مقاله اوراق قرضه اسلامی (صکوک)

توضیحات

 مقاله اوراق قرضه اسلامی (صکوک) دارای 69 صفحه می باشد و دارای تنظیمات و فهرست کامل در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله اوراق قرضه اسلامی (صکوک)  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : توضیحات زیر بخشی از متن اصلی می باشد که بدون قالب و فرمت بندی کپی شده است

بخشی از فهرست مطالب پروژه مقاله اوراق قرضه اسلامی (صکوک)

مقدمه   
فصل اول: مفهوم صکوک
1-1) تعریف صکوک  
1-2) تاریخچه صکوک  
1-3 ) سیستم انتشار اوراق صکوک  
1-4) انواع اوراق صکوک  
1-4-1) اوراق اجاره  
1-4-2) اوراق مرابحه  
1-4-3) اوراق رهنی  
1-4-4) اوراق استصناع  
1-4-5) صکوک مشارکت  
1-4-6) اوراق مضاربه  
1-4-7) اوراق جعاله  
1-4-8) اوراق مشتقه  
1-5) مقایسه اوراق صکوک با اوراق قرضه های معمول  
1-6 ) نتیجه گیری فصل اول  
فصل دوم: ریسک اوراق صکوک
2-1) تعریف ریسک  
2-2)عوامل بروز ریسک اعتباری در صکوک:  
2-3)انواع ریسک های صکوک اجاره و روش های پوشش آن  
2-3-1) ریسک بازاراولیه  
2-3-1) ریسک بازار ثانویه  
2-3-3) ریسک های غیر مالی  
2-3-4) ریسکهای مرتبط با دارایی  
2-4) نتیجه گیری  
فصل سوم: استاندارد های حسابداری صکوک
3-1 استاندارد حسابداری صکوک  
3-2) نتیجه گیری   
فصل چهارم: پیشنهاد صدور صکوک ممتاز
4-1 پیشنهاد  
منابع  

بخشی از فهرست مطالب پروژه مقاله اوراق قرضه اسلامی (صکوک)

پهلوان، حمید و روح‌الله رضوی، اوراق صکوک: تعریف، انواع و ساختار. گزارش پژوهشی مدیریت پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی وابسته به بورس اوراق بهادار تهران. 1386
نجفی، مهدی «بررسی فرآیند تامین مالی از طریق انتشار اوراق صکوک»؛ ماهنامه بورس؛ آبان 1385
پهلوان حمید (1386)؛ « بازار صکوک» ماهنامه بورس؛ فروردین
سروش، ابوذر، بررسی اوراق صکوک اجاره، مجله بورس، شماره
مصوبات کمیته فقهی بورس اوراق بهادار، بورس اوراق بهادار،
فطرس، محمد حسن و حسین محمودی؛ صکوک، ابزاری مناسب برای جانشینی اوراق قرضه
موسوی بیوکی، سید محمد مهدی، بررسی تطبیقی مشتقات اعتباری بافقه امامیه، سید عباس موسویان،پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه امام صادق (ع)
ابوالحسنی، اصغر و حسنی مقدم، رفیع (بررسی انواع ریسکها و روشهای مدیریت آن در نظام بانکداری بدون ربای ایران)
ابزار مالی صکوک، موسویان،سید عباس ، تهران،پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی،اول

1-1) تعریف صکوک

 کلمه صک که جمع آن صکوک (SUKUK) می‌باشد یک واژه فارسی از چک است و چون در حرف عربی ( چ) وجود ندارد حرف(ص) جایگزین آن شده است و به معنای گواهی مالی، تأیید و یا مهر و موم شده می‌باشد. دایره المعارف «قاموس عام لکل فن و مطلب» در مورد واژه صکوک چنین بیان می‌کند: «صک به معنای سند و سفتچه(سفته) است و معرب واژه چک در فارسی است. اعراب این واژه (صکوک) را توسعه دادند و آن را بر کلیه انواع حوالجات و تعهدات بکار بردند. آنها این واژه را بر کتاب به ‌صورت عام و بر سند اقرار به مال به‌صورت خاص اطلاق کردند. در عرف عرب این واژه، حواله، انواع سفته، سند و هرآنچه که تعهد یا اقراری از آن ایفاد شود را شامل می‌شود. واژه‌های صک الوکاله به معنای وکالت نامه و صک الکفاله به معنای کفالت‌نامه نیز در زبان عربی رواج یافته است.» صکوک به طور معمول به عنوان (اوراق قرضه اسلامی) یا همان ابزارهای مالی اسلامی‌تعریف می‌شود. صکوک اوراق بهاداری است که براساس یکی از معاملات مشروع طراحی شده است و نوعی ابزار مالی با پشتوانه ترازنامه و دارایی‌های فیزیکی است که در دهه‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است.صکوک در هر عقدی تعریف خاصی دارد.

صکوک یک نوع دارایی مطمئن و ایمن به حساب می‌آید و در زمره اوراق بهادار تضمینی و قابل معامله طبقه بندی می‌شود؛صکوک ابزاری است که برای تأمین نیازهای مالی شرکت‌ها و موسسات از طریق جذب سرمایه‌های سرگردان افراد در بازار، به‌کار گرفته می‌شود .

ابزار مالی صکوک منابع مالی متنوعی را برای توسعه بازار و مدیریت نقدینگی بنگاه‌های اقتصادی اسلامی‌فراهم می‌کند و جبران کسری بودجه دولت، اعمال سیاست‌های مالی و پولی و افزایش نقدینگی از مهمترین تأثیرات این ابزار مالی در بازار خواهد بود

اوراق بهادار اسلامی یا صکوک گواهی هایی با ارزش اسلامی یکسان هستند که بعد از عملیات پذیره نویسی، نشان می دهند که خریدار مبلغ اسمی آن را به ناشر پرداخت است و دارنده ی آن، مالک یک یا مجموعه ای از دارایی ها و منافع حاصل از آن ها است

1-2) تاریخچه صکوک

ایده اولیه انتشار اوراق قرضه اسلامی به دهه 1980 بر می گردد. در آن زمان تلاش‌ها ی زبادی توسط بانک های اسلامی جهت غلبه بر مساله نقدینگی صورت گرفت. در جولای 1983بانک مرکزی مالزی به عنوان پیشگام در این زمینه، از اوراق بهادار دولتی یا اسناد خزانه که بهره پرداخت می‌کردند استفاده نکرد و به جای آن از اوراق بدون ‌بهره به نام گواهی سرمایه‌گذاری دولتی استفاده نمود. این اوراق نرخ بهره از پیش تعیین شده نداشتند، بلکه نرخ بازدهی آن‌ها توسط دولت و به تشخیص آن اعلام می‌شد. نرخ سود از رابطه ثابتی تبعیت نمی کرد و بر ملاحظات کیفی طرح تاکید بیشتر می شد. برای تعیین نرخ بازدهی، معیارهای مختلفی مانند شرایط کلان اقتصادی، نرخ تورم و نرخ بازدهی سایر اوراق بهادار مشابه مورد توجه قرار داشت؛ بدین ترتیب شبه ربوی بودن سود به ظاهر بر طرف     می شد و افراد مسلمان اقدام به خرید این اوراق می نمودند

در دهه 1990 همزمان با گسترش ساختارهای مختلف معاملات مالی توسط بانک‌های اسلامی ایده استفاده از ابزراهای مالی اسلامی نیز تشدید شد. بدنبال آن متخصصان مالی در کنار علمای دینی اقدام به مطالعه راهکارهای مناسب نمودند. ایده انتشار صکوک اجاره برای نخستین بار توسط منذر کهف در مقاله معروف وی با عنوان استفاده از اوراق اجاره دارایی برای پوشش شکاف بودجه در سال 1997 مطرح شد و پس از بررسی جزییات عملیات انتشار آن آغاز شد. اولین ناشر اوراق صکوک Guthrie Berhad در مالزی بوده که بزرگترین شرکت هلدینگ در حوزه مدیریت نخلستان‌ها در دنیا است. پس از استقبال سرمایه‌گذاران در سراسر جهان از اوراق صکوک، سازمان بورس و اوراق بهادار ایران نیز مطالعاتی را به منظور استفاده از این ابزار مالی آغاز کرد و در نهایت در اواخر سال 1386 مصوبه ابزار مالی اوراق «صکوک اجاره» و ضوابط آن توسط شورای عالی بورس به تصویب رسید. بر اساس این مصوبه تعاریف، ارکان و ضوابط انتشار اوراق صکوک اجاره مشخص شده است

1-3 ) سیستم انتشار اوراق صکوک

شرکتی که در نظر دارد اوراق بهادار صکوک منتشر کند. ابتدا یک شخصیت حقوقی ایجاد می‌کند و بخشی از دارایی‌های خود را در آن شخصیت حقوقی قرار می‌دهد. به این ترتیب یک بانک سرمایه‌گذاری با انعقاد قراردادی اقدام به انتشار اوراق صکوک در بازار می‌کند و پول فروش آن را در اختیار شخصیت حقوقی قرار می‌دهد. این شخصیت حقوقی با افتتاح حسابی در یک بانک نقش حسابدار و خزانه‌دار را به آن بانک محول می‌کند که وظیفه دارد سود سرمایه‌گذاری خرید اوراق صکوک را به حساب خریداران اوراق واریز کند. چنانچه انتشار اوراق صکوک بین‌المللی باشد دارا بودن رتبه اعتبار الزامی است که این رتبه‌بندی توسط شرکت‌هایی مانند Moody,s، S&P و Fitch انجام می‌شود. شخصیت حقوقی ایجاد شده که دارای عمری حداکثر 7 ساله است حتما باید در منطقه آزاد مالیاتش ثبت شود تا در تبادل اوراق هزینه گزافی برای مالیات پرداخت نکند و سود بیشتری نصیب خریداران اوراق شود. شرکت حقوقی پس از سررسید اوراق صکوک منحل می‌شود و شرکت مادر یا همان هلدرها اعلام می‌کنند افراد به جای اینکه اصل پول خود را بگیرند می‌توانند دارای سهام شوند. برای آنکه هلدرها در شخصیت حقوقی تاسیس شده به منظور انتشار اوراق صکوک حرفی برای گفتن داشته باشند، یک سهامدار طلایی محسوب می‌شوند. نکته قابل توجه این است که عامل پرداخت سود خریداران اوراق را می پردازد. به ساده ترین بیان روش کار بدین صورت است که ابتدا بانی توسط واسط ایجاد یا انتخاب می شود.  در ادامه واسط امین را مشخص نموده و دارایی ارزش گذاری می شود.در مرحله بعد موسسه رتبه بندی اعتباری اوراق صکوکی که قرار است رتبه بند ی شود را رتبه بندی اعتباری می کند. واسط شرکت تامین سرمایه را مشخص می کند. سپس واسط امیدنامه اوراق را تهیه نموده و از طریق شرکت تامین سرمایه اقدام به پذیره نویسی صکوک می نماید. شرکت تامین کننده  سرمایه با توجه به نوع دارایی اقدام به انتشار صکوک می کند.در شکل زیر فرایند انتشار صکوک نشان داده شده است

آنچه از شکل فوق پیداست انتشار اوراق صکوک نیازمند پنج عنصر زیر است

بانی : منظور هر شخصیت حقوقی است که به منظور تامین مالی، اقدام به فروش دارایی‌های خود به واسط نموده و مجددا به منظور انتفاع از دارایی­ها اقدام به اجاره آنها از واسط می­نماید
واسط : واسط معمولا یک شرکت سهامی خاص یا با مسئولیت محدود است که به منظور خاص ( انتشار اوراق ) تاسیس می شود. واسط ممکن است از نظر زمانی به صورت محدود یا نامحدود باشد. این شرکت معمولا توسط بانی و به منظور کاهش هزینه های تامین مالی تاسیس می شود. البته در کشورهای پیشرفته که میزان اوراق منتشره زیاد است معمولا چنین شرکت هایی صرفا به عنوان واسط تاسیس می شوند. وظیفه اصلی واسط انتشار اوراق صکوک می باشد. از نظر حقوقی واسط به عنوان حق العمل کار یا وکیل می تواند اقدام به فعالیت نماید
سرمایه گذاران : منظور صاحبان اوراق می­باشد
امین : منظور نهادی است که حافظ منافع سرمایه­گذاران است و وظیفه بررسی وثائق و ضمانت‌های لازم جهت انتشار اوراق را بر عهده داشته و بر کل فرآیند صکوک اجاره نظارت کامل دارد
موسسه اعتبار دهنده : موسسه ای است که اقدام به رتبه‌بندی اعتباری صکوک اجاره        می نماید

1-4) انواع اوراق صکوک

به طور کلی میتوان اوراق صکوک را به دو دسته اوراق صکوک دولتی و اوراق صکوک شرکتی تقسیم کرد ولی در استاندارد شریعت شماره 17 سازمان حسابرسی و بازرسی نهادهای مالی اسلامی‌انواع مختلف صکوک سرمایه گذاری به این شرح ارایه شده است

1-4-1) اوراق اجاره

اوراق اجاره اوراق بهاداری است که دارنده آن مالک بخشی از دارایی است که براساس قرارداد اجاره واگذار شده است. در بین انواع صکوک، اوراق اجاره یک محصول متمایز به شمار می‌رود که جایگاه خوبی در بین سرمایه گذاران مسلمان نسبت به سایر اوراق پیدا نموده است و ناشران نیز صکوک اجاره را روش مناسبی برای تجهیز منابع می‌دانند. روش کار در اوراق اجاره به این صورت است که یک موسسه مالی با انتشار اوراق اجاره منابع مورد نیاز را جمع آوری می‌کند ، سپس با استفاده ازآن منابع، کالاهای سرمایه‌ای و مصرفی با دوام مورد نیاز دولت، بنگاه‌ها، موسسه ها و اشخاص حقیقی و حقوقی را خریداری کرده و به آنان اجاره می‌دهد، از آنجایی که کالاهای ذکر شده با استفاده از منابع صاحبان اوراق خریداری می‌شود آنان مالک کالاها بوده و به تبع آن مالک اجاره بها نیز خواهند بود.  اوراق بهادار اجاره به طور عمده به دو نوع تقسیم می‌شوند

الف-  اوراق اجاره عادی

در این اوراق ، موسسه مالی کالاهای سرمایه‌ای و مصرفی با دوام را متناسب با عمر مفید آنها برای مدت زمان مشخص به متقاضیان اجاره می‌دهد و در پایان قرارداد کالای ذکر شده را تحویل گرفته، در بازار کالاهای مستهلک به فروش می‌رساند و قیمت حاصل از فروش را به خرید کالاهای جدید اختصاص می‌دهد و یا به حساب صاحبان اوراق منظور می‌دارد

ویژگی های زیر را می توان برای اوراق اجاره عادی بر شمرد

اوراق اجاره عادی می‌تواند برای یک کالای سرمایه‌ای خاص، برای ترکیبی از انواع کالاهای سرمایه‌ای برای یک دوره زمانی مشخص و یا به صورت همیشگی (دائمی) طراحی شود
به مقتضای عقد اجاره، هزینه‌های حفظ و نگهداری و ترمیم و بازسازی اموال اجاره داده شده به عهده موجر(موسسه مالی) است
اجاره بهای کالاهای اجاره داده شده به گونه‌ای تعیین می‌شود که افزون بر پوشش هزینه‌های حفظ و نگهداری ، بیمه و ما به التفاوت قیمت خرید و قیمت مستهلک اموال و حق الوکاله موسسه مالی، سود خالصی را برای صاحبان اوراق به همراه داشته باشد

ب – اوراق اجاره به شرط تملیک

در این روش موسسه مالی با استفاده از منابع حاصل از واگذاری اوراق اجاره، کالا یا کالاهای سرمایه‌ای و مصرفی با دوام را خریداری و به صورت اجاره به شرط تملیک به متقاضیان واگذار می‌کند. به این بیان که مستأجر با پرداخت آخرین اجاره بها، مالک عین مستأجره می‌شود

ویژگی های خاص این نوع از اوراق را نیز می توان به شرح زیر بیان کرد

اوراق اجاره به شرط تملیک نیز می‌تواند به سه صورت طراحی شود، اجاره یک کالای خاص، اجاره ترکیبی از کالاها برای یک دوره زمانی مشخص و اجاره ترکیبی از کالاها به صورت مستمر و دایمی‌
همانند اوراق اجاره عادی در اوراق اجاره به شرط تملیک نیز موسسه مالی می‌تواند بخشی از هزینه‌های حفظ و نگهداری عین مستأجره در طول مدت اجاره را به صورت شرط ضمن عقد به مستأجر منتقل نماید و بخشی دیگر را از طریق بیمه پوشش دهد
اجاره بهای کالاهای اجاره داده شده به روش اجاره به شرط تملیک به صورتی تعیین می‌شود که افزون بر پوشش قیمت خرید کالا، هزینه‌های حفظ و نگهداری و حق الوکاله موسسه شامل سود خالصی برای صاحبان اوراق باشد نرخ این سود در بلندمدت نمی‌تواند کمتر از نرخ سود ابزارهای مالی مشابه باشد

1-4-2) اوراق مرابحه

از آنجا که اوراق مرابحه انواع مختلف دارد، نمی‌توان تعریف جامعی از این اوراق ارائه کرد؛ اما در نگاه عام می‌توان گفت: اوراق مرابحه، اوراق بهاداری هستند که دارندگان آنها به صورت مشاع مالک دارایی مالی (دینی) هستند که بر اساس قرارداد مرابحه حاصل شده است. این اوراق بازدهی ثابت داشته و قابل خرید و فروش در بازار ثانوی می‌باشند.

1-4-3) اوراق رهنی

اکثر تسهیلات اعطایی از طرف بانک‌های بدون ربا قابل تبدیل به اوراق بهادار هستند لیکن از این میان تسهیلات فروش اقساطی و اجاره به شرط تملیک به دلایل زیر از اولویت برخوردارند: این تسهیلات دارای بازدهی ثابت و معین هستند و برای افراد ریسک‌گریز و برای تبدیل کردن دارایی‌های بانکی به اوراق بهادار شروع مناسبی به حساب می‌آیند.در این تسهیلات یا دارایی تا پرداخت آخرین اجاره بها در مالکیت بانک می‌ماند یا بانک می‌تواند معادل آن را به عنوان رهن دریافت نماید، بنابراین، این تسهیلات از کمترین ریسک برخوردارند. این تسهیلات دارای زمان‌بندی کاملا معلوم بوده بانک‌ها می‌توانند متناسب با شرایط بازار، بسته‌های مناسب تسهیلات را از جهت سررسید انتخاب و به بازار عرضه کنند

1-4-4) اوراق استصناع

وزارتخانه‌ها، شهرداری‌ها، شرکت‌های دولتی و خصوصی که درصدد احداث یا توسعه پروژه خاصی چون احداث مسکن به صورت انبوه هستند و اعتبار مالی لازم برای انجام آن را به صورت نقد ندارند، می‌توانند با استفاده از اوراق بهادار استصناع، به احداث پروژه اقدام کنند و قیمت آن را طبق زمان‌بندی معینی از محل بودجه سالانه یا از طریق واگذاری واحدهای ساخته شده به تدریج بپردازند

قرارداد استصناع به معنای سفارش ساخت است و در اصطلاح فقهی و حقوقی، قراردادی «صنع» است که به موجب آن یکی از طرفین قرارداد، در مقابل مبلغی معین، ساخت و تحویل کالا یا طرح مشخصی را در زمان معین نسبت به طرف دیگر به عهده می‌گیرد

1-4-5) صکوک مشارکت

یکی از مهمترین انواع صکوک معرفی شده صکوک مشارکت می باشد. صکوک مشارکت در حقیقت اوراق بهاداری است که دارنده آن به صورت مشاع، مالک بخشی از منافعی است که ناشی از اجرای یک طرح یا پروژه سرمایه گذاری است. مدت قرارداد مشارکت مشخص است و می توان سود اوراق را در ابتدای دوره، انتهای دوره، با سررسیدهای ماهانه، فصلی یا سالانه پرداخت کرد. از آنجا که صکوک مشارکت اوراق بهاداری است که بیانگر مالکیت مشاع فرد است، می‌توان آن را در بازار ثانویه و به قیمتی که توسط عوامل بازار تعیین می‌شود، معامله کرد. این نوع صکوک نیز همانند برخی از ابزارهای مالی در برخی از کشورهای اسلامی به مرحله اجرا رسیده و چند سالی است مورد استفاده قرار می‌گیرد. ایران و سودان از پیشگامان انتشار اینگونه اوراق بوده اند. در ایران، قانون حاکم بر این اوراق قانون اوراق مشارکت مصوب 1376 می باشد. ماده 2 قانون اوراق مشارکت این اوراق را به صورت زیر تعریف نموده است: اوراق مشارکت (صکوک مشارکت) اوراق بهادار با نام یا بی نامی است که به قیمت اسمی مشخص برای مدت معین منتشر می‏شود و به سرمایه‏ گذارانی که قصد مشارکت در طرح‏های سودآور تولیدی، ساختمانی و خدماتی را دارند واگذار می گردد. دارندگان این اوراق به نسبت قیمت اسمی و مدت زمان مشارکت، در سود حاصل از اجرای طرح مربوط شریک خواهند بود. همچنین استاندارد شماره 18 AAOFIF صکوک مشارکت را بدین صورت تعریف نموده است: صکوک مشارکت، اسناد و گواهی‌های دارای ارزش یکسان هستند که بر اساس عقد مشارکت ایجاد شده اند و در آن یکی از طرفین یا شخص ثالثی مدیریت عملیات را بر عهده می‌گیرد. در اوراق مشارکت، ناشر بخشی از سرمایه مورد نیاز را خود تهیه نموده و بخش دیگر را از طریق انتشار اوراق مشارکت تأمین می‌کند. در واقع دارندگان اوراق مشارکت به صورت مشاع و به تناسب سرمایه آورده شده با ناشر در یک فعالیت اقتصادی وارد شده و در سود حاصل نیز شریک می شوند. دارندگان صکوک به میزان سهم خود از مشارکت، مالک طرح یا دارایی‌های آن می‌شوند. از آنجا که امکان عملی جهت مدیریت پروژه یا طرح توسط دارندگان اوراق وجود ندارد لذا ناشر یا هر شخص دیگری که وی معرفی نماید به عنوان وکیل صاحبان اوراق مشارکت مدیریت طرح را بر عهده خواهد داشت. بنابراین، اوراق مشارکت سندی است گویای مالکیت دارنده آن، نسبت به بخشی از یک دارایی حقیقی که متعلق به دولت، شرکت‏های تعاونی یا خصوصی است و تا سررسید اوراق، هر نوع تغییر قیمت دارایی متوجه صاحب اوراق مشارکت خواهد بود

1-4-6) اوراق مضاربه

اوراق مضاربه اوراق بهاداری است که براساس عقد مضاربه طراحی می‌شود. ناشر اوراق مضاربه با واگذاری اوراق، وجوه متقاضیان اوراق را جمع‌آوری کرده به عنوان مضاربه در اختیار بانی قرار می‌دهد، بانی در فعالیت اقتصادی سودآور (بازرگانی) به کار می‌گیرد و در پایان هر معامله یا پایان هر دوره مالی سود حاصله را براساس نسبت‌هایی که روی اوراق نوشته شده، میان خود و صاحبان اوراق تقسیم می‌کند. دارندگان اوراق نقش مالک و بانی نقش عامل قرارداد مضاربه را دارند. اوراق مضاربه را می‌توان با کاربری‌های مختلف طراحی کرد

1-4-7) اوراق جعاله

اوراق جعاله، اوراق مالکیت مشاع دارایی (کار، خدمت یا کالایی) است که براساس قرارداد جعاله تعهد انجام و تحویل شده است. بعد از پایان عمل (موضوع قرارداد جعاله)، صاحبان اوراق، مالک مشاع نتیجه عمل خواهند بود. نتیجه عمل ممکن است خدمت یا دارایی فیزیکی باشد. اوراق جعاله کاربردهای متنوع دارد

1-4-8) اوراق مشتقه

 مشتقه ها قراردادی بین دو یا چند طرف است که پرداخت های آن بر اساس موقعیت سنجی تعیین می شود در واقع مشتقه ها ابزار هایی برای کاهش یا انتقال ریسک به شمار می آید برخی از مهمترین گونه های مشتقه ها عبارتند از

قرارداد سلف
قرارداد های آینده
قرارداد های معاوضه
قرارداد های اختیار
و غیره

1-5) مقایسه اوراق صکوک با اوراق قرضه های معمول

طبق دستور العمل بانک مرکزی اوراق مشارکت اوراق بهاداری است که با مجوز بانک مرکزی برای تامین بخشی از منابع مورد نیاز طرح های سود آور تولیدی و خدماتی در چارچوب عقد مشارکت مدنی توسط سازمان جاری منتشر می شودو در هر ورقه مشارکت میزان سهم دارنده آن مشخص شده است؛ بنابراین اوراق صکوک و اوراق قرضه هر دو اوراق بهاداری هستند که منافع آتی را برای دارندگان آن به دنبال دارند با این تفاوت که سود در اوراق صکوک تضمین شده نیست و با انواع مختلفی که دارد وجوه معینی برای سرمایه گذاری معینی به شمار می رود ولی در اوراق مشارکت کل وجوه سرمایه گذاری می شوند و سرمایه گذار نمی داند در کدام پروژه و طرح و با چه میزان سود سهیم خواهد شد.سود در اوراق مشارکت تضمین شده و در زیان سرمایه گذار سهمی ندارد ولی در صکوک چنین نیست

با مقایسه این دو نوع از روش های تامین مالی می توان تفاوت هایشان را بدین ترتیب بیان کرد

1- تمامی اوراق بهادار اسلامی مبتنی بر دارایی هستند. البته اوراق مشارکت تسهیلات رهنی از این قاعده عمومی مستثنی بوده و به پشتوانه دارایی منتشر می‌شود. این در حالی است که وجود یا عدم وجود دارایی به عنوان پشتوانه اوراق بهادار در مالی متعارف به هیچ وجه موضوعیت نداشته و در برخی موارد ممکن است تنها جهت افزایش جذابیت اوراق، دارایی را به عنوان پشتوانه قرار دهند. در حالی که وجود دارایی به عنوان پشتوانه (و یا مبتنی بر دارایی) در اوراق بهادار اسلامی به عنوان مهم‌ترین عامل شرعیت آن شناخته شده و یکی از ارکان های لاینکف آن به شمار می رود

2- سود اوراق بهادار اسلامی مبتنی بر نوع آن اوراق می‌باشد. به عنوان مثال سود اوراق مشارکت در طرح‌ها و پروژه‌ها متغیر، سود اوراق اجاره تقریبا ثابت، اوراق مشارکت در تسهیلات رهنی ثابت و اوراق مشارکت وقف متغیر خواهد بود. از این رو نمی‌توان اوراقی طراحی نمود که با مقتضای عقد منافاتی داشته باشد. این موضوع نیز در روش های تامین مالی که امروزه در بازار ها وجود دارد چندان اهمیت ندارد و با توجه به نوع سرمایه، سرمایه گذاران تعیین میشود نه نوع عقد

3- مواردی چون مالیات، با نام یا بی‌نام بودن اوراق، قابلیت تبدیل اوراق به سهام، خرید و فروش ثانویه اوراق و نوع خریداران اوراق بسته به چگونگی طراحی متفاوت بوده و از این روی تفاوتی با اوراق بهادار درتامین مالی متعارف ندارد (البته با توجه به مقتضای عقد مورد استفاده)

تفاوت اوراق قرضه و صکوک را می توان با بخش حقیقی اقتصاد پیوند دارد مثلا انتشار اوراق استنصاع و دریافت مبالغ درسر رسید بدون آثار منفی تورمی است یا آثار منفی بسیار اندکی بر اقتصاد خواهد داشت و این در حالی است که اگر دولت بخواهد طرح سرمایه گذاری عمرانی و زیر بنایی را به صورت نقد و و در طول زمان تامین کند از انجا که تولید این طرح ها پس از چندین سال انتظار وارد عرصه اقتصادی می شود مخارج دولت در این زمینه به افزایش تقاضای کل منجر می شود که این خود به افزایش قیمت ها می انجامد اوراق قرضه کارکردی بر اساس نرخ بهره دارد ولی اوراق استنصاع سند بدهی انتشار دهنده به دارندگان آن است و نرخ بهره بر روی سند درج نمی شود

1-6 ) نتیجه گیری فصل اول

تامین مالی به معنای فراهم آوردن سرمایه برای یک پروژه یا هر نوع موسسه دولتی یا خصوصی است. صکوک نیز ابزاری جدید برای تامین مالی بوده که این ابزار آزمون شده و مناسب برای فرآیند تامین مالی اسلامی است. با توجه به رونق استفاده از این ابزار در سایر کشورهای اسلامی و به ویژه در کشورهای همسایه ایران، انتشار صکوک می‌تواند روشی مناسب برای تامین مالی باشد. با توجه به تحریم‌های مالی و اقتصادی و محدودیت‌های نهادها و شرکت‌های ایرانی برای دسترسی به بازار سرمایه بین‌المللی، ایجاد و توسعه این ابزار باید از اولویت‌های اصلی دولت و نهادهای تصمیم‌گیرنده باشد.برخی از انواع اوراق صکوک که در کمیته تخصصی فقهی بورس مورد بررسی قرار گرفته‌اند، دارای مشکلات فقهی نبوده و استفاده از آنها بنا به شریعت مجاز است.با توجه به آنچه که شرح داده شد، می‌توان گفت برنامه‌ریزی و ایجاد بسترهای استفاده از صکوک به عنوان نوآوری صورت گرفته در زمینه تامین مالی اسلامی(Islamic Finance)، ضروری است

 فصل دوم:

ریسک اوراق صکوک

برای دریافت اینجا کلیک کنید