس، 30 دقیقه استراحت داده می شد.

3- در آغاز فعّالیت مدرسه به دلیل مسقّف نبودن كلاس ها و به علّت عدم بضاعت مالی و نداشتن بودجه،
بچّه ها در راهروهای مدرسه كه با سنگ و گچ ساخته شده و با زیلو و حصیر مفروش بود، درس می خواندند.

4- در یكصدو پنج سال پیش (1319 هـ . ق) تعداد شاگردان مدرسه به 450 نفر بالغ گردید، حدود 250 نفر آنان
به طور رایگان درس می خواندند و از امكانات گوناگون كه به وسیله تجّار مستقر در بوشهر (به ویژه شادروان حاج سیّد محمّدرضا كازرونی) فراهم می گردید بهره مند می شدند.

این نكته را باید یادآور شد كه مدرسه سعادت در طول تاریخ تأسیس خود به دلایل گوناگون از جمله ضعف بودجه، عدم كمك مالی به موقع، حوادث غیر مترقّبه، درماندگی اغلب اولیای دانش آموزانی و از همه مهمتر
آن كه بیش از نیمی از دانش آموزان به دلیل فقر مالی از پرداخت شهریه معاف بودند و یا بعضی اوقات سوء مدیریت ها كه به جای جاذبه، دافعه را تشدید می كرد، سبب می شد كه نوسانات شدیدی در برخی از سالیان دیرین از جهت جذب دانش آموز در مدرسه به وجود آید. مثلاً طبق آمار دفاتر دیرین موجود، در سال 1300 شمسی (82 سال گذشته) تعداد شاگردان از 450 نفر (سال 1278 شمسی) مربوط به یكصد و پنج سال پیش به 308 نفر (در 23 سال بعد) كاهش می یابد. در زیر آمار دانش آموزان مشغول به تحصیل در كلاس ها به تفكیك آورده می شود.

1- جمع دانش آموزان ابتدایی 81 نفر

2- جمع دانش آموزان كلاس اوّل 82 نفر

3- جمع دانش آموزان كلاس دوم 49 نفر

4- جمع دانش آموزان كلاس سوم 50 نفر

5- جمع دانش آموزان كلاس چهارم 24 نفر

6- جمع دانش آموزان كلاس پنجم 11 نفر

7- جمع دانش آموزان كلاس ششم 11 نفر

جمع 308 نفر (مربوط به سال 1300 شمسی)

با نگاهی به تعداد دانش آموزان كلاس ها، به خوبی مشخّص می شود كه در كلاس های درجات پایین، با تراكم دانش آموز و در كلاس های بالاتر با كاهش دانش آموز روبرو می شویم و این می رساند كه سختی دروس و عدم تمكّن مالی، عدّه زیادی از دانش آموزان را روانه بازار كار می كرده است.

5- همه معلّمین و محصلین مدرسه بدون استثنا یا معمّم یا مكلّا و ملبّس به قبا بوده اند (در تصویری كه از معلّمین و دانش آموزان اولیه مدرسه سعادت مربوط به سال 1318 هـ . ق. حدود یكصد و پنج سال پیش باقی مانده است، تمامی معلّمان ملبّس به قبا و عبا و عمامه و بیش از 90% دانش آموزان هم ملبس به قبا و عمامه و بقیه با قبا و كلاه مشاهده می شوند.)

6- شرایط سنّی برای معلّمان جهت تدریس و برای دانش آموزان جهت آموزش در این مدرسه در سال های دیرین وجود نداشته است. معمولاً سنّ دانش آموزان از هفت تا 19 سالگی در نوسان بوده و با تحقیق در این امر دیده شده كه دانش آموزی 13 ساله در كلاس اوّل ثبت نام نموده، در حالی كه به دانش آموز 13 ساله دیگری
بر می خوریم كه در كلاس هفتم درس می خوانده است.

7- ظاهراً كلاس های هفتم و هشتم در سال 1304 شمسی و كلاس نهم در سال 1313 شمسی در مدرسه گشایش یافته است.

8- به خاطر حرمت ماه مبارك رمضان و براساس صورت مجلس وكلای مدرسه (جلسه هفتم، منعقده در شعبان 1332 هـ . ق.) مدرسه تا ظهر باز بوده است.

9- انجام كلّیه امور مدرسه در شورایی كه مركّب از پنج نفر از وكلای مدرسه تشكیل می گردید از طرف هیات مدیره مدرسه مطرح و پس از بحث و تبادل نظر تصمیم مقتضی اتّخاذ می گردید. اغلب این مجالس در منازل تجّار شهر یا وكلای مدرسه در بعدازظهر چهارشنبه ها برگزار می شده است. شورای وكلا بالاترین مرجع
تصمیم گیری در تمامی موارد بوده است.

– در سالیان نخست، هر سال تعداد 30 نفر از جوانان فعّال و با ایمان و درس خوانده از مدرسه فارغ التّحصیل و جذب بازار كار می شدند. همه آنها دارای خطّی زیبا و در املا و انشای فارسی توانا بودند. زبان انگلیسی را به خوبی می دانستند و می نوشتند و صحبت می كردند.

تجارتخانه ها، ادارات گمرك، ادارات دارایی، حكومت های جز، مدارس داخل و خارج از كشور نیاز فراوان به وجود آنها داشتند. برخی از این شاگردان جهت تدریس در مدارس عراق دعوت می شدند. (نظیر سیّد محمّد علی ریاضی كه مدّت سه سال در مدرسه اخوّت كاظمین و چهار سال در مدرسه مرتضوی نجف اشرف به معلمّی پرداخت).

بعضی از فارغ التّحصیلان این مدرسه، خود موجبات تأسیس مدارس دیگری را در داخل (بندرعباس،
بندر لنگه، اهواز، خرّم شهر، مسجد سلیمان و ;) و خارج از كشور (هند، بحرین، عراق و ;) فراهم آوردند.

11- دانش آموزان دوران اوّلیه مدرسه و پدران آنها بیشتر اهل منطقه یعنی بوشهر، امام زاده، اهرم، دشتی، تنگستان، چاه كوتاه، دیّر، انگالی، گورك، خوشاب، شبانكاره، برازجان، كبگان و ; همچنین خارج از منطقه استان، مثل كازرون، دوان، دشت برم، فهلیان، بهبهان، فیروزآباد، شیراز، اصفهان، تهران، شوشتر و یا خارج از كشور مانند عراق، بحرین، زنگبار و هند بوده اند. طبق مدارك و شواهد باقی مانده، پس از دانش آموزان منطقه، كازرونی ها و بهبهانی ها از نظر كثرت دانش آموز به ترتیب در درجات بعدی قرار داشته اند.

12- معمولاً در دفاتر ثبت نام موجود پیشین مدرسه، قبل از ذكر نام پدر دانش آموز، در صورت زیارت اماكن مقدّسه، القابی همچون زایر، مشهدی، كربلایی، حاجی، حاج یا آقا میرزا و در صورت سیّد بودن كلمه سیّد اضافه می كردند. (مانند كربلایی علی، مشهدی عبدالرّحیم، حاج ابوالقاسم، زایر محمّد، حاجی عبدالكریم، آقا میرزا ابراهیم، سیّد غلامحسین و ;) و گاهی شغل پدر را پیش از نامش ذكر می كردند (ناخدامحمّد) و زمانی پس از ذكر نام (سیّد ابوالقاسم تاجر). با عنایت به دفتر ثبت نام دانش آموزان پیشین مدرسه مربوط به سال 1303 شمسی به جای نام پدر، كلمه عربی (ابا) نوشته شده و در جدول مربوطه، پس از ذكر نام، شغل و شهر محلّ تولّدشان را بلافاصله پشت سرهم می نوشتند. جدول زیر نمایانگر این مطلب است:

نام دانش آموز ابا

سیّد علی سیّد باشی تاجر اصفهانی

علی نقی كربلایی بهروز بقّال كازرونی

عبدالرّسول علی اكبر تاجر شیرازی

عبدالكریم محمّد حسین تاجر دوانی

عبدالعلی مشهدی كاظم ندّاف كازرونی (برای تحصیل به هندوستان رفته.)

محمّد جعفر كربلایی ماندنی كازرونی (مستخدم تجارتخانه شده است.)

پدران دانش آموزان، مشاغل گوناگونی داشته اند و در یك بررسی همه جانبه كه از دفتر آمار سال 1304 شمسی به عمل آمده بیش از 80 شغل از خادم تا مخدوم، آمر و مأمور و امام و مأموم و كارمند و كارگر و
پیشه ور و كشوری و لشكری تا مدیر و مدبّر و حكمران و منصور دیوان و ; مشخّص شده است. این گونه مشاغل، بعضاً بدون نظم و ترتیب به قرار زیر بوده است:

انباردار- صیّاد – حمّال – تاجر – بزّاز – ملّاح – بقّال – قنّاد – خیّاط – قاری – نجّار – حمّامی – مجتهد – منشی – دباش – نقیب – صاحب كشتی – خادم مسجد – وكیل – حمّال باشی – خبّاز – كپتان – پلیس – بیطار – پیشخدمت – معمار – عضو عدلیه – درشكه چی – ناخدا- مكاری – نمّال فروش، زارع – میوه فروش – محاسب گازر – گچی – فرّاش – معاون رئیس بلدیّه – پیله ور – حدّاد – منصور دیوان – كارگزار – ضابط – سلمانی – تحویلدار مدرسه – گلاب فروش – گماشته بلدیّه – قالی فروش – پیلوت – كدخدا – سنگ كش- دلّال – عكّاس – افیس دار (دفتر تجارتخانه) – معامله گر – علّاف – مترجم – سودافروش – سرّاج – عالم – مستخدم جهاز – منشی گمرك – تفنگچی – قهوه چی – مدیر مدرسه سعادت (میرزا یوسف فیلسوف شیرازی ) – واعظ – دكّاندار- نقّاش – عامل – طبیب – عطّار – مسگر – صرّاف – مدیر گمرك – حكمران – دلّاك – عضو مالیه و ;

با دقّت نظر در این موضوع، كاملاً آشكار است كه همه دانش آموزان مدرسه از جهت مقرّرات تعلیم و تربیت و نظم و انضباط و رعایت شؤونات مدرسه كاملاً با هم مساوی بوده اند. پسران علّاف و حكمران، دلّال و دلّاك، مستخدم جهاز و صاحب كشتی، تفنگچی و مدیر گمرك، امام جمعه و خادم مسجد، سرّاج و سنگ كش، صرّاف و مسگر، كارگر و كارگزار، كاپیتان و درشكه چی و ; همه با هم یكسان و در زیر یك سقف از تعلیم و تربیت مساوی برخوردار می شدند. وكلا و اولیای مدرسه، كسی را به دلیل عدم بضاعت مالی و یا نداشتن و نپرداختن شهریه از مدرسه اخراج نكرده و یا مانع درس خواندن او نمی شده اند.

افراد خیّری در شهر بودند كه هزینه نوشت افزار و كتاب و غذای دانش آموزان بی بضاعت را بدون منّت بدانها پرداخت تا آنجا كه به بعضی از آنها مقرّری ماهانه اعطا و به خانواده شان هم مساعدت می شده است. (صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در سالیان پیش، فیلمی از تجارتخانه شادروان حاج سیّد محمّدرضا كازرونی در این ارتباط در بوشهر تهیّه نموده و در آن كیفیت اعطای اعانه ها و تحویل نوشت افزار و كمك های نقدی و مالی كه توسّط آن مرحوم به انجام
می رسیده نمایان ساخته است.)

نمرات امتحانی دانش آموزان با دقّت و بدون خط خوردگی و خدشه در دفاتر خط كشی شده و جدول بندی كامل ثبت و ضبط و به امضای مدیر مدرسه می رسیده است. تا آنجا كه مشهود است نمرات ثبت شده بدون تغییر بوده و در هیچ موردی نمره ای تغییر نیافته و مشاغل و مناصب پدران هم تاثیری در نمرات یا دگرگونی آن نداشته است. (چنانكه نمره درس (انشاء) فرزند فیلسوف (مدیر مدرسه سعادت در سال 1340 هـ . ق.) شش تمام قید گردیده و شخص آقای فیلسوف هم در زیر نمرات كارنامه امضاء كرده است.)

5- وضعیت امتحانات و كیفیت نمرات:

آن گونه كه از دفاتر قدیمه مدرسه استنباط می شود، امتحانات مدرسه به صورت خصوصی و عمومی برگزار
می شده. امتحانات خصوصی، توسط معلّم هر كلاس در هر ماه یك بار و امتحانات عمومی توسّط مدرسه (هیأت وكلا و شورای مدرسه) به طور سالیانه و در حضور اولیای مدرسه و دانش آموزان و با شركت بزرگان كشوری و لشكری و جماعت بازرگانان و جنرال قونسل ها (انگلیس، آلمان، فرانسه، روسیه و ; ) برگزار می گردیده.

نخستین صورت مجلس دیرینه موجود در مورد برگزاری امتحانات عمومی سالیانه دانش آموزان مدرسه، مربوط به تاریخ چهارشنبه بیست و نهم شهر رجب المرجّب سال 1324 هـ . ق. (حدود 100 سال قبل) است كه تاریخ امتحانات عمومی آن سال را روز شنبه هفدهم شهر شعبان المعظّم (سال 1324 هـ . ق.) توسّط وكلا و شورای مدرسه تعیین و اعلام شده است. پس از اتمام مراسم امتحانات سالانه، مجلس جشن و شادی بر پا
می كردند و با شربت و شیرینی از مدعوّین و دانش آموزان پذیرایی به عمل می آوردند.

از سال 1304 شمسی، امتحانات عمومی سالانه را در دیماه هر سال برگزار می كردند. لازم به تذكّر است كه در زمان برادران سعادت، مدرسه از كیفیت بالایی برخوردار بوده و تلاش بیشتری در ارتقای دانش محصّلین مشهود و نمایان بوده و این موضوع را می توان با مشاهده دفاتر امتحانی و ریز نمرات دانش آموزان به خوبی دریافت. در امتحانات سال 1304 شمسی، اغلب دانش آموزان یا دارای غیبت های طولانی یا نمراتی در حدّ صفر و یك، مشاهده می شود و بسیار ناتوان و ضعیف بوده اند. غالب معدّل ها در حدّ 10 تمام و حتّـی1 در درس رونویسی و رسم الخط، نمرات یك رقمی، بسیار وجود دارد. و این معلوم می دارد كه پس از از هم پاشیده شدن كانون وكلا و شورای مدیریت مدرسه، كارها نابسامان گشته و بساط تعلیم و تربیت در مدرسه رو به ضعف گذاشته است. تا آنجا كه تعداد محصّلان مدرسه از جهت تعداد در طول تقریبی 25 سال حیات خود 0 تا سال 1302 شمسی) 25% افت پیدا كرده و تعداد نفرات دانش آموزان از 450 نفر به 308 نفر (مطابق آمار) كاهش یافته است.

فرایند آمار تقریبی قبول شدگان در سال 1304 شمسی در كلاس ها به شرح زیر بوده است:

1-كلاس دوم: جمع قبول شدگان در دروس كتبی حدود 70% و در دروس شفاهی حدود 60%

2-كلاس سوم:جمع قبول شدگان در دروس كتبی حدود 60% و در دروس شفاهی حدود 50%

3-كلاس چهارم:جمع قبول شدگان دردروس كتبی حدود60% و در دروس شفاهی حدود 50%

4-كلاس پنجم:جمع قبول شدگان دردروس كتبی حدود60% و در دروس شفاهی حدود 60%

5-كلاس ششم جمع قبول شدگان دردروس كتبی حدود20% و در دروس شفاهی حدود 35%

6-كلاس هفتم (9 نفر):جمع قبول شدگان دردروس كتبی حدود65% و در دروس شفاهی حدود 66%

6- جوایز و هدایا:

مرسوم بود كه به شاگردان ممتاز (معمولاً نفرات اوّل و دوم و سوم) مدرسه، پس از پایان امتحانات جوایزی از طرف مقامات محلّی یا اولیای مدرسه اعطاء شود. این شیوه در سال های دیرین تا سال ها بعد انجام می شد و هر سال پس از برگزاری امتحانات عمومی، طیّ مراسمی، دانش آموزان برجسته علمی را با اعطای جوایز مورد تقدیر و تشویق قرار می دادند. با پژوهشی كه در مورد این نوع جوایز انجام گرفته. انواع جوایز اعطایی مدرسه به شرح زیر بوده است:

دفتر، پنتل، دوات، پاك كن، چاقوی راجرز، مداد رنگ، جعبه پرگار، دفتر بغلی، دفتر بزرگ، كیف بزرگ، قلم تراش، پنسل كه همان گونه كه در ستون ملاحظات برخی از دفاتر قدیمی مدرسه ثبت شده، این لوازم، جمله اقلامی بوده كه در آن زمان بیشتز از طرف سردار بهادر، رئیس قشون بنادر خلیج فارس (در سال 1304 شمسی) به دانش آموزان ممتاز اهداء گردیده است. در بخشی از صورت هزینه مدرسه سعادت بوشهر مبلغ 251 قران از بابت خرید كتاب و 151 قران بابت خرید چند قلم شیء (بدون ذكر نام اشیاء) جهت هدیه دادن به دانش آموزان نفرات اوّل تا سوم كلاس ها از طرف هیأت مدیره مدرسه (به تصویب شورای وكلای مدرسه) در جشن
فارغ التّحصیلی در سال 1304 شمسی، پرداخت شده است. ضمناً مبلغ 28 قران و 25 غاز هم قیمت پرداختی كتبی بوده كه در همان ماه به ایتام مدرسه اعطا گردیده است. در جایی از گوشه یك دفتر دیرینه ثبت نام
دانش آموزان مدرسه (سال 1304 شمسی) مشهود است كه نوشته شده از حضرت اجلّ حكمران بوشهر، كفش و ملبوس، جهت چهار نفر طفل یتیم مدرسه گرفته شده است. هدایا و كمك های تاجران و بازرگانان مقیم بوشهر به دانش آموزان این مدرسه خود داستانی دیگر است و در جاهای دیگر بدان اشارت شده است.

7- هزینه و تأمین درآمد و بودجه مدرسه:

تأمین بودجه مدرسه سعادت بوشهر، پس از طی شدن نخستین دوره حكمرانی احمدخان دریابیگی در بوشهر كه خلل و شكاف عمیقی در توازن درآمدها و هزینه های مدرسه پیش آورد، براساس پیشنهاد عبدالحمیدخان متن السّلطنه، (وطن دوست معارف خواه) و میرزا یانس ارمنی (معارف خواه ارمنی) و توافق تجّار شهر، مقّرر گردبد ار محلّ دریافت عدلی یك شاهی برای واردات و هر عدل كالا به مقدار نیم شاهی برای صادرت به عنوان خیریه و كمك به مدرسه سعادت بوشهر اختصاص یابد. از این محلّ، ماهانه بالغ بر یكصد تا یكصد و پنجاه تومان جمع آوری و در اختیار وكلای تام الاختیار مدرسه برای پرداخت حقوق معلّمان و خرید لوازم و مخارج مدرسه قرار داده می شد. مبلغ یكصد تومان دیگر هم از بابت دریافت شهریه دانش آموزان با بضاعت مدرسه بود كه هر ماهه دریافت می گردید. (شهریه دانش آموزان برای كلاس های اوّل تا آخر ابتدایی و هفتم از 5 ریال و 7 ریال تا 10 ریال در ماه در نوسان بود. گاهی اوقات، شهریه ها تقسیط می شد و در یكی از این دفاتر ملاحظه گردیده كه ولیّ دانش آموزی مبلغ یك ریال از بابت شهریه شش روز فرزندش پرداخت نموده است.)‌ تنها درآمد اصلی مدرسه در سال 1280 شمسی از همین دو منبع تأمین می گردیده كه در مجموع به طور نسبی ، ماهانه د حدود 2500 قران حاصل می شده است (غیر از كمك های اتّفاقی دیگر) ، به طور تقریبی در همان سال،

ماهیانه در حدود 150 تومان صرف پرداخت حقوق معلّمان و خرید متفرقّه و بقّیه نیز بابت خرید و تعمیر در و پنجره و لوازم ساختمانی مدرسه هزینه می گردید. در خریدها و پرداخت دستمزد كارگران برای كار در مدرسه، تخفیف مخصوص قائل می شدند و آن رانوعی خدمت به مدرسه منظور می داشتند. اوّلین بیلان درآمد و هزینه چندین ساله مدرسه سعادت بوشهر در سال 1326 و 1327 قمری (حدود 98 سال پیش) طیّ رساله ای چاپ و منتشر شد كه خبر آن در روزنامه ایران نو (یكی از بهترین روزنامه های ملّی آن زمان) درج گردید.

برای دریافت اینجا کلیک کنید