ویژگی های یک مدیر موفق از دیدگاه اسلام

فهرست مطالب

پیشگفتار
فصل اول: كلیات
1-    مقدمه
2-    معرفی موضوع تحقیق
3-    اهمیت تحقیق
4-    انگیزه و هدف از تحقیق
5-    روش تحقیق
6-    موانع و مشكلات تحقیق
فصل دوم: ضرورت شناخت انسان و رهبری از دیدگاه اسلام
1-    طرح بحث
2-    ضرورت شناخت انسان از دیدگاه اسلام و قرآن
3-    ضرورت شناخت رهبری و مدیریت برای انسان
4-    تحلیلی از رهبری و مدیریت در اسلام
فصل سوم: ضرورت شناخت سازمان از دیدگاه اسلام
1-    سازمان چیست؟
2-    فلسفه وجودی سازمانها
3-    مفهوم اسلامی سازمان
فصل چهارم: سیر تحول مدیریت در تاریخ زندگی انسان
1-    رهبری و مدیریت در جوامع باستانی
2-    نگرش بر جنبش مدیریت عملی
3-    بررسی مكاتب و تئوریهای مدیریت
فصل پنجم: بررسی معیارهای شایستگی مدیریت از دیدگاه اسلام
1-    طرح بحث
2-    معرفی معیارها
الف -  تعهد
ب- تخصص
ج - كفایت
فصل ششم: بررسی شرایط و اوصاف یك مدیر موفق از دیدگاه اسلام
الف) طرح بحث
1-    اشراف مدیر
2-    قدرت مدیر
3-    قاطعیت مدیر
4-    مدیر مجری قانون
5-    كار امروز را به فردا نیداختن مدیر
6-    ایجاد جو تشویق و تنبیه
ب) معرفی عوامل موثر در موفقیت مدیر
1-    اختیار
2-    اعتماد به نفس
3-    تنظیم وقت و تقسیم كار
4-    ایجاد روابط صمیمانه انسانی
5-    گذشته‌نگری
6-    آینده‌نگری
7-    ابهام‌زدائی
منابع و مآخذ

پیشگفتار
سخن از مدیریت در دین مبین اسلام است، مدیریتی كه متاسفانه باید اعتراف نمود كه در طول تاریخ از آن سخن زیادی گفته نشده است.
جامعه‌ای كه نام اسلامی را به همراه خود یدكی می‌كشد، نمی‌تواند در وادی مدیریت اسلامی قدم نگذاشته و از چشمه پر فیض‌ان سیراب نگردد.
هر چند بعضی از صاحب‌نظران معتقدند كه امروزه دستاوردهای علومی كه در خدمت مدیریت قرار دارد، نیاز را به الهام از رهنمودهای نظری كم كرده است، ولی دقت نظر در مفاهیم آیات و اخبار و احادیثی كه مدیران به استفاده از این دست‌آوردها سوق داده و راه را برای موفقیت سازمانها هموار می‌كند، نظری تلقی نمودن رهنمودهای قرآن را كاهش می‌دهد، بطوریكه قرآن كریم دائماً اهمیت تدبیر را برای انسان یادآور می‌شود تا اینكه او بتواند در انجام هر كار و حل هر مشكلی موفقیت حاصل نماید.
تدبیر در امور اجتماعی كه شئون زندگی انسانها رادر بر می‌گیرد از اهمیت خاصی برخوردار است، و به همین سبب خداوند نیز در كتاب انسان ساز خود كه توسط حضرت محمد مصطفی (ع) نازل شده به تدبیر كنندگان قسم یاد می‌نماید و اهمیت این امر را برای انسانها روشن می‌سازد.
همانگونه كه در سوره النازعات، آیه 5 به این موضوع اشاره كرد و می‌فرماید:
«فالمد برات امراَ»
«پس سوگند به تدبیر كنندگان»
ضرورت تدبیر، ضرورت مدیریت را آشكار می سازد، كه در یك اهتمام جمعی، آن كس كه زمام امور را با تمام اختیارات آن بدست می‌گیرد، چو نیكوست كه از كیفیت اندیشه و تفكر نیز برخوردار باشد و برای بهبود حركت جمعی بتواند تدبیر و اندیشه را در جامعه‌ای كه حركت به سوی پیاده كرد احكام و فرآمین الهی دارد، بكار برد، تا بنای نظام خود را بر اسلام استوار سازد و بدینوسیله در انتخاب و انتصاب مدیران از هیچ تلاشی فروگذار نشود تا در عمل پیروز گردد.
اعمال مدیریت در سازمانهای اسلامی می‌تواند از خاصیت اجتماع شمول در هر جامعه‌ای برخوردار باشد، بدینگونه كه مدیران الگوئی نسبی از یك مطلق باشند تا با ارشاد به صحت، علاوه بر ایجاد، تولید و خدمت، در تربیت جامعه نیز عملاَ سهیم گردند. اما چگونه می‌توان به این نیت مقدس جامعه عمل پوشاند؟
مصداق واقعی در این باره می‌توان عملكرد مدیران الهی یعنی پیامبران باشند كه اساس مدیریت را از سرچشمه پر فیض خالق خود آموختند و آنرا در میان امت خود بكار بردند و همچنین برای هدایت اساس و مبانی كه بشارت دهنده، آن بودند، كتاب آسمانی بر جای نهادند، و برای توجیه و تعبیر آن در غیاب خود رهبرانی را پروراندند كه نشانه‌ی بارز آن در روش حضرت ختمی مرتبت، محمد مصطفی(ص) به روشنی مشهود است.
ملاحظه می‌نمائید كه مدیریت اسلامی یعنی مدیریت الهی، یعنی آنچه كه خدا می‌خواهد و آنچه كه منافع خلق را به دنبال دارد، كه در آن نقصان، جائی و خودكامگی، مكانی ندارد.
حكومت، آمریت دانش است، دانشی كه صدق و صداقت، رفق و رفاقت، صلح و صفا و ثمره، مطلوب را متفقاً دربردارد.
آیا اگراساس مدیریت را بر ویژگی‌های فوق‌الذكر بنانهیم، نمی‌توانیم در هر جایگاه كسی را كه شایسته است قراردهیم، تا مراحل اجرای امورات دچار نقص و حركت دچار لغزش نشود؟
بلی، به این دلیل است كه تعهدی كه باتلفیق علم و عمل حاصل شود در اسلام جایگاه خاصی دارد، و چون پذیرش مسئولیت برای یك فرد مسلمان باید آگاهانه صورت پذیرد، پس شایسته است كه در خود تخصص را نیز جای دهد.
ودر یك كلام باید بگویم كه برای پذیرش مسئولیت تئها تعهد به اسلام كافی نیست و فرد متعهد می‌بایست تخصص كافی نسبت به انجام امورات آن مسئولیت داشته باشد. پس به صرف عمل یك فرد به واجبات، كه در ذمه هر فرد مسلمان است،نمی‌توان به وی مسئولیت واگذار نمود، زیرا كه بار امانت را كس می‌تواند به دوش بكشد كه راه امانت‌داری را (آنچنانكه به امانت صدمه‌ای نرسد) بداند، مدیر اسلامی خداجو، خداترس و عبدا.. است، و این عبد خدا بودن اوست كه وی را در عمل و حركت یاری میدهد.
جلوه‌های امكانات، مدیر اسلامی را بخود مشغول نمی‌كند، زیرا كه او برای عمل صالح خود باید از خدوند، ساده زیستن را طلب كند تا از این راه جلب رضایت خدایش را نماید.در راستای اهمیت و ارزش مدیریت اسلامی و معیارهای انتخاب مدیر اسلامی،توفیق حاصل شد كه در پروژه تحقیقاتی خود بیانگر مطالبی، هر چند ناقص بشرح ذیل باشم:
ما سعی داریم پس از بیان كلیات پروژه خود كه در فصل اول ارائه خواهد شد، در فصل دوم، انسان را از دیددگاه قرآن توجیه نماییم و سپس در فصل سوم بحثی را برای شناخت سازمان اسلامی، كه جایگاه مدیریت الهی در آن است، اختصاص دهم و آنگاه در فصل چهارم نگرشی بر تحول مدیریت در تاریخ زندگی انسان بیافكنیم و در ماقبل آخر فصول، رهبری و مدیریت را از دیدگاه اسلام بررسی نماییم و بالاخره در فصل ششم، شرایط و اوصاف یك مدیر، در نظام اسلامی را بازگو نماییم.
و نتیجتاً اینكه مدیریت اسلامی این نیست كه این حقیر برداشت و به رشته تحریر درآورده‌ام بلكه این مجمل، نمایی است كه از ذات و سرچشمه دستورات دین مبین اسلام نشأت گرفته است. و امیدوارم با دریافت نظرات سازنده اهل علم و بویژه فرماندهان ارجمندمان بتوانیم در هر چه بهتر تهیه وتنظیم نمودن و ارائه این پروژه تحقیقاتی موفق گردم.
حمید حیدر‌ی هائی علی اكبر شعبانی  میرزا حسن نادری
دانشجویان رشته مهندسی سیستم در مقطع كارشناسی
دانشگاه افسری امام علی(ع)
بهار 1386
 
فصل اول

كلیات
1-    مقدمه
2- معرفی موضوع تحقیق
3- اهمیت تحقیق
4- انگیزه و هدف از تحقیق
5- روش تحقیق
6- موانع و مشكلات تحقیق
 
1-    مقدمه
شاید بتوان گفت كه هیچ امری در زندگی انسان و پیشبرد اهداف او نمی‌تواند نقش رهبری و مدیریت را داشته باشد.
اهمیت رهبری و مدیریت و تاثیر بسیار آن در سازندگی جوامع انسانی و پیشرفت كشورهای جهان، امروزه بیش از هر زمان دیگر به اثبات رسیده است و این حقیقت به تجربه نیز درآمده است كه در میان جوامع انسانی امروز، آن جامعه‌ای توانسته است به رشد و توسعه و پیشرفت بیشتر و بهتری دسته یابد كه از نعمت وجود رهبری لایق تر، و مدیرانی داناتر برخوردار باشد، تاریخ نیز با نمونه‌ها و شواهدی كه در این زمینه ارائه داده است، این تحقیقت را تائید نموده، چون بسیار دیده شده است كه جامعه‌ای یا كشوری كه بعلت سوء رهبری و مدیریت، رو به زوال و نابودی كشیده می‌شده، و می‌رفته است تا دیگر اثری از آن بجای نماند، هنگامیكه به بركت یك انقلاب و یا بر اثر عوامل دیگری، شبكه رهبری و مدیریت این جامعه تغییر می‌كند، بدون آنكه هیچ عامل دیگری دخالت داشته باشد، همین جامعه بر اثر رهبریهای درست و حسن انجام امور توسط آن مدیران، دراندك زمانی آثار زوالش از بین رفته و همیكن شمور رو به اضمحلا، بسرعت رو به رشد و توسعه می‌رود و از نابودی حتمی نجام می‌یابد. توجه به عملكردهای مدیریت در سالهای اخیر گویای این واقعیت است كه جوامع سعی در ایجاد هماهنگی در سازمانهای خود می‌نمایند. و برای رسیدن به  این منظور از دست آوردهای مختلف مدیریت بهره می‌جویند. در این راستا هر اجتماعی عملكرد مدیریتی خود را بر اعمال مدیریت در جوامع دیگر ارجح تر می‌داند، بطوریكه گهگاه درگیری تفكران گوناگون، تفهیم مفهوم واقعی مدیریت را دچار نوسانات می‌سازد، لذا در حال حاضر لزوم مشخص كردن مفهوم واقعی مدیریت و عوامل اركانی آن بشدت احساس می‌شود.
حال برای آنكه به مدیریت و نقش بسیار موثر آن در ساخت و پیشرفت جوامع انسانی بیشتر آگاه شویم، كافی است به این نكته توجه داشته باشیم كه هیچ عمل ساده‌ای را نمی‌توان در نظر گرفت كه انجام صحیح آن از برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری، زمانبندی، تقسیم كار و پیش‌بینی‌های احتمالی بی‌نیاز باشد و اینها همه همان اصول مدیریتی هستند كه هر مدیر برای اداره امور حوزه، مسئولیتش بایستی آنها را اعمال نماید.
همچنین قوانین و مقرراتیكه لازمه اداره امور یك جامعه بوده و برای جلوگیری از تشنج و هرج و مرج در یك كشور ضروریست، نیز بخشی از مدیریت و رهبری صحیح آن جامعه یا كشور می‌باشد.
و به این ترتیب اداره صحیح امور در سطح كوچك كه می‌توان از آن بعنوان مدیریت نام برد و هم چنین در سطح وسیع كه از آن نیز بعنوان رهبری نام می‌بریم، مهمترین مسائلی هستند كه وجود آنها در همه نظامها و حكومتها ضورری است، و آن نظامی می‌تواند بهتر و با قدرت بیشتر به رفع مشكلات موجود خویش بپردازد كه سیستم حكومتی خویش را بر اساس رهبری و مدیریتی صحیح‌تر و اصولی‌تر استوار نماید.
اصولاَ خط و مشی اصلی مدیریت در هر جامعه از ایدئولوژی و فرهنگ حاكم بر آن جامعه نشات می‌گیرد و با توجه به اینكه ایدئولوژی حاكم بر نظامی اسلامی، احكام و فرامینی است كه از سوی خالق هستی برای ما صادر شده و توسط پیامبران و امامان و رهبران اسلامی به ما ابلاغ گردیده است.
لذا در تعیین ابعاد مدیریت در جامعه اسلامی باید متكی بر قائمه ایدئولوژی اسلامی باشیم.

مدیر مسئول در یك سازمان اسلامی باید:
-    از مدیریت در منطقه عام توجیه منطقی داشته باشد.
-    شكل مدیریت جامعه اسلامی را بشناسد.
-    از جریان حركت مدیریت در جامعه خود آگاه باشد.
-    وظایف مدیران اسلامی را بداند و با تكیه بر فلسفه اسلامی مدیریت را توجیه نماید.
بدین طریق ایده خود محوری در مدیر جایگزین خدا محوری گشته، مناسبات سازمانی بر اساس معرفت خدا (معرفتی استوار بر اساس توجیه) شكلمی‌گیرد. و مدیر در هر حال ارتباط خود را با خدا در عمل به تصویر می‌كشاند.
آری، اگر مدیر مجهز به این شناخت گردد، الگوی سایر اعضاء سازمان قرار می‌گیرد و در سازمان فوق اگر هر اندازه انسان‌ها با درجات سازمانی و ویژگی‌های مختلف انسانی وجود داشته باشند، اعمال مدیریت اسلامی، آنرا به صورتواحدی تجلی می‌دهد، زیرا در این صورت، رسیدن به وحدت، هدف قرار می‌گیرد.
امیدواریم این پروژه، تحقیقی بتواند سهمی (هر چند اندك) در گسترش مدیریت اسلامی و پیشبرد اهداف سازمانهای اسلامی داشته باشد.
والسلام
حمید حیدری هایی – علی اكبر شعبانی – میرزا حسن ناردی
 
معرفی موضوع تحقیق:
بررسی معیارهای شایستگی مدیریت و ویژگیهای یك مدیر موفق از دیدگاه اسلام
مدیریت اسلامی مدیریتی است كه زمینه رشد انسان بسوی ا.. را فراهم نموده و مطابق كتاب، سنت، سیره و روش پیامبر (ص) و امامان معصوم (ع)و علوم و فنون و تجارب بیشری جهت رسیدن به اهداف نظام در ابعاد مختلف، همانند یك محور، مدار و قطب عمل می‌كند.
این تعریف دارای چند ویژگی است كه جای اندكی دقت دارد:
اولاً: هدف از خلقت را بیان می‌كند.
همانگونه كه خداوند درسوره، ذاریات، آیه 56 در این خصوص می‌فرمایند:
«ما خلفت الجن و الانس الا لیعبدون»
«ما جن و انسا را نیافریدیم، مگر برای اینكه مرا پرستش كنند.»
سپس نتیجه می‌گیریم كه پیامبران الهی مدیرانی بودند كه به منظور هدایت و دعوت انسانها برای عبودیت خداوند بر انیگخیخته شده‌اند.
ثانیاً: تطابق رفتار مدیر با كتاب و سنت و سیره پیامبر (ص) و امامان معصوم(ع) یعنی اینكه در مدیریت اسلامی داشتن الگو و اسوه و عمل نمودن به گفته‌ها و كردار آنها یك اصل اساسی است.
همانگونه كه در آیه 21 سوره احزاب خداوند می‌فرمایند:
«لقد كان لكم فی رسول الله اسوه حسنه»
«البته شما رادر اقتداء به رسول خدا چه در صبر و استقامت و چه در اوصاف و امثال نیكو خیر سعادت بسیار است»
ثالثاً: آگاهی از علوم و تجارب بشری از دیگر مسائل پایه‌ای مدیریت اسلامی است. بسیاری از آیات قرآن كریم تفكر و تعلم را ارج می‌نهند. همچنین فرمایش پیامبر اكرم(ص) در این زمینه نیز نشانارج و منزلت دستیابی به دانش و علم را می‌رساند. تا جائی كه‌آن حضرت می‌فرمایند:
«اطلبو العلم ولوبالصین»
«در جستجوی علم باشید، حتی اگر در چین باشد.»
بسیار واضح و روشن است كه در چین فقه و اصول درس نمی‌داده‌اند، بلكه علوم تجربی می‌آموخته‌اند و می‌دانیم كه مطالب علمی مرز نمی‌شناسد و همه جهانیان می‌توانند از آن بهره‌مند شوند. كما اینكه در بند ششم از اصل دوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز استفاده از علوم و فنون و تجارب بشری و تلاش در پیشبرد آنها بعنوان یكی از اهداف جمهوری اسلامی ذكر گردیده است.
رابعاً: ویژگی چهارم از تعریف فوق، مسئله محور و قطب بودن مدیر است. حضرت علی(ع) تعبیر زیبائی از محور و مدار بودن مدیر ارائه می‌نماید، كه در نهج البلاغه و در خطبه 146 بشرح ذیل آمده است:
«و مكان القیم بالامر مكان النظام من الخرز، یجمعه فاذا انقطع لنظام تفرق الخرز و ذهب ثم لم یجتمع بحذا فیره ابداَ»
«مكان زمامداری دین و حكمران مملكت مانند رشته و مهره‌ای است كه آنرا گردآورده و بهم پیوند می‌دهد، سپس اگر رشته بگسلد مهره از هم جدا شده، پراكنده گردد و هرگز همه آنها گردهم نیامده است.»
حضرت همچنین می‌فرمایند:
«من برای خلافت (از جهت كمالات علمی و عملی) مانند قطب وسط آسیاب هستم (همانگونه كه دوران و گردش آسیاب، قائم به میخ آهنی وسط است و بدون آن خاصیت ندارد) علوم و معارف از سرچشمه، فیض من مانند سیل سرازیر می شود، هیچ پرواز كننده‌ای در فضای علم و دانش به اوج و رفعت من نمی‌رسد.»
حال كه تعریفی از مدیریت اسلامی ارائه گردید باید دید كه چه كسی می‌تواند و باید این مسئولیت حساسی رادر نظام اسلامی بعهده بگیرد. كسی كه میخواهد پست حاكمیت و مدیریترااحراز نماید، باید دارای یكسری ویژگیها و صفاتی باشدتا بتواند مسئولیت را بعهده بگیرد و یا نظام اسلامی بتواند مسئولیتی را  بر دوش فرد یا افرادی كه شرایط و اوصاف مدیریتی را داشته باشند بگذارد، اینكه به شرایط و اوصاف مدیر در نظام اسلامی (مدیریت اسلامی) می‌پردازیم:
1-    ایمان
2-    دانش و آگاهی
3-    كفایت
این اوصاف برگرفته و استخراج شده از متون و منابع اسلامی است و تعیین كننده راه گزینش و انتصاب مدیران در یك نظام اسلامی می‌باشد. كه انشاء الله در فصل ششم به شرح كافی در خصوص هر یك می‌پردازم.

3- اهمیت تحقیق
مدیریت یك واقعیت مجهول و ناشناخته‌‌ای است، لا اقل برای ما ایرانیان آنطوری كه باید شناسانده شود این شناسائی انجام نشده است.
اگر روزی قرار شوددر جامعه ما علل شكست‌ها را در شئون خانوادگی و اجتماعی و فرهنگی و غیره مورد بررسی قرار دهیم در آن موقع متوجه خواهیم شد كه بیشترین شكست‌ها معمول فقدان مدیریت صحیح بوده است، از اینجا نتیجه می‌گیریم كه جامعه ما هنوز به ارزش مدیریت‌های دوره طاغوت كه همه و همه بر اساس روابط انجام می‌شده است، مقرر گردید انسانهای با تعهد و ایمان بر اساس ورزیدگی‌ها و تخصص‌ها مسئولیت‌ها را پذیرا كردند.
بدیهی است با از بین رفتن مدیریتهای طاغوتی و روابط خشك و سرد مدیر و كارمند، جامعه انقلابی نیازمند مدیریت اسلامی و روابط انسانی است.  روی همین نیاز بحث از مدیریت اسلامی و رهبری از دیدگاه اسلام در جامعه توسعه و گسترش یافت، ولی تا كنون جامعه به ارزشمندی مدیریت صحیح پی نبرده است. لذا بر اساس فقدان نیروی انسانی متخصص و عدم آگاهی عمیق در كاربرد مدیریت میزان ضایعات در جامعه درخور توجه بوده و نكته‌ای كه درتزاید و افزایش این ضایعات موثر بوده، عدم تثبیت مدیریتها بوده است، بطوریكه هفته‌ای یكبار مدیریت تغییر و مدیری تازه بر سر كار منصوب می‌شده است، همه اینها حاكی از عدم شناخت جامعه از شئون و اهمیت مدیریت است.
بنابراین یكی از نیازمندیهای جامعه، آشنائی وشناخت با اصول مدیریت اسلامی و حوزه رهبری است. دانشمندان و محققان دردوره انقلاب بر اساس وظیفه‌ای كه به عهده دارند، موظف هستند بر اساس ضرورتهای اجتماعی این مشكل را حل و فصل نموده و از دیدگاه اسلام همه شئون مدیریت را تجزیه و تحلیل نموده و در اختیار همگان قرار دهند، امید است دیگر اساتید بزرگوار و دانشمندان اسلامی با توجه به ضرورتهای اجتماعی، همانطور كه همیشه پایدار اسلام بوده و مشكلات و معضلات را از سر راه مسلمانان برطرف می‌كردند، مشكل مدیریت را حل نموده و بطور كامل مدیریت كشور را با نظر اسلام تدوین نمایند.
آشنائی با مدیریت واقعیتی است كه جامعه انقلابی ما بدان نیازمند است، زیرا كودك سالم و برومند احتیاج به مدیر وارد و به عبارت دیگر شاگرد مدرسه نیازمند به مدیر است.
ادارات و سازمانهای دولتی نیز نیازمند مدیرند. و بالاخره در همه ابعاد جامعه برای تحول و پیشرفت احتیاج به مدیریت دارد.
از همه اینها گذشته حتی یك انسان اگر بخواهد خود را بسازد و خویشتن را متعالی گرداند، بدون تردید نیازمند است كه در وجود خود مدیریتی را پیاده كند تا در پرتو مدیریت عقل و خرد همه سازمانهای گوناگون تن و روح هم آهنگ شده و در یك سو و یك جهت حركت و پویائی داشته باشند.
با مطالعه آیات قرآن و روایات در خواهیم یافت كه زیر بنای مدیریت اسلامی از همین مدیریت خرد و عقل نشان گرفته، بدین معنی كه انسانها تا ساخته و پرداخته نشوند، صلاحیت مدیریت را نخواهند داشت، زیرا تا انسانی بر خود تسلط و مدیریت نداشته باشد، نمی‌تواند بر دیگران مدیریت داشته باشد.
با توجه به این نكات، بخوبی آشكار می‌گردد كه مدیریت اسلامی از خودسازی به انسانی متعالی بودن سر در می‌آورد و در حقیقت مدیریت اسلامی بخش كوچكی از گزینش انبیاء و پیامبران بوده و در نحوه گزینش و روحیات و صفات پیامبران، ویژگیهای ارتباط و تخلف به مكارم اخلاق هماهنگ با آنان می‌باشد.
با توجه به این نكات بخوبی آشكار می‌گردد كه پدران ومادران، اگر علاقه‌مندند كه فرزندان برومندی داشته و افراد شایسته‌ای تحویل جامعه دهند، در درجه اول بر اساس مدیریت اسلامی، خودشان باید انسانهایی نمونه و متعالی باشند، اگر مدیریت مدرسه‌ای بخواهداز نظر اخلاق، شاگردان مدرسه را الگو و نمونه‌ بسازد، در درجه اول خود مدیرمدرسه باید انسانی شایسته باشد، قبل از همه مدیریت آن موسسه باید ازهمه شرایط مدیریت اسلامی برخوردار باشد،تا كارمندانش بااقتباس از او ساخته و پرداخته شوند.
ضرورت بحث مدیریت با توجه به نكات ذكر شده كاملاَ مشهود و عیان می‌گردد. روی ایناصل بیشترین سرمایه‌گذاریها باید در بخش مدیریت گذاشته شود. (مدیریت در خانه، مدیریت در مدرسه، مدیریت در اداره، مدیریت در فرهنگ، مدیریت در اقتصاد و اگر همه افراد جامعه با اصول مدیریت اسلامی آشنائی پیدا كرده و سعی كنند در جزء و كل اصول آنرا رعایت نمایند، آن وقت بجای ضایعات و بجای تعطیلی و ركود، پیشرفت و تكامل و دگرگونی و تحول بوجود خواهد آمد.
دور ازانصاف است كه در بحث مدیریت اسلامی در دوره، انقلاب اسلامی ایران، از بازگو كردن نقش خاص رهبری سخن به میان نیاورم.
همه می‌دانیم كه هر معلولی از علل گوناگونی بوجود می‌آید، بدون تردید انقلاب شكوهمند اسلامی از علل عوامل گوناگونی برخوردار بوده است، ولی آنچه كه نمی‌توان آنرا نادیده گرفت نقش رهبری ومدیریت این انقلاب است كه توسط رهبر كبیر انقلاب حضرت امام خمینی (رضوان الله تعالی علیه) استاد بزرگ مدیریت و رهبری در قرن حاضر بود.
این رهبری قبل از انقلاب شروع شد و پس از انقلاب و در برخورد با بحران ودشواریهای انقلاب كماكان استمرار داشته است. حتی در آن موقع كه ایشان به بیماری قلبی گرفتار بودند یك لحظه از رهبری و ارشاد غفلت ننموده و همیشه در میان مردم و با مردم بوده و از ساختن و پرداختن آنان درنگ و تاهل بعمل نیامد. هدف این حقیر این نیست كه درباره، مقام شامخ رهبر عالیقدر سخنی بگویم چون شناساندن ایشان در بضاعت اینجانب نمی‌گنجد، زیرا انسانهای والا را شناسائی كردن احتیاج به زمان دارد، چنانچه درك پیامبر بزرگوار و شناسائی ایشان احتیاج به گذشت زمان داشته است.
ولی هدف مااین است كه چگونه مدیریت می‌تواند یك جامعه را دگرگون و متحول سازد.
ممكن است گفته شود كه ملت ایران فداكار و ایثارگر بوده و همه هستی خود را در راه پیشرفت انقلاب فدا كرده است. ناگفته پیداست كه این نقش حساس مدیریت و رهبری است كه اینچنین عمیق و گسترده، جامعه را متحول ساخته است.
همانگونه كه قبلاَ گفتم در این پروژه تحقیقی به معیارهای مدیریت اشاره شده و گفته‌ می‌شود كه مدیریت بر اصول معنوی و اخلاقی (ایمان وتعهد) می‌باشد. و چنانچه از روایات و احادیث اسلامی استفاده شده است. روی این اصل یك فرق كلی واساسی بین مدیریت اسلامی و مدیریتهای غربی وجود دارد.
مدیران اسلامی هیچگاه خود را با همه كمالاتی كه دارا می‌باشند؛ در معرض انتخاب و كاندیدا برای پست ومقام قرار نمی‌دهند،در حالی كه در همه كشورهای شرقی و غربی مدیریت‌ها خود را برای احراز پذیرش مقام مدیریت از دیگران ارزشمندتر می‌دانند. بنابراین مدیر واجد شرایط هرگز خود را بعنوان مدیریت ارشدمعرفی ننموده واز آن می‌گریزد و این تقاضا و درخواست جامعه و احساس مسئولیت‌هاست كه او را مجبور می‌نماید زیر بار مسئولیت رفته و مدیریت را پذیرا گردد و در این پذیرش جز رضای پروردگار هدف دیگری را دنبال نكند.

4-    انگیزه وهدف از تحقیق
بدون تردید پیروزی افتحار آمیز انقلاب اسلامی و استقرار نظام جمهوری اسلامی در كشور ایران كه عملاض موجب زنده شدن اسلام حقیقی در كشوری اسلامی شده است، ضرورت تحقیقات دامنه‌دار و گسترده‌ای را با بینش اسلامی در تمام زمینه‌های مورد نیاز ایجاب می‌نمود، زیرا به علت سالها و بلكه قرنها حاكمیت اجانب بر این كشور و تسلط فرهنگ آنها بر این مرز و بوم هیچ جائی برای ظهور و رشد مسائل اسلامی باقی نمانده بود.
وابستگی‌های عمیق فرهنگی و آموزشی ما به دین مبین اسلام موجب شده بود كه آنچه در این 4 سال بما آموزش داده شده بیشتر ما را در این راه راهنمایی كند.
و ما بعنوان دانشجویانی در رشته مهندسی سیستم كه می خواهیم سهمی در زمینه گسترش فرهنگ اسلامی داشته باشیم با توجه به اهمیت بسیار زیاد دانش مدیریت وشیوه‌های اداره امور اجتماع و وابستگی بسیار این دانش به سیاستها و فرهنگهای استعماری، وظیفه خود دانستیم كه در مورد رهبری و مدیریت اسلامی تحقیق نموده و آنرا در معرض آگاهی علاقمندان قرار دهم.

5-    روش تحقیق
با توجه به اینكه موضوع این تحقیق تحلیلی از معیارهای شایستگی مدیریت و اوصاف مدیر اسلامی است پیداست كه بررسیهای كمی به هیچ وجه در آن راه ندارد، بلكه پژوهشی است مبتنی بر مطالعه متون تاریخی و گردآوری مسائل مربوط به رهبری و مدیریت در اسناد اسلامی و تحویل و تنظیم آنها.
بنابراین این پروژه تحقیقاتی در حقیقت یك بررسی تاریخی است كه در تهیه آن از شیوه، كتابخانه‌ای استفاده شده است.

6-    موانع و مشكلات تحقیق
مهمترین مشكلی كه در تهیه این پروژه تحقیقاتی برای ما چشمگیر و قابل لمس بود، كمبود كاملاً محسوس مؤاخذ و اسناد، بویژه در رابطه با مسئله مدیریت در اسلام بود. چون در كتابهای و رساله‌های غربی كه هرگزاشاره‌ای به این مسئله نشده (البته چنین انتظاری هم نبود) و بزبان فارسی و حتی عربی نیز هیچگونه اثر مستقلی كه مدیریت و رهبری رادر اسلام مورد بررسی قرار دهد، بدست نیامد.
گر چه نوشته‌های گوناگون و بخصوص در آثاری كه پس از پیروزی انقلاب اسلامی به تالیف رسیده بود مطالبی بطور پراكنده در این زمینه وجود داشت، ولیكن هیچیك از آنها چه از نظر كیفی و چه از جنبه كمی در سطحی نبود كه برای تهیه این پروژه تحقیقاتی بتوان از آن‌ها كمك موثری گرفت.
با اینهمه و با وجود همه این مشكلات و موانع بی انصافی است كه از بیان یك حقیقت خودداری نمائیم و آن اینكه با عنایت به موضوع تحقیق روشن است كه بهترین، مستندترین و قابل اعتمادترین آثاری كه می‌تواند و باید مورد استفاده قرار گیرد، قرآن كریم و كتاب پر ارزش نهج‌البلاغه است كه خوشبختانه با ترجمه و تفاسیر گوناگون، همواره و در همه شرایط در اختیار بود و به حق كه ما نیز در بررسی‌های خویش، بهترین بهره‌برداری را از آنها نموده‌ایم.
 
فصل دوم:

ضرورت شناخت انسان و رهبری از دیدگاه اسلام
1-    طرح بحث
2- ضرورت شناخت انسان از دیدگاه اسلام و قرآن
3- ضرورت رهبری و مدیریت برای انسان
4- تحلیلی از رهبری و مدیریت در اسلام
 
1-    طرح بحث:
از آنجا كه رهبری و مدیریت دقیقاً در رابطه با انسان مطرح است، بنابراین لازم است ابتدا نیاز انسان را به رهبری و اداره امور زندگی او دریابیم و سپس در مورد كیفیت و چگونگی این رهبری و مدیریت از دیدگاه اسلام تحقیق نمائیم. لذا در این فصل نخست انسان را از دیدگاه مكتب اسلام و قرآن مورد مطالعه قرار داده و كیفیت خلقش را بررسی می‌كنیم و پس از آشنائی با چگونگی آفرینش او به تحلیل دقیقتری از مفهوم رهبری و مدیریت و ضرورت آنها برای انسان می‌پردازم.

2- ضرورت شناخت انسان از دیدگاه اسلام و قرآن
 انسان مهمترین موضوع مورد بحث همه مكتبها بوده و هست. مكتبهای الهی هدایت یك انسان را محور اصلی رسالت خود قرار داده‌اند و هدف و نقش و تلاش بی‌وقفه خود را در هدایت و راهبری او جستجو كرده‌اند.
در مكتبهای غیر الهی نیز گر چه تغییر و تحولات تاریخ را به عوامل دیگری غیر از انسان نسبت داده‌اند، اما باز انسان به عنوان اصلی ترین موضوع مورد بحث آنها مطرح شده است.
از آنجا كه بخش اصلی و مهم مدیریت، مدیریت منابع انسانی است، مهمترین بحث در مدیریت، قطعاً بحث پیرامون انسان خواهد بود.
بزرگترین مسئله‌ایكه امروزه برای انسان مطرح است، شناخت حقیقی خود انسان است، بدین معنی كه این موجودی را كه آدمیزاده‌اش می‌دانند و انسانش می‌نامند، چگونه موجودیست و دارای چه ابعاد و چه خصوصیاتی است.
ویژگیهائی كه این موجود را از دیگر موجودات جدا كرده است و امتیازاتی كه او را از سایرین متمایز نموده است، چه چیزهائی هستند؟
این معمائی است كه هنوز به صورت مسئله‌ای بسیار مشكل برای عده زیادی از همین انسانها لاینحل باقی مانده است، و تا این مسئله حل نشود و این انسان خودش را نشناسد و گمشده خود را پیدا نكند و خویشتن حقیقی خویش ر باز نیابد، نخواهد توانست بر مشكلات فردی و اجتماعی خود فائق آید.
راستی این انسان چگونه موجودیست؟ این همه ابهام و پیچیدگی، و این همه چندگانگی در این وجود به ظاهر ساده از كجاست؟
برای آنكه پاسخی منطقی برای این سؤالات و راه‌حلی برای این مشكلات بیابیم، باید مطالعه‌ای دقیق و تحقیقی عمیق در چگونگی ساخت و فرم بافت این موجود نا شناخته بنمائیم.
انسان در مكاتب الهی سرگذشت شگفت و جالبی دارد، او می‌تواند مسیری طولانی و پر فراز و نشیب را بپیماید كه از بلندای علیین تا پرتگاه سافلین فاصله دارد. انسان هدف آفرینش ...

منابع و ماخذ
1-    قرآن كریم
2-    نهج‌البلاغه
3-    اصول كافی، فیض السلام محمد تقی جعفری
4-    وسائل الشیعه
5-    اسلام و مقتضیان زمان، شهید مطهری
6-    مقدمه‌ای بر جهان بینی اسلام،  شهید مطهری
7-    سیری بر اندیشه‌های اداری، علیرضا بشارت.
8-    تحلیلی از مدیریت اسلامی، غلامرضا اشرف سمنانی
9-    سازمان و مدیریت، علیمحمد اقتداری
10-    اصول مدیریت، لئونارد كازمایر، اصغر زمردیان.
11-    مجله دانش مدیریت، دانشكده علوم اداری و مدیریت بازرگانی.
12-    نشریه تحول اداری، سازمان امور اداری و استخدامی.
13-    نگرشی بر مدیریت اسلامی، سید رضا تقوی
14-    غربزدگی، جلال آل احمد.
15-    مجله اقتصاد و مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی.
16-    مدیریت اسلامی، دكتر عسگریان.
17-    مدیریت و فرماندهی در اسلام، آیه ا.. مكارم شیرازی.
18-    مدیریت و رهبری نظامی، دانشگاه افسری امام علی(ع).