توضیحات

توجه : به همراه فایل word این محصول فایل پاورپوینت (PowerPoint) و اسلاید های آن به صورت هدیه ارائه خواهد شد

 مقاله علم وبنیاد اخلاق تحت pdf دارای 45 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله علم وبنیاد اخلاق تحت pdf  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله علم وبنیاد اخلاق تحت pdf،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد


بخشی از متن مقاله علم وبنیاد اخلاق تحت pdf :

علم وبنیاد اخلاق
1. علم; و بنیاد اخلاق
یكى از پدیده‏هایى كه در اندیشه اروپایى معاصر و، به تبع آن، اندیشه عربى جلب توجه مى‏كند، اهتمام فزاینده به مساله اخلاق و ارزشهاست. از دو دهه پیش از این، فیلسوفان و اندیشه‏گران و دانشمندان و پاره‏اى از سیاستمداران در پى آن بوده‏اند كه سویه‏هاى اخلاقى و ارزشى همه آنچه را كه در گستره دانش یا سیاست و اجتماع و اقتصاد پدید مى‏آید طرح و بررسى كنند.

همه ما به یاد مى‏آوریم كه چند سالى پیش، مساله كنترل جمعیت و پناه بردن به سقط جنین واكنشهاى شدیدى را در سطح جهانى برانگیخت. این مساله، تعارض كهن و شناخته‏شده‏اى را پیش مى‏كشد; تعارض میان پاره‏اى از ارزشهاى ثابت دینى و برخى از مقتضیات جدید زندگى. این مساله امروزه به گونه‏اى دیگر و در سطحى دیگر متفاوت با آنچه پیشتر بود، و مصداق اصل حرمت قتل نفس قرار مى‏گرفت، طرح مى‏شود. سقط جنین هنگامى كه در پیوند با «كنترل جمعیت‏»، به مثابه یكى از ضرورتهاى توسعه در كشورهاى فقیر پرجمعیت مطرح مى‏گردد، دست‏كم از نظر اقتصادى، به سان ابزارى لازم براى تحقق توسعه و تامین سطح مناسبى براى زندگى مردمانى كه در همه عرصه‏ها دچار سختى و كاستى و واپس‏ماندگى هستند، دیده مى‏شود.

با این همه، تعارض میان ارزشهاى اخلاقى و دینى (همچون حرمت‏سقط جنین) و ارزشهاى این جهانى (مقتضیات توسعه) در این مورد در همان چارچوب دینى باقى مى‏ماند; زیرا برخى باور دارند كه این مساله، مصداق اصل «ضرورتها امور ممنوع را مباح مى‏كنند» قرار مى‏گیرد و در نتیجه، هر دو طرف (سقط جنین توسعه) موضوع اجتهاد و تاویل مى‏گردند: سقط جنین در چه صورت به مثابه «قتل نفس‏» است؟ و در كدام مرحله از مراحل شكل‏گیرى جنین;؟ چه موقعى پناه بردن به سقط جنین براى كنترل جمعیت، ناگزیر مى‏گردد; بویژه در صورتى كه ابزارهاى دیگرى هم [براى این منظور] موجود باشد؟ فراتر از این، مى‏توان پرسید: آیا كنترل جمعیت‏یكى از شرایط تحقق توسعه است‏یا این كه خود یكى از نتایج آن است؟

در كنار چنین مسائل اجتماعى و اقتصادى‏اى كه تعارض كهن و معروفى را میان ارزشهاى ثابت دینى و متغیرهاى دنیوى بازتاب مى‏دهد، در درون ما مسائلى یكسره نو وجود دارد كه نه تنها مناقشه گسترده‏اى را میان «عالمان دینى‏» و «دیگران‏» از هر مرتبه و مقامى كه باشند برمى‏انگیزد، كه حتى در محافل گوناگونى مناقشه برانگیز است.

این بار، مساله مربوط است‏به پدیده جدیدى در تاریخ اندیشه بشرى كه نشان‏دهنده تعارض و ناسازگارى میان دو شیوه اندیشیدن و نگرش به چیزها و ارزشداورى درباره آنهاست. یكى، شیوه‏اى كه از «خرد عینى‏» هنجارى برمى‏آید و دیگرى، شیوه‏اى كه مى‏توان گفت تجسم «خرد ابزارى‏» عمل باورانه پوزیتیویستى است. اگر به این مساله از زاویه تاریخى بنگریم باید بگوییم كه مساله اساسا در اینجا متعلق است‏به اندیشیدن در اخلاق و ارزشها و میل فزاینده به اخلاقى كردن علم و فرآورده‏هاى آن، و در نتیجه، بنیادگذارى علم بر پایه اخلاق.

پیشرفت‏حیرت‏انگیز علمى در گستره زیست‏شناسى و مهندسى ژنتیك و نیز انفورماتیك و همچنین آثار صنعت و تكنولوژى بر محیط زیست از یك سو، و خطرى كه [به واسطه] سلاحهاى ویرانگر، همه بشریت را تهدید مى‏كند از سوى دیگر، همگى، به نتایجى مى‏انجامد یا مى‏تواند به نتایجى منتهى شود كه با ارزشهاى اخلاقى ناسازگار افتد; ارزشهایى كه از پگاه تاریخ بشرى و در همه جوامع و نزد دینها و فلسفه‏هاى گوناگون، چونان عنصرى گوهرى در انسانیت انسان اگر نگوییم به مثابه یگانه عنصر گوهرى در آن ریشه گرفته و استوار مانده است.
اینك پاره‏اى از مسائلى را كه هم اكنون مناقشه‏برانگیزند، برمى‏شماریم و یاد مى‏كنیم.

نخست از مساله‏اى یاد مى‏كنیم كه اخیرا در روزنامه‏ها آمده بود: زنى پس از مرگ شوهر خود، اقدام به مطالبه حق خود در باردار شدن به وسیله شوهرش كرده بود. او با شوهرش توافق كرده بود كه تا زمانى كه در مورد باردارى با او به توافق برسد شوهرش منى خود را در یكى از بانكهاى تلقیح بگذارد. آنگاه شوهرش ناگهان مرده بود و بیوه او از آن بانك تقاضاى تلقیح به وسیله منى شوهرش نموده بود و مى‏خواست پس از مرگ شوهرش از او باردار شود. این مساله هم اكنون در دادگاه در حال بررسى است.

با آن كه این مساله اتفاق افتاده، غرابتى كه در آن است كمتر از مسائل فرضى خیالى نیست; چه رسد به مشكلات كاملا نوپدیدى كه این مساله در سطوح گوناگون، مانند قانون ارث و;، مى‏آفریند. چیزهایى هستند كه امروز یا فردا تحقق مى‏یابند و مشكلات و دشواریهایى ایجاد مى‏كنند كه تاكنون بشریت‏با آنها آشنا نبوده است.

از این دست مسائل، احتمال تغییر جنسیت انسان، و احتمال و امكان تعیین كردن جنس فرزند و میزان هوشمندى و تواناییهاى عقلى دیگر اوست. همچنین است آنچه بسیارى از پژوهشهاى پیشرفته به ما وعده مى‏دهند: علاج‏پذیرى بسیارى از بیماریهاى لاعلاج و به‏سازى نسل و طولانى كردن عمر و; و حتى مهم‏تر از اینها، آنچه امروزه «كپى رایت‏» نامیده مى‏شود و به صورتهاى گوناگون، جوانبى اخلاقى را پیش مى‏كشد; جوانبى كه پیش از این به قلمرو «نااندیشیده‏» تعلق داشت;; به دایره «ممتنع‏» یا «نادر»ى كه، به گفته فقیهان، حكمى براى آن نیست.

در گستره انفورماتیك و فن‏آورى ارتباط دیدارى‏شنیدارى از راه ماهواره و ارتباط از راه شبكه اینترنت، فرآیند «هتك حرمتها» انجام مى‏گیرد و گسترش مى‏یابد، و در عین حال آرزوى مهار كردن آن رنگ مى‏بازد;. آنچه امروزه در شبكه اینترنت‏بازتاب مى‏یابد، یعنى تصاویر و اعمالى كه به حوزه «هرزگى و فساد» تعلق دارند و اطلاعات و فنون مخصوص به ساختن بمبها و ایجاد باندها و دیگر چیزهایى كه باارزشها و معیارهاى اخلاقى سازگار نیستند،

به گونه‏اى جدى تهدیدكننده و هراس‏انگیزند. با آن كه شرایطى كه اینترنت فراهم آورده، یعنى زمینه‏هاى گسترده و بى شمارى براى نشر معرفت و تعمیم آن و هموار كردن راه پیشرفت پژوهش علمى و دیگر خدمات آن در قلمروهاى اقتصادى و اجتماعى و فرهنگى و مطبوعاتى، آن را به یكى از ابزارهاى ضرورى جهان امروز و فردا بدل ساخته است; همان‏گونه كه دیگر دستاوردهاى علمى و صنعتى از ماشین و تلفن و دستگاه فشارخون گرفته تا دیگر فرآورده‏هاى دانش و فن‏آورى در هر عرصه‏اى ضرورى و گریزناپذیر گردیده‏اند.

بنابراین در آستانه سده بیست‏ویكم، اگر نگوییم جهان در وضعیت‏یكه و شگفتى قرار دارد دست‏كم در موقعیتى سراسر نو است. تجسم این وضعیت در دشوارى و چالش فزاینده‏اى است كه علم، و تطبیق [معیارهاى] اخلاق و وجدان اخلاقى بر آن، سبب شده و موجب واكنشهایى گردیده و مى‏گردد كه مى‏توان آنها را به «بازگشت اخلاق‏» توصیف كرد; واكنشهایى كه خواستار پیروى علم و دستاوردهاى آن از ارزشها و معیارهاى اخلاقى است; درست عكس وضعیتى كه در سده پیش در اروپا حاكم بود; آن هنگام كه گرایشهایى منادى و مدعى تاسیس اخلاق بر پایه علم بودند و مشكل فلسفى كهن‏نوى را، كه مشكل «مبناى اخلاق‏» خوانده مى‏شود، پیش مى‏كشیدند.

راست آن است كه مساله مبناى مشروعیت‏بخش اخلاق یكى از مسائلى بود كه در اروپاى مدرن، بویژه در دوران روشنگرى، مایه دغدغه فیلسوفان شده بود. جان مایه مشكل این بود كه: مشروعیت ارزشهاى اخلاقى بر چه پایه‏اى استوار است؟ مراد از اخلاق در اینجا مجموعه ارزشهاى متمایز از عرف و عادت و رفتارهاى برآمده از طبیعت انسانى است; [یا] به سخن دیگر، «خیر و شر» و ارزشهایى كه از آن مایه مى‏گیرد و گوهر وجدان فردى و جمعى اخلاقى را مى‏سازد.

از چشم‏انداز تاریخى، براى تاسیس مشروعیت اخلاق به این معنا، دو دیدگاه وجود داشته است. یكى دیدگاهى كه دین را بنیادگذار اخلاق مى‏دانسته و، بر این اساس، هرچه را دین بدان امر كند خیر و حسن و هرچه را از آن نهى كند شر و قبیح به شمار مى‏آورده است [ اخلاق دینى]. این نگرش بویژه در ادیان آسمانى‏اى چون یهودیت و مسیحیت و اسلام كاملا آشكار است.

دیدگاه دوم باور داشته كه بنیاد اخلاق، عقل بشرى است; نه تنها به این لحاظ كه نیروى باز شناسنده [ قوه تمیز] است و به سرشت و طبع خود خیر را از شر، و نیكو را از زشت تشخیص مى‏دهد، بل بدین لحاظ نیز كه مى‏تواند با این نیروى بازشناسى «فطرى‏» به سطح نظریه‏پردازى عقلى نیز دست‏یابد و در نتیجه تا سطح ارجاع سراسر اخلاق به اصل و مبنایى مشروعیت‏بخش فرارود [ اخلاق این جهانى].

این اصل مى‏تواند اصلى مابعدالطبیعى و متعالى باشد، مانند آنچه نزد افلاتون یافت مى‏شود; او «خیر» را به درجه الوهیت مى‏رساند. جهانى كه ما در آن زندگى مى‏كنیم چیزهاى فراوانى را دربر دارد كه هریك از آنها «خیر» نامیده مى‏شود; ولى به نظر افلاتون اینها «خیر بالذات‏» نیستند، بلكه بهره‏مند از آن «خیر» هستند و آن را محاكات مى‏كنند و به آن تشبه مى‏ورزند. «خیر» حقیقى و كامل و مطلق كه فرازمان و فرامكان است و همه چیزهاى خیرمند، خیرمندى خود را از آن وام مى‏گیرند مثال خیر است و این به نظر افلاتون خود خداوند است. (1)

پس از افلاتون، فیلسوفان به كوششهاى خود براى تاسیس اخلاق و تبیین و توجیه مشروعیت آن ادامه دادند: برخى بنیاد آن را در دین جستجو كردند، برخى دیگر مبناى آن را به عقل بازگرداندند و كسانى نیز به عاطفه و وجدان;. تا آن كه وبت‏به فیلسوف آلمانى، امانوئل كانت (1804-1724) رسید; در دورانى كه علوم، بویژه ریاضیات و فیزیك، گامهاى بلندى در راه استقلال از فلسفه برداشته بودند و یقین علمى، ویژگى آن و آرمان همه گردیده بود. كانت‏به پژوهش این یقین علمى در ریاضیات و فیزیك پرداخت و این پرسش را درانداخت كه: چه چیز علم را ممكن گردانید؟ یعنى به صورت شناختى یقینى كه در قوانین كلى صورت‏بندى مى‏شود درآورد; او پس از آن كه در كتاب جاودانه خود «سنجش خردناب‏» به این پرسش پاسخ داد، در كتاب دیگر خود «سنجش خرد عملى‏» به پاسخگویى پرسشى همانند آن ایستاد; پرسشى كه این بار به عمل و رفتار تعلق داشت نه به شناخت; یعنى پرسشى درباره بنیاد اخلاق: چه چیز اخلاق را ممكن مى‏كند و چگونه مى‏توان ارزشهاى اخلاقى را مانند قوانین علمى به صورت ارزشهاى كلى درآورد؟

علم به فهم، یعنى به تجربه و خرد هر دو، باز مى‏گردد و گستره آن، شناخت است، در حالى كه اخلاق به اراده باز مى‏گردد و گستره آن، رفتار است. آنچه رفتار اخلاقى را متمایز مى‏كند این است كه از «اراده نیك‏»، كه در فرجام تحلیل به اندیشه «تكلیف‏» مى‏انجامد، صادر مى‏شود. بنابراین، اراده نیك و، به تبع آن، سراسر اخلاق عمل به مقتضاى «تكلیف‏» است. نزد كانت، اندیشه «تكلیف‏» در خرد عملى شبیه و معادل اندیشه «قانون‏» در خرد نظرى است. همچنان كه قانون در علم، حكمى كلى و مطلق است و به همه پدیده‏هاى تحت آن قانون سرایت داده مى‏شود، تكلیف نیز چنین است.

تكلیف «امرى مطلق‏» است: امرى است كه از درون به من فرمان مى‏دهد كه: «من هرگز نباید جز این گونه عمل نمایم كه بتوانم اراده كنم كه قاعده من یك قانون كلى بشود.» (2) درست مانند قانون علمى نسبت‏به پدیده‏هاى طبیعت. اگر این قانون را به زبان اخلاق صورت‏بندى كنیم چنین مى‏شود: «چنان عمل كنید كه انسانیت را، چه در شخص خودتان و چه در دیگران، [امرى] همیشگى و، در عین حال، غایى تلقى كنید، و نه به عنوان وسیله صرف.» (3) به سخن دیگر، «امر مطلق‏» كه نزد كانت‏بنیاد اخلاق است، همان ندایى است كه از درون تو برمى‏جوشد; از خرد تو، و نه از عاطفه تو. و همان ندایى است كه در درون تو بانگ مى‏زند: «چنان عمل كن كه گویى قاعده عمل تو، به وسیله اراده‏ات، قانون كلى طبیعت مى‏شود.» (4)

نظریه كانت در مورد «امر مطلق‏» به مثابه بنیاد اخلاق، یكى از جلوه‏هاى اندیشه دوران روشنگرى است; دورانى كه ویژگى آن گرایش شدید به خرد بنیادى و داور قرار دادن خرد در همه چیز است.

روشن است كه اخلاق خرد به این معنا، هم از دین و هم از علم، مستقل است. راست آن است كه كانت كه به جدایى میان علم و اخلاق فرا مى‏خواند، از سویى دیگر مى‏كوشید اخلاق را از چیرگى دین (بویژه كلیسا) برهاند و حتى اخلاق را بنیاد خود دین قرار دهد. دین مجموعه‏اى از اوامر و نواهى است و اوامر و نواهى نمى‏توانند بى‏طمع ثواب و ترس از عقاب، در دنیا یا آخرت، قانونى الزام‏آور براى انسان گردند، مگر آن كه از نیرویى درونى در آدمى، كه به وسیله خود او بیان مى‏شود، صادر گردند; نیروى «امر مطلق‏»;.

نه تنها این، كه حتى وجود «امر مطلق‏» در آدمى [نیز] دلیلى بر آزادى اراده اوست. اگرچه خرد نظرى نمى‏تواند آزادى اراده انسان را تبیین كند، خرد عملى آن را به صورت پیش‏فرض به كار مى‏گیرد، مانند وجود خدا و جاودانگى روح. در اینجا دین بر بنیاد اخلاق و اخلاق بر بنیاد خرد قرار مى‏گیرد;. (5) اكنون مساله این است كه: آیا فیلسوفان در دوران علم (سده نوزدهم) مبناى پیشینیان خود در دوران خرد (سده هجدهم) را مى‏پذیرند؟ آیا چنین مبنایى را براى اخلاق مى‏پسندند; آن هم در دورانى كه علم برترین ایستار و سالار است، و گذشته و آینده همه پدیدارها و راه تكامل و تحول آنها با علم تفسیر مى‏شود؟

2. اخلاق چونان موضوعى براى علم;
فیلسوفان و دانشمندان و سیاستمداران و عموم روشنفكران و حتى همه مردم، امروزه مساله اخلاق و ارزشها را به مثابه واكنشى به مشكلاتى كه علم و دستاوردهاى آن پدید آورده‏اند طرح مى‏كنند. در سده گذشته وضعیت درست‏به عكس بود: گرایشهاى نیرومندى در كار بودند كه مى‏كوشیدند اخلاق را بر مبناى علم بنیادگذارند;. مى‏كوشیم به اختصار، چگونگى اندیشه اندیشه‏گرانى را كه در سده گذشته، مساله اخلاق را مطرح مى‏كردند، بویژه آنهایى را كه در پایان سده نوزدهم و آستانه سده بیستم بودند، باز نماییم. این به ما كه در آستانه سده بیست‏ویكم هستیم یارى مى‏كند كه مساله را از چشم‏اندازى تاریخى بنگریم و بر مبناى نسبیت و تكامل و تحول سخن گوییم و اندیشه خود را نه گستره‏اى براى قطعیت، كه قلمروى براى دگرگونى و امكان قرار دهیم.

یكى از گرایشهاى فكرى حاكم در نیمه دوم سده گذشته اروپا كه تا اوایل این قرن تداوم یافت، گرایشى عملى بود كه مى‏خواست هر شناخت‏یا رفتارى را بر پایه علم بنا كند. در این زمینه، نظریه اگوست كنت (1857-1798) اندیشه‏گر فرانسوى و بنیانگذار پوزیتیویسم، كه بر اساس «قانون وضعیتهاى سه‏گانه‏» استوار است، از شهرت بسیارى برخوردار است. بنابر این نظریه، اندیشه بشرى در طى روند تاریخى خود از سه «وضعیت‏» یا مرحله تحول و تكامل گذر كرده است: نخست،

وضعیت و مرحله تئولوژیك [ ربانى (یا تخیلى)] كه بنیاد آن تفسیر غیبى پدیده‏هاى طبیعى و انسانى چه در چارچوب اسطوره و چه در چارچوب دین است. دوم، مرحله مابعدالطبیعى [ فلسفى (یا تعقلى)]، كه ویژگى آن تكیه بر خرد مجردى است كه كاخهاى فكرى و نظریه‏هاى فلسفى را به میانجى تامل و استنباط مى‏سازد و برمى‏افرازد. سوم، مرحله علمى و پوزیتیویستى [ اثباتى]، كه مرحله فهم و تفسیر علمى پدیده‏هاى طبیعى و بشرى، به یكسان، است. این، مرحله كنونى و معاصر ماست.

اگوست كنت‏باور داشت كه این مراحل درهم تنیده‏اند و مردمان، چه به صورت فردى و چه به صورت جمعى، در مرحله زمانى واحدى در آنها زندگى مى‏كنند; با این همه سیاق كلى اندیشه او بر این نكته تاكید مى‏ورزد كه مرحله پوزیتیویسم «علمى‏» معاصر همچنان كه ویژگى اكنون هست، ویژگى آینده نیز خواهد بود و در نتیجه روند تكامل و پیشرفت، مقتضى نگرش علمى به همه چیزها و پدیده‏هاست. در این چارچوب، تلاش او براى پدید آوردن علم جدیدى به نام «فیزیك اجتماعى‏» [براى مطالعه ] پدیده‏هاى انسانى مانند علم فیزیك براى پدیده‏هاى طبیعى‏فهمیدنى و درك شدنى است. (6)

در كنار این جریان، مكتب حسى «تجربى‏»اى در روان‏شناسى، بویژه در انگلیس، به وجود آمد. پیش از این پدیده‏هاى روانى‏ادراكى مانند حافظه، واكنشها، عاطفه، ادراك و; به مثابه پدیدارهاى ویژه‏اى كه به بخش خاصى از وجود انسان نفس در برابر جسم تعلق دارد، به شیوه تامل و تفكر، مورد پژوهش قرار مى‏گرفت. با پیدایش این مكتب این پدیدارها به چشم پدیده‏هایى نگریسته شدند كه از جسم صادر مى‏شوند و یا این كه یكى از اعمال جسم هستند. از این چشم‏انداز، پدیدارهاى ادراكى در اساس شكل‏گیرى خود، احساسات و انطباعات حسى‏اى هستند كه بر پایه قوانین خاص شكل‏گیرى داده‏هاى ادراكى با یكدیگر تركیب مى‏شوند، همچنان كه همه پدیده‏هاى رفتارى، تنها واكنشهایى انگاشته مى‏شوند كه از جسم و بویژه از دستگاه اعصاب و دستگاه فیزیولوژیك بدن صادر مى‏شوند.

برای دریافت اینجا کلیک کنید

سوالات و نظرات شما

برچسب ها

سایت پروژه word, دانلود پروژه word, سایت پروژه, پروژه دات کام,
Copyright © 2014 icbc.ir