دانلود مقاله گذری کوتاه بر تاریخ ایران pdf

توضیحات

  مقاله گذری کوتاه بر تاریخ ایران pdf دارای 67 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله گذری کوتاه بر تاریخ ایران pdf  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله گذری کوتاه بر تاریخ ایران pdf،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله گذری کوتاه بر تاریخ ایران pdf :

گذری کوتاه بر تاریخ ایران

مقدمه
شیوه های معیشت و تولید و فعالیت های انسانی منبعث از آن ‏‏در فضا نمی باشد ساخت شهر بازتاب اوضاع و احوال اجتماعی – فرهنگی و سیاسی اقتصادی حاكم فضاست كه در یك مقطع زمانی – مكانی خاص رخ داده و در بستر زمان تحول یافته است . مكان به عنوان عنصر ثابت و تابع متغیرهای زمان جامعه اقتصاد فرهنگ و سیاست را در خود متبلور كرده است.

پژوهشها نشان می دهند كه حاصل و برآیند این عوامل است كه در مكانی مشخص به فضا معنا بخشیده و آن را به نماد و بیان نمادین تبدیل كرده اند برآیند این عوامل شكل را ساخته و شكلهای متفاوت – بنا به محتوای خویش – بافت كالبدی و شالوده فضایی شهر یا كانون زیستی را پی افكنده اند.

این عوامل كه به گونه ای زنجیره ای به یكدیگر وابسته اند و از زمانی كه بشر یكجا نشین شد دولت را سامان داد و شهر را بنا كرد تا به امروز نقشی تعیین كننده در تعریف آن داشته اند این عوامل را میتوان به گونه ای كلی و عمده در سه گروه زیر مطرح كرد:

اول: مسائل جهان بینی یا چگونگی نحوه نگرش به جهان این عامل، دین ،مذهب ، مسلك، فرق متفاوت اجتماعی و مذهبی مراد از این عامل هر آن چیزی است كه معنای فرهنگی و یا اجتما عی و روابط ناشی از آن را سبب می شود مطالعاتی متعدد در مقیاس جهانی نشان از تاثیر قطعی این عامل در تكوین شهر و كانون زیستی دارد.
دوم : عامل اقتصادی یا چگونگی تعریف مادی جهان بر چگونگی تولید و توزیع ثروت ،حركت (گردش كالا) ،نحوه تولید ،توزیع و مصرف محصولات و رابطه آن با ساخت كالبدی نظر دارد مقصود از این عامل آنی است كه معنای روابط و ارتباطات اقتصادی را دارد.

در گذشته اهمییت دارد «غارت – دفاع » در مقیاس جهانی به طور عام و در مقیاس كشور به گونه ای خاص نقش بازی كرده و تاثیری سرنوشت ساز بر اوج و حضیض شهر داشته است . می توان پدیده غارت- دفاع را پدیده ای دانست كه تاریخ شهر را تبیین كرده است.
سوم: عامل محیط یا اقلیم ، یا چگونگی تعریف زیست – محیطی جهان این عامل ،آب و هوا همواری و ناهمواری و به طور كلی عناصر محیط زیست طبیعی را شامل می شود.
تاثیر آن بر شكل گیری كالبدی و تظاهرات فضایی كانون زیستی وشهر است .

فصل یكم
شهر نشینی، شهر گرایی و «شهر سازی»،
قبل از اسلام
مدخل

افول تمدن بین النهرین كه در پی ستیز شهر – دولتهای مستقر در آن خطه رخ میدهد از سویی و رشد شتابان یكجا نشینی آریاییهایی كه در دشتهای وسیع و مرتفع سلسله جبال زاگرس سكنی گرفته بودند از سوی دیگر سبب گردید تا مراودات و ارتباطات بسیاری با شهر – دولتهای بین النهرین بر قرار گردد ، ارتباط همه جانبه ، همه سویه و جامع بین جوامعی هنوز مدنی نشده به جوامعی كه سالها از مدنیت آنها می گذرد . در این آمد و شد اطلاعاتی است كه جوامع مستقر در ارتفاعات مظاهر تمدن دشت نشینان را دریافته و تمدن خویش را با مایه گرفتن از آن پایه می نهند ، به آن قوت می بخشند و سپس تمدن پیشین را مغلوب و مقهور خویش می سازند .

در این دوران ما با دو گونه عمده شهر نشینی و یك گونه شهر نشینی و شهر گرایی گذرا بین این دو شیوه عمده مواجه هستیم
اول –شیوه پارسی : این شیوه از قرن نهم ق.م با ساختن اولین «شار» مادی الهام گرفته از« شهر –تپه» های بین النهرین (زیگورات) شروع شده و با شكوفایی شارهای پارسی در شوش ،استخر ،پاسارگاد و;;. به اوج خود میرسد . تخت جمشید نمونه والایی از تغییر مفاهیم و معانی است كه از تمدن های بین النهرین كسب شده است.
دوم-شیوه یا میان شیوه پارسی – هلنی : جانشینان اسكندر نوعی دیگر از روابط میان انسان و استقرار انسانی را مطرح می كنند گونه ای كه هم بنیانهای شهر – دولت یونانی را در خود دارد . هم مفاهیم شهر – قدرت های ایرانی را .

سوم- شیوه پارتی : مقاومت در مقابل مفاهیم مادی و معنوی شهر – دولتهای پایه گذاری شده توسط سرداران یونانی و ستیز برای استیلای مفاهیم و معانی زیست و تولید بومی ،سه شیوه فوق در پنج مقطع تاریخی (نظام های حكومتی متفاوت ) به كار گرفته می شوند و سه مرحله متفاوت در شهر گرایی و شهر نشینی دوران باستان را شامل میگردند :
اول : مرحله شكل گیری و پیداش پدیده شهر رشد آن در دوران ماد و بالندگی آن در دوره هخامنشنی ( استقرار قطعی شیوه پارسی)
دوم : مرحله پیدایش «نو شهرها » و تجربه سازماندهی شبكه شهری در سازمان

فضایی كشور :
سوم: مرحله پیدایش نو شهر های سوق الجیشی و تعمیم مفهوم شهر به منطقه ای بس فراتر از محدوده ها ی كالبدی بلا فصل آن:
تشكیل دولت ماد ودر ورای طبقات و اقوام قرار گرفتن آن سبب می گردد تا دولت هم مفهومی آسمانی یابد و هم مفهومی زمینی . دولت هم مظهر آسمان و قوامین آنست و هم مظهر تنظیم و تنسیق ارتباطات و روابط زمینی است چنین دولتی نه بر تقسیم كار اجتماعی بین جوامع سه گانه تحت فرمان خود بلكه بر وحدت اجتماعی كار بین آنها پای می فشرد .
آنچه در دوران ماد رخ می دهد نه شهر نشینی و نه یكجا نشینی است چون یكجانشینی قبلاً رخ داده است و گواه بر آن موجودیت جامعه روستایی است و اینكه شهر نه به عنوان تشكیل یك جامعه كاملاً مشخص بلكه مكان جمع شدن سه جامعه رو ستایی ، ایلی و شهری است.

شار مادی در این مرحله عبارت است از قلعه ای محكم و قوی بر فراز تپه یا نقطه سوق الجیشی خاص كه در دامنه و در پس دیوارهایش نقاط زیستی كوچك و بزرگ پراكنده اند . در این شار مفهوم بازار هنوز در مرحله جنینی قرار دارد . آنچه مورد برنامه ریزی و طراحی دقیق قرار می گیرد قلعه و تقسیمات داخلی آنست.
شار نظامی- كشاورزی دوران ماد جای خود را به شار نظامی- بازرگانی پارسی در سر حدات و شار بازرگانی – كشاورزی سرزمین های میانی می دهد .
شار پارسی علاوه بر آنكه محل استقرار و تمركز قدرت مذهبی و حكو متی است مركز اقتصادی و بازرگانی نیز می گردد. بازار در شهر تولد می یابد.

شار پارسی مسوول مستقیم امنیت منطقه تحت نفوذ خویش است همان گونه كه مسئول جمع آوری مالیات و در مواقع لزوم سرباز و نیروی انتظامی منطقه خویش نیز می باشد شار پارسی اولین قدم در مفهوم منطقه ای شدن را برداشته است .
«شهر – معبد» ،«شهر- قدرت» و« شهر- بازار » مفاهیمی هستند كه شار پارسی با خود حمل می كند و با استقرار در نقاط سوق الجیشی بسیار با اهمیت به مقوله زیست- محیطی نیز جواب می دهد .
جامعه دودمانی هخامنشی بسرعت جای خود را به جامعه دولت سالار می دهد. دولت با قرار گیری در راس هرم قدرت سازمان اجتماعی را بر مبنای طبقات مشخص زیر سازمان می دهد:

1- اشرافیت دودمانی:
2- مغان و رو حانیون
3- اشرافیت دهقانی
4- بازرگانان و پیشه وران

دوم :مرحله پیداش «نو – شهرها»و تجربه سازماندهی
فرو پاشی دولت هخامنشی سبب می گردد تا جوامع شهری و روستایی دچار نابسامانیهای فراوان گردند . ورود و رسوخ روابط اجتماعی- فرهنگی یونانی نشأت گرفته از جامعه اشرافی برده دار متكی بر تقسیم كار اجتماعی سبب دگرگونی و آشفتگی روابط اجتماعی – فرهنگی منبعث از جامعه سالار متكی بر وحدت اجتماعی كار می گردد.
تلاقی دو فلسفه یكی متكی بر فرهنگ و سلطه روابط فرهنگی و دیگری متكی بر مدنیت و سلطه روابط مادی ، سبب می گردد تا مفهومی جدید از «شهر » پیدا شود شهری كه هم بتواند هاله ای از «شهر – دولت» هلنی باشد و هم سایه ای از «شهر-قدرت» پارسی.
شهر پارسی – هلنی در مكانی استقرار می یافته است كه :

یكم: در جوار و یا در نزدیكی راههای ارتباطی و جاده های اصلی قرار داشته باشد.
دوم: در كنار قلعه نظامی و یا شهر قدیمی مستقر در منطقه ای مملو از روستاهای پیرامونی باشد .
سوم: از دیدگاه سوق الجیشی قابل تأمین باشد

بنا بر این« شهر پارسی – هلنی » در بدو تولد خویش شهری نظامی است . شهری است كه بر مبنای شهر – دولت یونانی شكل می گیرد. خود مختاری كه كم و بیش از طرف دولت سلوكی پذیرفته می شوذ با این استثنا كه در حقوق بین شهر و دولت ،كلام نهایی از آن دولت سلوكی است .
سوم: مرحله تعمیم شهر گرایی و شهر نشینی و تجربه ساماندهی سرزمین
شار پارتی در دولت اشكانی

جامعه ایلی همراه با جامعه رو ستایی و بخشی از جامعه شهری –بخشی كه نه به منزله شهروند بلكه به عنوان «خارجی » تلقی می شد – موفق می گردند تا دولت اشكانی را بر پهنه وسیعی از ایران آن روز گاران مستقر سازند. هماهنگی و همنوایی سه جامعه تحت سلطه این دولت سبب می گردد تا دولت قدرتمند اشكانی نزدیك به شش قرن اقتدار خود را بر سرزمین بگستراند ، بازرگانی را رونق بخشد ، روابط كالایی و پولی راغ ارتقا بخشد و از آن ره به شهر نشینی و شهر گرایی شتاب دهد.
بازگشت به مفاهیم سرزمینی – بخصوص شیوه پارسی – در ابعاد زیست و تولید و به روز كردن آنها سبب میگردد تا دولت اشكانی شكلی كاملاً متفاوت از نحوه استقرار و زیست را سازمان دهد

شار پارتی در دولت اشكانی محل استقرار طبقه اجتماعی می گردد . طبقاتی كه بخوبی نشانگر دگر گونیهای تاریخی هستند كه از دولت هخامنشی تا دولت اشكانی رخ داده است بدیند قرار:
1-اشرافیت دود مانی
2- دیوانسالاران و نظامیان
3- مغان و رو حانیون
4- اشرافیت دهقانی
5-با زر گانان و پیشه وران

دولت اشكانی با تخریب سازمان كالبدی دولت سلوكی ،مظهر آن یعنی «شهر پارسی – هلنی » را نیز دگرگون می كند و با ادغام این شهر با محیط اطرافش نظم اندامواره و خود انگیخته محیطی را بر نظم منطقی و برنامه ای آن تحمیل می نماید و بدین ترتیب شهر قدیمی را سازمان جدید مستحیل می كند .
ساز ماندهی كالبدی – فضایی درون شار كم و بیش همانی است كه در شار پارسی وجود می داشت ،بدین معنی كه :

1- دژ حكومتی
2- شار میانی
3- شار بیرونی
ب :بالندگی مفهوم شار و سازمان یافتگی كامل آن
شار پارتی در دولت ساسانی (قرن سوم تا هفتم میلادی)

ظهور دولت ساسانی در واقع اولین حركت جامعه شهری برای رسیدن به قدرت است . تا قل از این ، حكومت همیشه از آن جامعه ایلی بود كه با جنگ و ستیزه های خود دولتهای پیشین را از آن خود كرده بود .

ولی نطفه اصلی این دولت در «شهر» بسته شد و نظریه پرداز اصلی آن در فضای جامعه شهری پرورش یافته بود . به همین دلیل است كه شهر پایه نهادهای اجتماعی- اقتصادی ، فرهنگی – سیاسی و بازرگانی – اداری دولت ساسانی می گردد.
ایجاد طبقات منظم اجتماعی و جایدهی سه جامعه ایلی ،دهقانی و شهری تحت سلطه در این طبقات اجتماعی به دولت متمركز و قاهر ساسانی امكان میدهد تا به نوعی «نظام كاستی» در سازمان اجتماعی دست یابد و بدین ترتیب از آمیختن طبقات و دخول افراد از طبقه ای به طبقه دیگر جلوگیری كند.شهر مكان اصلی استقرار طبقات برتر اجتماعی است . این طبقات عبارتند از:

1- مو بدان و مغان
2- جنگاوران و سپاهیان
3- دبیران و پز شكان
4- دهقانان

دردولت ساسانی است كه تعابیر و تفاسیر جدیدی از نحوه استقرار حكومت زیستی در پهنه سرزمین تحت سلطه آن رخ می دهد . ساتراپ ها یا سرزمین های منطقه پهناور در اختیار فرماندارانی قرار می گیرد كه به نمایندگی از دولت ساسانی بر آنها حكم می رانند.
مالكیت عمومی از آن دولت ساسانی می گردد كه می تواند در مواردی به مالكیت جمعی ایلی بدل گردد ویا به مالكیت خصوصی روستا یی و یا شهری ،دو زیر مجموعه ای كه هر آن می توانند از سوی مجموعه بالاتر (مالكیت عمومی ) نفی می گردند .

در سازمان فضایی جدید كشور ،دفاع از كشور به شهر هائی كه كاملاً از دیدگاه نظامی تجهیز یافته اند ،شهرهای سرزمین های میانی ،نقش حفاظت و حراست از شبكه های آمد و شد جاده ای را بر عهده می گیرند و شهرهای سرزمین های درونی عملاً به كار تولید می پردازند . هر سه گروه از این شهرها عملاً همان مفهوم كهن شار را معنا می بخشند .
شار ساسانی چون شار پارسی در دولت هخامنشی ، بر مبنای باورهای دینی و متأثر از مقوله جهان بینی ساخته می شود . شهر معمولاً به حصاری ختم می گردد كه چهار دروازه به چهار سوی عالم داشته باشد كه خود یاد آور جهات اربعه و عناصر اربعه نیزمی باشد.

این توصیف از چهره كالبدی و سازمان فضائی شار ساسانی نشان میدهد این مورد نیز دولت ساسانی خود را به ساخت و ساز كهن دولت هخامنشی رجوع است و یا به هنگام كردن شار پارسی این دوران .شار خود را شكل بخشیده است . این شار از دیدگاه ریخت شهرهای مركب از فضاهای زیر است :
1- دژ حكومتی
2- شار میانی
3- شار بیرونی
4- بازار
5- میدان

شهر نشینی و شهر گرایی «شهرسازی» در دروان اسلامی

شهر دوران اسلامی مفاهیم دیگری را در خود دارد : این شهر چون شار دوران ساسانی [هر-قدرت] نیست ، مكانی نیست كه بیانگر حكومت قاهره مركزی باشد . در این شهراز زندگی شهر دولتهای یونانیو رمی خبری نیست . شهر دوران اسلامی ، چون شهر قرون وسطایی نسبت به منطقه پیرالمونش امتیازات خاصی را ندارد . چون شهر از قوانین مدونجهان بینی اسلامی تبعیت می كند و در این قوانین امتیازات استثنائی برای مردمان وجود ندارد . شهروند شهردوران اسلامی چون روستایی و یا ایلیاتی معتقد به جهان بینی اسلامی ، فقط و فقط فرمانبردار احكام اسلامی ، امام ، خلیفه ویا نماسندگان آنهاهستند ، بنابراین شهر دارای زندكی مستقل و خاص با مقررات و امتیازات متفاوت نیست و بدین قرار تفاوتی بی شهر و ده جز تفاوتهای كالبدی ناشی از جمعیت ، استقرار دیوانها ، جامع و ;وجود ندارد .

وجود شهر برای دولت اسلامی به عنوان یك ضرورت تلقی می گردد .در شهر است كه وظایف و آرمانهای دولت اسلامی تبلور می یابد ، در شهر است كه امكان تحقق فرامین و اجرای سمقررات صدره از سوی دولت اسلامی فراهم می آید . بنابرایم جامعه شهری در دولت اسلامی نقشی به مراتب فراتر را از همسانهای خود در دولتهای كهن به عهده می گیرد.

عوامل مشخصه در شهر در دوره اسلامی
الف : مسجد
با توجه به اینكه دولت اسلامی در شهر تولد می یابد و با توجه یه اینكه تشیل ایندولت برای اویلن با در [مسجد] صورت می گیرد ، بابراین وجود مسجد جامع به یكی ازمشخصات اصلی شهر دوره اسلامی تبدیل می گردد .
ب – بازار
استقرار دولت اسلامی و تسلط آن بر كشورهایی با قوانین و مقررات تجاری بس گسترده ، سبب می گردد تا دولت از سوئی از همهاین مقررات و قوانین بهره برد و از سوی دیگر آنرا با موازین شرعی هماهنگ كند .
ج- محله
به هنگام تشكیل امپراطوری تمركز و سپسغیر متمركز اسلاكی، رجوع به سازمان اجتماعی كهن شهری در سرزمینهای مفتوحه بسرعت نجام می پذیرد. گواینكه دیگراز تشكیل محلات برحسب نظام كاستی یا شروندی خاص خبرینیست ولی در مقابل با ایجاد محلاتی بر حسب قوم و قبیله ، نژاد مذهب ، زبان ، فرقه و ; مواجه هتسیم .

شهرنشینی ، شهر گرایی و [شهرسازی ] در دوران متقدم اسلامی
شهر در دولت اسلامی مقامی خاص دارد ودر تمامی دوران اسلامی صرفنظر از مكان و یا زمان پرداختن به شهر ، سازمان دادن آن و یا پایه نهادن آن از مشغولیات ذهنی ، آرمانیو قدرت نمائی دولت اسلامی در آغاز و دول اسلای در روزگاران بعدی بوده است و در دوران متقدم و در سرزمینهای پهناور امپراطوری نو بنیاد اسلامی سیاست شهر سازی خاصی تدوین گردید ه به طور عمده و رسمی دو گونه شهر را مد نظر قرار می داد :

اول : شهرهای قدیمی كه دروازه های خود را – چه به زور یا به رضا – بر روی دولت اسلامی گشودند.
دوم : شهرهای نو بناد ، این گروه از شهرها عمدتاٌ پایگاههای نظامی هستند كه دولت اسلامی برا حفظ ارتباط سپاهیان خود با مبدأ حركت آْنها بر پا می كند . این گونه شهرها ، گاه برای رونق اندافتن شهرهای قدیمی نیز ساخته می شد .

ساخت و سازمان شهراز قرن یكم هجری تا قرن چهارم هجری (1تا11میلادی )
شكل گیری دولت اسلامی ، بازسازی مفاهیم كهن

این دولت با در دست گرفتن همهعوامل تولید ، در هرسه بخشكشاورزی صنعت و بازرگانی ، عملاٌهمان نقشی رادارا می شودكه دولتهای كهن ایرانی به مدت نزدیك 15 قرن آن رار سازمان داده و ایفاكرده بوند . با تفسیر شریعت اسلامی ، دولت عباسی در ورای طبقات اجتماعی قرار گرفته و با استقرار دیوانهای متعد كه عمدتاٌ از دیوانهای عهد ساسانی تقلید شده بودند ، مالكیت عالیه دیوانی را بر همه ابزار و عناصر تولید می گستراند . امری كه قبلاٌ به صورت مالكیت پادشاهی ، مالكیت پرستشگاهی ، مالكیت دولتی، مالكیت جمعی شهر و یا روستا وجود می داشت .

ایجاد دیوان وزارت و نقش فاقئه ایكه وزیر به عنوان عامل سیاسی بر سرزمینهای تابعه بر عهده می گیرد ، باز خوانی و باز تولید همان نقش در روزگاران پیشین است .
دولتی اینچنین دیوانی و جامعه ای اینچنین تابع دیوانسالاری ، بازتاب خویش را در مكان استقرار اصلیدیوانها یعنی ، شهر ، بازمی یابند . شهر بار دیگر منطقه تحت نفوذ خویش را تعریف می كند و خود نیز از آن تعریف می یابد .

برای شهری اینچنین ، لاجرم الگوئی باید . بغداد پی افكنده می شود به شكل دایره در كناره دجله ، چهار دروازه با شكوه و بزرگ كه به چهار راه اصلی كاروان باز می شدند ; و به میدان بزرگ شهر می رسیدند كه در میانه آن كاخ خلیفه و مسجد جامع بنا گشته بود; و در پیرامون آنها هیچ بنائیجز ساختمانهای نگهبانی قرار نداشت ; در اطراف میدان خانه هایامرا و نزدیكان خلیفه ودیوانها قرار نداشت ; میان دروازه های بزرگ كوی و دروازه های دیگر قرار داشت .

برای دریافت اینجا کلیک کنید