مقاله بررسی میزان تأثیر شن بازی درمانی در درمان كودكان بیش فعال 7-5 سال استان تهران

توضیحات

 مقاله بررسی میزان تأثیر شن بازی درمانی در درمان كودكان بیش فعال 7-5 سال استان تهران دارای 330 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله بررسی میزان تأثیر شن بازی درمانی در درمان كودكان بیش فعال 7-5 سال استان تهران  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله بررسی میزان تأثیر شن بازی درمانی در درمان كودكان بیش فعال 7-5 سال استان تهران،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله بررسی میزان تأثیر شن بازی درمانی در درمان كودكان بیش فعال 7-5 سال استان تهران :

مقدمه
ما اكنون در زمانی زندگی می كنیم كه تمام چیزها بسرعت درتغییرند و باورها، نظرات و عقاید مربوط به ماهیت كودكان از آن مستثنی نیستند، ولی امروزه، مثل همیشه والدین تأثیر قابل توجهی در دنیای كودك اعمال می نمایند.
(آزاد 1380 ص 354).

سالهاست كه پزشكان و متخصصان بهداشت بوجود پدیده ای به نام شیطنت افراطی پی برده اند. رفتارهای عجیب و افراطی در بچه ها كه همیشه در بررسی و برخورد با آن گرفتار مشكلات فراوان بوده اند، طی سالهای متمادی فرضیه‌ی صدمات مغزی هنگام تولد كه فرضیه‌ی كاملاً قابل قبولی می نمود و بیش تر پزشكان وقتی از یافتن توضیحی برای رفتارهای غیرعادی بچه ها عاجز می ماندند با توسل به اصطلاح صدمات مغزی خفیف از زیر بار برخورد مسئولانه شانه خالی می كردند
(پل كارسن 1371 ص 9).

یكی از رایج ترین اختلالات دوران كودكی، اختلال كمبود توجه –بیش فعالی است كه در اغلب موارد تا دوران بزرگسالی نیز ادامه پیدا می كند.
كودكان مبتلا به این اختلال بدون اینكه فكر كنند، مدام به اطراف حركت می‌كنند. آن هاممكن است خواست ها و انتظارات اطرافیانشان را درك كنند ولی به دلیل اینكه قادر به توجه كافی نیستند و نمی توانند مدتی آرام بیشینند و تمركز كنند، توانایی پیروی كردن از دستورهای آنان را ندارند (سلحشور 1384 ص 41).
تاكنون برای اختلال كمبود توجه- بیش فعالی درمان قطعی و خاص پیدا نشده است ولی بنحوی میتوان با استفاده از روش های گوناگون، علائم آن را تحت كنترل درآورد (همان منبع).

درمانهایی كه برای كاهش علایم اختلاف كمبود توجه- بیش فعالی توصیه می شود عبارتند از :
رژیم های خوراكی، تمرینات بدنی (مثل یوگا، آرام سازی عضلانی) تمرین تمركز، آموزش های دیداری، گفت و گو دو به دو، بازی درمانی و روان درمانی های فردی (تای نن 2005).

پژوهش حاضر بررسی میزان تأثیر شن بازی درمانی را در درمان كودكان بیش فعال 7-5 ساله استان تهران مورد بررسی قرار می دهد.
بازی راهی است كه بزرگسالان رایاری می دهد تا انتظارات و تصویرهای اجتماعی كودكان را درك و اصلاح كنند. در بازی درمانی كودكان تشویق می شوند كه بعضی از امور را اجرا كنند و درمانگر به آن واكنش نشان دهد یا درآن شركت می كنند (پاول هنری ماسن و دیگران 1368 ص 391).

بازی به كودك كمك می كند كه خود را بشناسد و با كشف قابلیتهای ذهنی و فیزیكی و با به كارگیری قوه‌ی تخیل خود دنیای پیرامونش را شناسایی كند، افق دیدش را وسعت دهد و درذهن جهان پیرامونش را به مجموعه ای قابل اراده تبدیل نماید و درجریان قوی عواطف و احساساتی كه از دنیای خارج به طرف او درحركت است، اختیار هدایت ذهنش را به دست بگیرد. بازی وسیله ای است كه كودك از طریق آن می تواند عواطف مثبت خود را بیان كرده و ازمیان احساسات منفی راهی بگشاید (قائمی 1375 ص 46).

دراین میان بازی درمانی، روشی است كه به یاری كودكان پرمشكل می‌شتابد تا هنگامی كه بتواند مسایل خود را به دست خویش از طریق بازیهایشان حل كنند. درعین حال نشان دهنده‌ی این واقعیت است كه بازی برای كودكان همانند یك وسیله طبیعی است، با این هدف كه بتواند خویشتن و هم چنین ویژگی های درونی خود را بشناسد و به آن عمل كند دراین نوع درمان به كودك فرصت داده می شود تا احساسات آزار دهنده و مشكلات درون خود را ازطریق بازی بروز دهد و آنها را به نمایش بگذارد، همانند آن گونه از درمانهایی كه افراد بزرگسال ازطریق آن با سخن گفتن، مشكلات خودرا بیان می كنند (اكسلاین 1369 ص 20).
بازی و بازی درمانی از زمره‌ی روشهایی است كه نتایجی مفید وقابل توجهی را ارائه نموده و به شیوه ای مثبت به رفتارهای هیجانی و تكانشی تعادل می‌بخشد بازی باعث كاهش تنش های ناشی از فشارهای محیطی، ایجاد احساس راحتی و آرامش در فرد بازی كننده می شود (هارویز 1979).

از زمره‌ی بازیهای درمانی، شن بازی درمانی، تكنیكی است غیركلامی كه درآن كودك با ساختن دنیای خود در سینی شن به بیان تعارضات، تمایلات و هیجاناتش می پردازد و درجریان خلق صحنه توسط كودك، درمانگر نقش مشاهده گر صامت را بازی می كند، تعبیر و تفسیر انجام می پذیرد تا زمانیكه چندین سینی توسط كودك در مدت زمان معینی ساخته می شود (محمدی 1384 ص 10).
بیان مسئله

درسالهای اخیر آگاهی ما، درمورد تحرك بیش از حد به میزان چشمگیری افزایش یافته و نیز توجه ها از میزان فعالیت، به نارساییهای توجه و سپس به مسایل گسترده تر رشد اجتماعی تغییر جهت داده است (باركلی 1981).
این اختلال معمولاً اولین بار در دبستان تشخیص داده می شود یعنی زمانیكه سازگاری با مدرسه دچار اختلال شده است (انجمن روانپزشكی آمریكا 1994).
میزان شیوع این اختلال دربین پسرها و دخترها 6 به 1 است همچنین دخترها نسبت به پسرها علایم افسردگی، انزوای اجتماعی، اضطراب و پریشانی بیشتری از خود نشان می دهند (باركلی 1996).

ازمهمترین علایم مورد نظر والدین در اوان كودكی آن است كه فرزندشان فعالیت شدیدی دارد. نیازمند حمایت و مراقبت بسیاری جهت جلوگیری از حوادث یا صدمات احتمالی است. تندخویی، بدخوابی (كه همیشه وجودندارد) سخت بودن، پرخاشگری یا تعامل ناپخته با خواهران و برادران یا بچه های دیگری كه كودك ممكن است با آنها برخورد داشته باشد دیده می شود (ایمان زاده 1377 ص 26).

همانطور كه قبلاً درمقدمه عنوان شد، بازی درمانی از زمره‌ی روشهایی است كه برای كاهش علایم اختلال كمبود توجه- بیش فعالی توصیه می شود.
بازی برای كودكان همانند كلام برای بزرگسالان است. بازی وسیله ای است برای بیان احساسات، برقراری روابط، توصیف تجربیات، آشكار كردن آرزوها و خودشكوفایی، فعالیت بازی در واقع تلاش كودك برای كنارآمدن با محیط است كه ازطریق آن خود را می یابد و دنیا را درك می كند . مشكلاتی كه كودكان تجربه می‌كنند جدای از آنهاست. بنابراین بازی درمانی با ساخت درونی پویایی كودك همراه با یك دیدگاه پویای متناسب با آن سازگار می باشد (لندرث 1381 ص 9).

یك سوال قابل طرح دررابطه با كودكان بیش فعال این است كه چرا درعده ای از این كودكان پرخاشگری بعنوان، یكی از علائم ثانویه وجود دارد كه سبك وروش برخورد والدین (بعنوان ویژگی های فردی آنان) درمقابل رفتارهای كودك متفاوت می باشد (ایمان زاده 1377 ص 6).

با این وجود، شن وسیله‌ی خوبی برای بازیهای تهاجمی كودك بشمار می‌رود، زیرا شن را می توان با ایمنی بیشتری پرتاب كرد. عروسكها و اسباب بازیهای دیگر را میتوان میان آن مدفون كرد ویا بعنوان آب، برف، زمین جهت دفن و یا بمب استفاده كرد. درحقیقت شن وسیله‌ی مناسبی برای پاسخگویی به طیف گسترده ‌ی تخیلات كودك است (اكسلاین 1369 ص 62).

ضرورت و هدف پژوهش
درعرصه‌ی آموزش و پرورش امروزه متخصصین، صاحب نظران، حتی معلمین و مربیان با دانش آموزانی با مشكلات و اختلالات رفتاری و عاطفی بسیاری برخورد می نمایند. این اختلالات رفتاری تا حد زیادی وضعیت تحصیلی و رشد اجتماعی كودان راتحت الشعاع خود قرار داده تا آنجا كه این كودكان نمی توانند به درستی مسیر سالم وتكاملی رشد را بپیماید. از این رو باید چاره ای اندیشید
(محمدی 1384 ص 3).

اختلالات كمبود توجه –بیش فعالی و رفتار ایزایی یكی از شایعترین دلایل ارجاع كودكان به مراكز بهداشت روانی، پزشك اطفال، متخصصین مغز و اعصاب ودرمانگاههای روانپزشكی كودك است. برآوردهای حاصله میزان شیوع 5 تا 20 درصد كودكان دبستان را مبتلا به اختلالات كمبود توجه – بیش فعالی و رفتارایزایی نشان میدهد. بعلاوه مشكلات رفتاری و دیگری مانند پرخاشگری، نافرمانی، قشقرق راه انداختن، ناتواناییهای ویژه یادگیری، اختلالات گفتاری-زبانی، اختلالات سازگاری، شب ادراری، مشكلات خواب، علایم اضطراب و افسردگی نیز با ADHD و رفتارانه ای همراه است. با این كه حدود 80% كودكان مبتلا به اختلالات بیش فعالی با گذشت زمان بهبود می یابند، اما به نظر می رسد كه كودكان مبتلا به این اختلال مشكل بتوانند خودرا سازگار كنند. لذا پیش آگهی این اختلال ضعیف بوده واغلب دربزرگسالی به بزهكاری و شخصیت های ضد اجتماعی می انجامد

(هینشو واندرسون 1997، باركلی 1997).
ازطرفی رفتار بی قرار كودكان یكی از شكایات عمده اولیا مدرسه و والدین است و اختلالات مربوط به بیقراری، كمبود توجه، رفتار مقابله ای و اختلالات سلوك یكی از عمده ترین دلایل ارجاع كودكان به خدمات بهداشت روانی است. این كودكان دچار ناتوانایی یادگیری اند و احتمالاً درمدرسه شكست می خورند. از این رو شناخت و اصلاح این كودكان میتواند گام مثبتی درجهت كمك به والدین و معلمان و پیشگیری از مزمن شدن و تبدیل احتمالی آن به انواع دیگراختلالات باشد
(شریعت زاده 1377 ص 2).

این مسائل می تواند از پیشرفت تحصیلی كم و اعتماد به نفس ضعیف دوران كودكی، همچنین از بعضی نقایص واقعی سر چشمه گرفته باشد. به هرصورت چون این اندیشه‌ی ابتدایی وجود داشته است كه بیش فعالی نتیجه‌ی رشد نامناسب است فهم علل و توسعه‌ی درمان این اختلال بیشتر ضرورت می یابد (آزاد 1380 ص 79).
فرضیه پژوهش : بین میزان بیش فعالی دردو گروه از كودكانی كه برای درمان آنها از روش شن بازی درمانی استفاده شده است و كودكانی كه از این روش استفاده نشده است تفاوت معناداری وجود دارد .

سوال پژوهش : آیا بین میزان بیش فعالی دردو گروه از كودكانی كه برای درمان آنها از روش شن بازی درمانی استفاده شده است و كودكانی كه از این روش استفاده نشده است تفاوت معناداری وجود دارد ؟
تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها

الف) بیش فعالی
تعریف نظری : اختلال بیش فعالی – كمبود توجه مجموعه ای از علایم است كه محدودیت میدان توجه، كه به ضعف تمركز، رفتار خلق الساعه و بیش فعالی منجر می‌شود (شریعت زاده 1377 ص 26).
این اختلال با میزان توجه كوتاه نامناسب ازنظر رشدی، با ویژگیهایی نامتناسب باسن بیش فعالی یا رفتار تكانشی یا هر دو مشخص است. برای برآوردن كردن ملاكهای تشخیص این اختلال بایدحداقل شش ماه دوام داشته باشد، درعملكرد اجتماعی وتحصیلی اختلال ایجاد كند و قبل از 7 سالگی روی دهد. (كاپلان، سادوك، گرب، به نقل از پورافكاری 1375 ص 387).
تعریف عملیاتی :

منظور از بیش فعالی درپژوهش حاضر نمره‌ی بدست آمده از پرسشنامه كانرز می‌باشد.
ب)شن بازی درمانی
تعریف نظری: شن بازی درمانی به تكنیك درمانی گفته می شود كه درآن درمانگر از درمانجو می خواهد تا بااستفاده از عروسكها و اسباب بازیهای كوچك و سمبلیك دنیای خود را بصورت سمبلیك در دنیای شن بسازد تا از آن طریق، به بررسی مشاهده این تصاویر و گفتگو با آزمودنیها در مورد محتوای آنها بپردازد. نظریه پرداز این تكنیك مارگارت رونفلد است كه دراین روش، درمانگر بدون هیچ تعبیر و تفسیری به شیوه های غیركلامی و غیر مستقیم به درمان می پردازد، (به نقل از ربابه محمدی 1384 ص 15).
تعریف عملیاتی :

منظور از شن بازی دراین تحقیق اجرای تكنیك توسط محقق است كه در آن از هر كدام از آزمودنیها خواسته شد تا با استفاده از اسباب بازیهای كوچك و سمبولیك تصاویری را در سینی شن بسازد و سپس بعداز اتمام كارآزمودنی، محقق درمورد محتوا و موضوع تصویر با آزمودنی به گفتگو می پردازد.

اختلال مربوط به كمبود توجه (بیش فعالی)

كودكان از لحاظ فعالیت های حركتی با یكدیگر تفاوت دارند. ممكن است همه كودكان به نظر بزرگسالان بیش فعال باشند ولی به نظر می رسد كه بعضی كودكان هرگز از حركت باز نمی ایستند. آنان درسنین پیش از دبستان بدون این كه هدفی داشته باشند بدون وقفه می دوند، بالا میروند و می خزند وقتیكه بزرگتر می شوند ناتوانی مشخصی برای آرام نشستن نشان داده و بطور افراطی تمایل به بیقراری دارند. یك مشاهده گر می تواند دریابد كه آنها بیش از كودكان دیگر فعال بود وفعالیتشان كیفیتی بی هدف و تصادفی دارد (آزاد 1380 ص 74).

نشانه های كمبود توجه – بیش فعالی دركودكان
این علائم از سه جنبه مورد بررسی قرار می گیرند.
الف) كمبود توجه

1-عدم توانایی درتمركز و توجه كافی هنگام انجام كارها و فعالیت های روزانه
(مثل: انجام تكالیف درسی و وظایف خانگی)
2-احتمال ابتلا به مشكلات شنوایی
3-بی توجهی به سخنان سایرین

4-ناتوانی در پیروی از فرمان ها و دستورالعمل ها
5-ناتوانی درطبقه بندی وسازمان دادن امور
6-عدم تمایل به انجام كارهایی كه نیازمند فعالیت فكری و تمركزند.
7-گم كردن مداوم اشیاء اسباب بازیها و وسایل مدرسه
8-فراموشی در انجام فعالیت های روزانه
9-حواس پرتی

10-داشتن رفتارهای تكانشی
11-ناتمام گذاشتن كارها
ب)بیش فعالی
1-ناتوانی درآرام نشستن
2-دویدن، پریدن، جهیدن و بالارفتن های بیش از اندازه از میزو صندلی های اتاق
3-ناتوانی درانجام بازی های ملایم وآرام
4-پرجنب و جوشی زیاد هنگام انجام كارها
5-تند صحبت كردن مقطع كردن سخنان دیگران

6-شتاب درپاسخ دادن به سوالات (قبل از آن كه تمام سوال خوانده شود) و پاسخ‌دهی نامناسب
7-بی صبری
8-داشتن خوابی ناآرام

9-نیاز به مراقبت و نگهداری درمقابل خطرها و حوادث
پ) نوع تركیبی (كمبود توجه – بیش فعالی )
داشتن علائم كمبود كمبود توجه – بیش فعالی بطور همزمان
درنظر داشته باشید كه كودكان مبتلا به اختلال كمبود توجه – بیش فعالی بطور غیرعمدی و كاملاً ناخودآگاه این علائم را از خود نشان می دهندو هیچ كنترلی بررفتار و اعمال خود ندارند (سلحشور 1384 ص 42).

ازطرفی رفتارهای شتاب آمیز كودك هیچ ارتباطی به استرس و تنش های روزانه كودك ندارد . برای مثال كودكانی كه تجاربی از طلاق والدین، جابجایی در خانه و مدرسه، بیماری یا فوت یكی از آشنایان دارند، اغلب دچار اضطراب و پریشانی های فكری –حركتی می شوند. اما كودكان بیش فعال به رغم این كه هیچ یك از این تجارب و تنش ها را درزندگی خود نداشته اند، دچار علائم و ناهنجاری های رفتاری اند. گروهی از پژوهشگران معتقدند كودكان مبتلا به اختلال كمبود توجه – بیش فعالی در دوران خردسالی به ندرت لبخند می زنند، تغییرات خلقی آشكار دارند و مشكلاتی در زمینه خواب و رفتارهای ناهماهنگ با شرایط ازخود نشان دهند (وادل 1984).

همچنین درسالهای پیش از مدرسه، این كودكان زود رنج، كم حوصله، عصبانی، كم توجه و لجبازند. در دوران مدرسه، كودكان پرتحرك، حواس پرت و كم توجه می‌باشند و از عملكرد تحصیلی ضعیف، نواسانات خلقی، روابط ضعیف با همسالان و پرجنب و جوشی فوق العاده رنج می برند. دوران نوجوانی را نیز باخودانگاره ای ضعیف، فقدان تكامل با والدین، آموزگاران و همسالان، افزایش پرخاشگری، رفتارهای خشونت آمیز و افت تحصیلی طی میكنند. در اغلب موارد، نشانه های كمبود توجه دربزرگسالان نیز كماكان ادامه می یابد و به صورت مشكلات شخصیتی، رفتارهای ضداجتماعی، هنجارشكنی های اجتماعی، سیگار كشیدن، انحرافات و كجروی های اخلاقی گوناگون خود را نشان دهند
(ویس و هچتمن 1986).

كودكانی كه بیش از اندازه فعال اند، مشكلاتی نیز درتوجه و تمركز دارند. درگذشته نامهای زیادی برای این نوع رفتار بكاررفته است كه عبارت است از
بیش فعالی، سندرم بیش فعالی ، اختلال مغزی خفیف، نارسایی كنش مغزی خفیف برای این كه مهمترین جنبه های اختلال مورد توجه قرار گیرد اصطلاح جدید اختلال مربوط به كمبود توجه در III DSM مورد استفاده واقع شده است:
معیارهای این اختلال عبارت است از :

الف-بی توجهی. لااقل سه مورد از موارد زیر:
1اغلب درتمام كردن كارهایی كه شروع كرده اند با شكست مواجه می شوند.
2اغلب بنظر می رسد كه گوش نمی دهند.
3به آسانی برآشفته می شوند.

4درتمركز نمودن روی كارهای مدرسه یا سایر وظایفی كه نیاز به توجه طولانی دارد و دچار اشكال هستند.
5در دلبستگی به فعالیت های بازیچه ای مشكلاتی دارند.
ب-انگیختگی ناگهانی لااقل سه مورد از موارد زیر :
1 اغلب پیش از فكر كردن عمل می كنند.
2 بطور افراطی ازیك فعالیت به فعالیت دیگری می روند.
3 از لحاظ نظم دركارها دچار اشكال هستند (به دلیل ضایعه‌ی شناختی)
4 نیاز به مراقبت زیاد دارند.
5 مرتباً دركلاس فریاد می زنند.

6 درموقعیت های گروهی و بازیها رعایت نوبت نمی كنند.
ج-بیش فعالی لااقل دو مورد از موارد زیر:
1 مرتباً دراطراف می دوند و از درو دیوار بالا می روند.
2 درآرام نشستن دچار اشكال بوده و دائماً می لولند.

3 تحمل نشستن درجایی را نداشته و از این حیث دچار اشكالند.
4 بهنگام خواب بیش از اندازه دراطراف حركت می كنند.

5 همیشه درحال رفتن و عمل كردن هستند چنانكه گویی توسط یك موتور تحریك می شوند (آزاد 1380 ص 75).
این علامتها باید توسط بزرگسالان درمحیط كودك گزارش گردند. اگر والدین و آموزگار از نظر این رفتارها توافق نداشتند به گزارش آموزگاران باید وزن بیشتری داده شود زیرا آنان با رفتارهایی كه معمولی و طبیعی هر سنی است آشنایی بیشتری دارند . نشانه های بیماری كه در بالا ذكر شد مخصوص كودكان 8 تا 15 ساله است. كودكان كم سال تر معمولاً نشانه های بیشتری را نشان می دهند و كودكان مسن تر نشانه های كمتری را. این رفتارها باید قبل از 7 سالگی شروع شده، لااقل شش ماه دوام داشته باشد و علت آن اسكیزوفرنی، اختلال عاطفی یا عقب ماندگی ذهن نباشد (همان منبع).

گرچه این معیارها برای شناخت رفتار این كودكان سودمند است با این وجود مسایل معنی داری درتعبیر و تفسیر آنها وجود دارد. مثلاً رفتار یك كودك باید براساس سنش بررسی شده، سالم و یا منحرف توصیف گردند این كه آیا اولین خصوصیات ذكر شده رانشان داده است یاخیر. بطور معمول پزشكان و متخصصان اطفال برای تشخیص بیش فعالی كودكان به سه نكته‌ی مهم توجه می كنند
(تای نن 2005).
1 تهیه ‌ی سابقه‌ی بیماری

-اطلاع از سوابق بیماری های كودك و نابهنجاری های ژنتیكی خانواده، حساسیت ها و آلرژی های گوناگون و سلامت اعضای خانواده برای تشخیص این اختلال دركودكان و توجه به علائم و نشانه هایی كه حاكی از بیماریهای ژنتیكی خانوادگی باشد، از اهمیت ویژه ای برخوردار است، زیرا تحقیقات نشان می دهند كه براساس شواهد علمی محكم، این اختلال درخانواده بصورت ارثی مشاهده شده است.
2انجام معاینات جسمانی

-سنجش قدرت شنوایی و بینایی كودك، بررسی سابقه‌ی مشكلات روان شناختی (مثل اضطراب و افسردگی) و انجام سایر آزمایش های پزشكی لازم.
3 تهیه پرسش نامه‌ی رشدی –روانی كودك
بطور كلی، پزشك متخصص كودك سعی می كند با تهیه‌ی پرسش نامه‌ی دقیقی از اعضای خانواده، آموزگار مدرسه، مربیان و مراقبان كودك، اطلاعات كاملی از ویژگی‌ها و علایم بیش فعال كودك كسب كند (سلحشور 1384 ص 44).
بطور خلاصه همه‌ی كودكان مبتلا به این اختلال باید توسط پزشك متخصص شناسایی بشوند . زیرا هیچ آزمایش و تست معینی برای شناخت این بیماری تاكنون ابداع نشده است و برای تشخیص درست و اشتباه گرفته نشدن با اختلالات دیگر مثل سندرم (نشانگان) تارت ، ناتوانی های یادگیری یا افسردگی كودك را برای معاینه دقیق به یك عصب شناس، روان پزشك یا روان شناس معرفی می كنند.
دراغلب موارد، پزشك متخصص نیز با بررسی سوابق و زندگی نامریی كودك و تشخیص دقیق بیماری، مراحل درمان را آغاز می كند. نكات مهم هنگام تشخیص درست این اختلال عبارت است از :

1 كودك باید یك سوم علایم رفتاری ذكر شده را تا 7 سالگی نشان دهد.
2 رفتار های ذكر شده باید در تمام فعالیت هایی روزانه‌ی كودك مشاهده شوند.
3 این رفتار ها باید در كودك بیش فعال ماندگار تر از كودكان هم سن وسال او باشد.

4 این رفتارها حداقل باید 6 ماه دركودك مبتلا به اختلال مشاهده شوند. (منبع قبل ص 43)
گروهی از روان شناسان و متخصصان علوم رفتاری، این كودكان را به دو گروه تقسیم كرده اند :
الف)گروهی كه دارای رفتارهای پرخاشگرانه و تكانشی اند.
ب)گروهی كه دارای اختلال كمبود توجه و تمركزند.

این متخصصان معتقدند كه كودكان گروه دوم شانس بیش تری برای بهبودی و كاهش علائم دارند (لونی 1978).
ازطرفی این اختلال در DsMIV به سه نوع فرعی تقسیم شده است:
1اختلال كمبود توجه – بیش فعالی نوع مركب : این نوع فرعی زمانی مطرح می شود كه 6 نشانه فقدان توجه و شش یا بیش از شش نشانه بیش فعالی –تكانشگری حداقل در 6 ماه گذشته دوام یافته باشند. در بیشتر كودكان و نوجوانان مبتلا به این اختلال، نوع مركب دیده می شود ولی معلوم نیست كه این موضوع در مورد بزرگسالانی كه این اختلال را دارند صدق می كند یا نه.

2اختلال كبود توجه-پیش فعالی. نوع عمدتاً بی توجه: این نوع فرعی زمانی است كه 6 ماه یا بیش از 6 نشانه‌ی فقدان توجه (ولی كمتر از 6 نشانه‌ی بیش فعالی –تكانشگری) برای حداقل 6 ماه دوام یافته باشند.

3اختلال كمبود توجه –بیش فعالی نوع عمدتاً بیش فعال تكانشی این نوع فرعی زمانی مطرح می شود كه 6 یا بیش از 6 نشانه‌ی بیش فعال – تكانشگری
(ولی كمتر از 6 نشانه‌ی كمبود توجه) برای حداقل 6 ماه گذشته دوام یافته باشند. البته احتمال دارد فقدان توجه بعنوان یك ویژگی قابل ملاحظه‌ی بالینی درچنین مواردی وجود داشته باشد (شریعت زاده 1377 ص 26).

علاوه بر آن بیش فعالی با مشكلات دیكری نیز می تواند همراه باشد كه عبارت است از:
1-اختلالات مربوط به سوخت و ساز و غدد داخلی از قبیل فعالیت بیش از اندازه تیروئید .
2-مسمومیت ها، ازقبیل مسمومیت با سرب
3-حساسیت بخصوص حساسیت غذایی
4-اختلالات حسی، ازقبیل كوری و كری

5-خلق و خو از قبیل تغییر غیر طبیعی كنش های روانشناختی
6-تأثیر رشد عصبی از قبیل نارسایی رشد دستگاه عصبی-مركزی آسیب دیدگی دستگاه مركزی مانند صرع های حاد سندروم مغزی مزمن
7-واكنش های آموخته شده از قبیل واكنش به فشارهای روانی محیط اجتماعی
8-اختلالات شخصیتی از قبیل اختلالات مرضی مربوط به صفات شخصیت
9-پسیكوزها از قبیل اسیكزوفی و اختلالات رفتاری عمیق

بنابراین قبل از آنكه تصمیم درباره درمان این بیماری گرفته شود باید سایر احتمالات مورد بررسی قرارگیرند (آزاد 1380 ص 76).
عوامل مؤثر در بروز بیماری

به رغم تحقیقاتی كه تا كنون صورت گرفته است، پزشكان و پژوهشگران نتوانسته اند دلایل خاصی برای بروز این اختلال دركودكان شناسایی و معرفی نمایند. آنان تنها به این نكته اشاره كرده اند كه شماری از عوامل ژنتیكی و محیطی به همدیگر تأثیر می گذارند و موجب بروز اختلال كمبود توجه – بیش فعالی دركودك میشوند. براساس یافته های پژوهشگران بیش فعالی می تواند منشأ ارثی داشته باشد زیرا بیش از نیمی از خواهر و برادرهای بیش فعال تاریخچه ای مشابه داشته اند، درحالی كه فقط در 15 درصد از موارد، خواهر و برادرهای ناتن

ی دچار بیش فعالی بوده اند. علاوه بر آن مطالعات گوناگونی كه برروی دو قلوها انجام شده است. صحت این ادعا را ثابت می‌كند (سافر و كراگر 1988).
گروهی از مطالعات نیز احتمال بیماری یا ضایعه‌ی عصبی را علتی برای بروز بیش فعالی در كودكان می دانند. براساس پژوهش های این دسته از محققان 50-30 درصد از كودكان بیش فعال دارای نوارهای مغزی EEG غیرطبیعی اند. تحقیقات دیگری كه درسالهای اخیر درباره‌ی این اختلالات صورت گرفته است، نشان می دهد كه حساسیت بیش از اندازه به مواد شیمیایی و بعضی از غذاها نیز می تواند موجب بروز بیش فعالی دركودكان شود (فین گلد1975 )

سافر (1973) رفتار بیش فعالی را ارثی دانسته 50 درصد از خواهرها و برادرهای كودكان بیش فعال تاریخچه ای كه نشان دهنده‌ی بیش فعالی است داشته اند درحالیكه وجود این بیماری درخواهر و برادرهای ناتنی فقط 14 درصد بوده است (آزاد 1380 ص 77).

ازجمله مهمترین تحقیقاتی كه اخیراً در زمینه علل بروز این اختلال در كودكان صورت گرفته است، میتوان ازسه تحقیق نام برد (تای نن 2005).
1-برخی از پژوهش ها نشان می دهند كه مغز كودكان مبتلا به اختلال بیش فعالی 10-5 درصد ازمغز كودكان سالم كوچكتر است.
2-پژوهش های دیگری بر نقش سیگار كشیدن ها در دوران بارداری در احتمال بروز این اختلال دركودك تاكید می كنند. از دیگرناراحتی های كودكان كه در ارتباط با سیگار كشیدن مادر بوجود می آیند، میتوان از نارساییهای رشدی، كم وزنی و صدمات مغزی نیز نام برد.

3-دسته ای دیگر از تحقیقات، برتأثیر تماشای زودهنگام تلویزیون ونقش آن برمیزان فعالیتهای این كودكان تاكید دارد. به همین دلیل انجمن روان پزشكان امریكا به والدین توصیه می كنند كه به هیچ عنوان كودكان زیر دو سال را جلوی تلویزیون، كامپیوتر و ; ننشانند و به كودكان بالای دو سال هم اجازه ندهند كه بیش از حداكثر 2 ساعت درطول روز تلویزیون تماشا كنند (سلحشور 1384 ص 44).

گروهی دیگر از تحقیقات نشان میدهند كه 45 درصد از كودكان مبتلا به اختلال كمبود توجه-بیش فعالی حداقل به یك اختلال دیگر نیز مبتلا هستند (افورد 1991).
مهمترین اختلالاتی كه معمولاً بابیش فعالی كودكان توأم می شوند، عبارتند:
(تای نن 2005)

الف) اختلالات اضطرابی: تقریباً 25 درصد كودكان پیش فعال، علائمی از اختلالات اضطرابی از خود نشان میدهند. این علایم عبارتند از : ترس، وحشت، پریشانی، نگرانی های شدید و ; ، كه اغلب با علائم جسمانی متنوعی مثل شدت ضربان قلب، حالت تهوع، درد معده، سرگیجه و سردرد همراه می شود. دیگر اختلال اضطرابی كه بطور معمول با بیش فعالی –كم توجهی كودك همراه می شود. اختلال وسواس فكری-عملی، سندرم تارت، تیك های عصبی، تیك های گفتاری و اختلالات زبان است.
ب)اختلالات خلقی: تقریباً 18 درصد كودكان مبتلا به بیش فعالی، تجاربی از افسردگی داشته اند. آنها ممكن است احساس انزوا، ناكامی و كاهش عزت نفس كنند چنانچه مدرسه می روند، با افت تحصیلی و كاهش روابط دوستی و اجتماعی روبرو می‌شوند.

پ) ناتوانی های یادگیری: نزدیك به 25-20 درصد كودكان بیش فعال دچار ناتوانی های یادگیری اند. رایج ترین این اختلالات ناتوانی در خواندن و نوشتن است. هرچند كودكان بیش فعال الزاماً دریادگیری ناتوان نیستند، اما چون قدرت توجه و تمركز آن ها كاهش یافته است. درانجام وظایف درسی- مدرسه ای خود دچار مشكلات فراوانی می شوند. توجه داشته باشید كه اگر كودك بیش فعال دارای اختلال حاد دیگری است، حتماً مراتب را به پزشك متخصص گزارش دهید تا او متناسب با اختلال مضاعف او درمان كامل تری تجویز كند.

ت) نافرمانی و مخالفت : حدود 35 درصد كودكان مبتلا به بیش فعالی دچار رفتارهای مخالفت آمیز و نافرمانی اند. آنان با رفتارهای خشن و گاه پرخاشگرانه خود مدام درصدد سرپیچی از دستورها و خواست های دیگران (والدین، آموزگاران، مربیان و اعضای خانواده‌اند). مك آردل ، براین و كلوین 1995).
شیوع

تحقیق تراتیز (1979) نشان داد كه پایگاه اجتماعی و اقتصادی با شیوع و شدت این اختلال همبستگی دارد. بدین معنا كه در طبقه های اجتماعی پایین تر، میزان شیوع و شدت نشانه ها بیش تر است.
عوامل اجتماعی وفرهنگی نیز دراین میان دخالت دارند. برای مثال بورهیستر و همكاران (1990) دریافتندكه معلمان، دانش آموزان پورتوریكولی را بیش از حد بعنوان كودكان با اختلال نارسایی توجه بیش فعالی (ADHD) معرفی می كنند. شیوع اختلال (ADHD) درپسران 3 تا 9 برابر بیشتر از دختران گزارش شده است (میركاظمی 1384 ص 30).

به اعتقاد ارلز (1987) بروز بیشتر اختلال كمبود توجه و اختلال سلوك درپسران دوره‌ی پیش نوجوانی و بروز اضطراب، افسردگی و اختلال جسمی در دختران نوجوان، بازتابی از آسیب پذیریهای مربوط به جنس با منشأ زیستی یا اجتماعی است (توكلی زاده 1375 به نقل از ایمان زاده ص 31).
توكلی زاده نسبت اختلال مذكور را میان پسران و دختران 8 به 1 بدست آورده است. این تفاوتهای جنسیتی میتواند ناشی از وجود رفتارهای تهاجمی درپسران و نیز نظارتی باشد كه والدین بر رفتار دختران اعمال می كنند (همان منبع).

رابطه اختلال بیش فعالی با اختلالات خلقی چندان آشكار نیست. دربعضی تحقیقات ارتباط میان بیش فعالی با اختلالات خلقی حدود 75 درصد گزارش شده است (بیدرمن ودیگران 1992).
بطور كلی شواهد و مدارك موجود همپوشی های میان اختلال بیش فعالی واختلالات خلقی است. این احتمال وجود دارد كه 40 تا 50 درصد كودكان (ADHD) یك اختلال خلقی پیدا كنند (ایمان زاده 1377 ص28).
بیش فعالی و رابطه آن با جنسیت

شیوع اختلال بیش فعالی در پسرها بیشتر از دخترها است و با نسبتی بین 3 به 1 تا 5 به 1 گزارش شده است (كاپلان، سادوك، گرب 1375).
ویلیامز و همكارانش (1990)، دربررسی خود جنسیت را بعنوان مهمترین عامل تعیین كردند، به نحوی كه اختلال بیش فعالی ارتباط قوئی با اختلالات ضد اجتماعی چون بی اعتنایی مقابله ای، اختلال سلوك و اختلال شخصیت ضد اجتماعی دارد. بیش فعالی می تواند یكی از معتبرترین پیش بینی كننده های اولیه اختلالات یاد شده باشد (فیشر و دیگران 1993؛ لوبر1990؛ مانوزا دكلین 1992؛ تایلور ودیگران 1991).

همپوشی های اختلالات اضطرابی با اختلال بیش فعالی در 25 تا 40 درصد كودكان ارجاع شده به كلینیك بوده است. (بیدرمن و دیگران 1992؛ روسو و بیدل 1994؛ تانوك درمقاله منتشر شده اش) بایدتوجه داشت كه برخی بررسیهای طولی نشان داده كه همپوشی های اختلال بیش فعالی با اختلالات اضطرابی در نوجوانی كاهش یافته یا وجود نداشته است. (رسو و بایدل 1994).
سبب شناسی

عوامل نوروبیولوژیك : درمعاینات معمولی عصبی، اكثر كودكان مبتلا به (ADHD) قراین آسیب بارز یا بیماری در سلسله اعصاب مركزی نشان نمی دهند. از طرف دیگر اكثر كودكان مبتلا به اختلالات عصبی یا صدمه‌ی مغزی خصوصیات ویژه ای از بیش فعالی نشان نمی دهند. تلاش های تحقیقی برای یافتن پایه ای نوروفیزیولوژیك یا نوروشیمیایی درمورد (ADHD) قطعی نبوده است.

عوامل ژنتیك: اساس ژنتیك (ADHD) براساس مداركی ك دربعضی از دوقلوهای مبتلای توأم نشان دهد مطرح شده است. خواهر وبرادرهای كودكان بیش فعال بیش تر از خواهر وبرادرهای ناتنی استعداد ابتلا به بیش فعالی دارند. الكیسم، اختلال شخصیت ضد اجتماعی و سندرم بریكه دروالدین كودكان (ADHD) شایعتر است.
عوامل روانی –اجتماعی : كودكان مقیم موسسات معمولاً بیش فعال بوده و میزان توجه محدودتری دارند. این علایم از محرومیت هیجانی طولانی ناشی شده و با رفع عوامل محرومیتی مثل انتقال به خانه‌ی والدین رضاعی و پذیرفته شدن بعنوان فرزند از بین می روند.
حوادث استرس آمیز، اختلال در تعادل خانوادگی یا سایر عوامل اضطراب انگیز درشروع و دوام این اختلال سهیم هستند (میركاظمی 1384ص 30).
خصوصیات بالینی (ADHD)

شروع اختلال ممكن است درشیرخوارگی بوده باشد چنین شیرخوارانی نسبت به محركها بسیار حساسند و تحت تأثیر سرو صدا، نور، تغییرات درجه‌ی حرارت و سایر تغییرات محیطی دچار آشفتگی می گردند. گاهی نیز برعكس، چنین بچه های شل وبی حال اكثر اوقات می خوابند وبنظر می رسد كه درماه اول زندگی رشد آهسته دارند.
درمدرسه كودكان مبتلا به (ADHD) ممكن است بسرعت پاسخ به سوالات امتحانی را شروع كرده اما پس از جواب دادن یكی دو سوال، دست از فعالیت بردارند. ممكن است نتوانند منتظر نوبت خود شوند و بخواهند به جای هركس دیگر جواب بدهند. درخانه نیز خاموش كردن آن ها برای چند لحظه بسیار دشوار است.
اغلب ازنظر هیجانی بی ثبات بوده و به آسانی گریه یا خنده سرمی دهند وخلق و عملكرد آنها نیز متغیر و غیرمنتظره است.
خصوصیاتی كه بیش از همه مشاهده می گردد به ترتیب شیوع عبارتند از :
1 بیش فعالی

2 اختلال حركتی – ادراكی
3 بی ثباتی هیجانی
4 كمبودهماهنگی كلی
5 اختلال توجه (محدودیت میدان توجه، حواس پرتی، تكرار و درجازدن ، ناتوانی درتكمیل كارها، بی توجهی وضعف تمركز.
6 رفتار خلق الساعه (اقدام قبل از اندیشیدن، تغییرات ناگهانی فعالیت، فقدان سازماندهی، بی قراری و از جا پریدن دركلاس درس)
7 اختلال حافظه وتفكر
8 ناتوانی های خاص یادگیری
9 اختلال تكلم و شنوایی
10نشانه های عصبی مبهم و بی نظمی های الكتروانسفالوگرافیك (میركاظمی1384 ص 30).
واكنش های نامطلوب كاركنان مدرسه به رفتار مشخص این سندرم و پایین بودن احترام به نفس (اعتماد به نفس) بعلت احساس بی كفایتی ممكن است با اشارات ناخوشایند همسالان همراه شده و مدرسه را جای شكستنی ناخوشایند برای این كودكان سازد.
این گونه كودكان مبتلا به (ADHD) مورد علاقه‌ی كودكان دیگر قرار نگرفته و درمدرسه یا منزل گاه به دزدی نیز دست می زنند. اختلال مربوط به خواندن، ریاضیات و زبان، ; معمولاً با اختلال كمبود توجه همراه است. سیر این اختلال بسیار متغیر است ممكن است علایم تا نوجوانی و جوانی ادامه یافته، ممكن است بیش فعالی از بین رفته ولی كاهش میدان توجه و مسایل مربوط به كنترل تكانه ادامه یابد (همان منبع).
درمان

تاكنون برای اختلال كمبود توجه – بیش فعالی درمان قطعی و خاصی پیدا نشده است، ولی بخوبی می توان با استفاده از روش های گوناگون، علائم آن را تحت كنترل درآورد. پزشكان معالج سعی می كنند با مطالعه‌ی تك تك موارد، درمان های دراز مدتی متناسب با و یژگی هركودك، تجویز كنند. اغلب روش های درمانی مبتنی بر دو هدف اند: اول كمك به كودك برای كنترل رفتارهای شتاب آمیز و دوم: كمك به والدین و اطرافیان كودك، تا بتوانند شرایطی برای او بوجود آورند كه بتوانند به خوبی علائم بیماری را تحت كنترل خود درآورد.
بهترین نوع درمانی كه تاكنون برای اختلال كمبود توجه –بیش فعالی كودكان شناخته شده است، دارودرمانی همراه با رفتار درمانی است (سلحشور 1384، ص45).
دارو درمانی

بیش از 70 درصد كودكان مبتلا به اختلال كمبود توجه – بیش فعالی از روش دارو درمانی برای بهبود علایم بیماری استفاده می كنند. بنا به گفته‌ی والدین و مربیان این كودكان، دارودرمانی توانسته تا مدتی رفتارهای تكانشی آنان را كاهش دهد و به میزان توجه و تمركز آن ها بیفزاید (باركلی 1977).

برای دریافت اینجا کلیک کنید