مقاله روانشناسی منافقان از دیدگاه قرآن و روایات

توضیحات

  مقاله روانشناسی منافقان از دیدگاه قرآن و روایات دارای 178 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله روانشناسی منافقان از دیدگاه قرآن و روایات  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله روانشناسی منافقان از دیدگاه قرآن و روایات،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله روانشناسی منافقان از دیدگاه قرآن و روایات :

روانشناسی منافقان از دیدگاه قرآن و روایات

پیشگفتار
الحمدلله رب العالمین باری الخلائق اجمعین والصلوه والسلام علی عبدالله ورسوله و حبیبه و صفیه، حبیب قلوبنا و طبیب نفوسنا و شفیع ذنوبنا الذی سمی فی السماء باحمد و فی الارض بابی القاسم مصطفی محمد و علی اله الطیبین الطاهرین المعصومین.

قرآن كریم ، قانون اساسی اسلام و ضامن سعادت بشر در تمامی صحنه های اجتماعی ، سیاسی ، فرهنگی و ; می باشد.
قرآن به زبان فطرت انسان سخن می گوید و اختصاص به عصر و منطقه و یا گروهی خاص ندارد. اما همگان توفیق بهره گیری از آنرا ندارند ، و بهره مندان نیز به طور یكسان از آن سود نمی برند . و از همان آغاز نزول این كتاب مقدس ، مخاطبان ، موضع گیریهای گوناگون و متعددی داشتند كه قرآن كریم آنها را به سه گروه شاخص و بارز تقسیم می كند . دسته ی اول كسانی هستند كه در مقابل دستورات و اوامر و نواهی قرآن صادقه سر تسلیم فرود آورده و در مسیر هدایت پرودرگار قرار گرفتند كه خداوند از آنها به عنوان متقین یاد می كند.

و گروه دوم كسانی هستند كه اندرزهای پیامبر اكرم (ص) و قرآن در آنان هیچ تأثیری نگذاشته و از همان ابتدا با صراحت در مقابل آیات وحی موضع گیری نموده و پیامبر اكرم (ص) را تكذیب نمودند و خداوند در مورد آن چنین فرمود كه : «ختم الله علی قلوبهم و علی سمعهم و علی ابصارهم غشاوه و لهم عذاب عظیم.»
و اما گروه سومی را هم خداوند در قرآن معرفی می كند كه نه ایمان و اخلاص متقین را داشته و نه صداقت كفار در ابراز عقیده ، بلكه بیمار دلانی ، با غرض و

مرض هستند كه جامعه ی اسلامی را از همان ابتدا تا كنون ، در ابعاد مختلف اعم از فرهنگی ، نظامی ، سیاسی و اجتماعی ، دچار مشكلات فراوانی نموده و از نشر و گسترش فرهنگ ناب اسلامی ناخرسند بوده و با انواع و اقسام مكر و حیله‌ها ، بر سر راه حق مانع ایجاد كرده و می كنند. كه قرآن كریم با بلیغ ترین بیان و شیواترین اسلوب این گروه نابكار را معرفی نموده و پیامبر اكرم (ص) و مسلمانان را از نقشه های شوم آنها آگاه نموده و شیوه های برخورد با این

دشمنان دوست نما را ترسیم نموده است. كه به حول قوه الهی در صدد بررسی روانشناسی منافقان یا به عبارتی ویژگیهای رفتاری منافقان از دیدگاه قرآن و روایات هستیم تا انشاءا; جامعه ی اسلامی ما بیش از پیش با خطر این فاسقان آشنا شود.

سئوال های تحقیق

1- روانشناسی منافقان یعنی چه و معنای لغوی و اصطلاحی واژه ی نفاق و تفاوت آن با دروغ و تقیه چیست؟
2- تاریخ شروع نفاق از چه زمانی بوده است؟
3- منافقان از نظر روانی دارای چه ویژگیهایی می باشند؟
4- منافقان از نظر اجتماعی دارای چه ویژگیهایی می باشند؟
5- منافقان از نظر فرهنگی دارای چه ویژگیهایی می باشند؟
6- منافقان از نظر سیاسی دارای چه ویژگیهایی می باشند؟
7- خداوند در قرآن كریم چه راهكارهایی را برای برخورد با منافقان ترسیم نموده است؟

پیشینه ی تحقیق :
با مراجعه به كتابخانه ، رساله یا كتابی با این عنوان «روانشناسی منافقان» مشاهده نگردید. اما كتابهای متعددی با محوریت موضوع نفاق به زبان های فارسی و عربی چاپ و منتشر شده است كه به طور اجمال و مختصر به بیان صفات منافقان و ارائه آیات مربوط به آنها و برخی شأن نزول این آیات پرداخته است كه البته بیشتر مربوط به غزوات و جنگهای صدر اسلام می باشد. كه به تعدادی از این كتابها اشاره می كنیم:

1- مسأله ی نفاق ، شهید مطهری
2- دشمنان دوست نما ، جعفر سبحانی
3- حقیقت نفاق از دیدگاه قرآن ، حكمت یار
4- پیامبر و منافقین ، سیروس سعیدی
5- منشور جاوید ، جلد 4 ، جعفر سبحانی
6- منافقین از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه ، مهدی عرفانی

برخی از كتابهایی كه به زبان عربی درباره ی منافقان چاپ و منتشر گردیده است به شرح ذیل می باشد.
1-المنافقون فی القرآن الكریم ، السید حسین اسماعیل الصدر
در این كتاب ، برخی از صفات و عملكرد منافقان ، در چند بخش بیان شده و آیات مربوط به آنها را مطرح می كند.
2-المنافقون فی القرآن ، دكتر عبدالعزیز الحمیدی

این كتاب ابتدا آیه ی مورد نظر را بیان نموده و سپس به شأن نزول آن پرداخته و بحثهایی نیز پیرامون جایگاه زمانی آیه و بیان مفردات آیه دارد. در مواردی نیز به ارتباط آیات با حوادث كنونی جامعه اسلامی اشاره می كند وا حادیثی كه در ذیل آیات آورده است بیشتر از صحیحین كتب روایی اهل سنت می باشد.
مؤلفان در كتاب فوق الذكر ادعا كرده اند كه بین 300 تا 340 آیه در مورد منافقان نازل شده است كه متأسفانه هیچكدام كل آیات و یا شماره آیات با سوره ها را بیان نكرده اند . كه ما دراین تحقیق جدولی از آیات كه در مورد منافقان نازل شده است را ارائه خواهیم داد.
3-لغه المنافقین فی القرآن الدكتور عبدالفتاح لاشین

در هر یك از فصلهای این كتاب ، یكی از سوره ها و آیات آن را كه در مورد منافقان نازل گردیده ، به ترتیب مصحف كنونی ، مطرح می كند و از جهت لغوی و اعجاز لفظی نیز بحثهایی را ارائه می نماید و در آخر هر فصل ، تحیلی تحت عنوان «تعقیب» می آورد.

بعد از بررسی منابع مذكور در خصوص مسأله ی نفاق به این نتیجه می رسیم كه متأسفانه تحقیق گسترده و شامل و كاملی كه تمامی آیات مربوط به نفاق و منافقان را در برگیرد یافت نمی شود و حتی مفسر بزرگ معاصر یعنی علامه طباطبایی (ره) هم به غیر از تفسیر آیات مربوط به نفاق ، مطلب جداگانه ای در این خصوص ندارد هر چند كه ایشان قصد ارائه ی مبحث گسترده ای پیرامون نفاق داشتند و در پایان تفسیر سوره ی توبه اینگونه مرقوم فرمودند كه «قبلاً بنا داشتیم وقتی به آخر سوره ی برائت می رسیم یك فصل جداگانه ای را برای بحث و گفتگو از وضع منافقین در اسلام اختصاص داده و آیاتی را كه درباره ی آنان نازل شده از قرآن كریم استخراج نموده ، آنگاه به تجزیه و تحلیل تاریخ پرداخته تا فسادی را كه این طایفه به راه انداختند و ضرباتی را كه بر پیكر اسلام وارد آوردند از نظر خواننده ی گرامی بگذرانیم ، ولیكن از آنجایی كه مطالب تفسیر طولانی شده از ایراد این بحث صرفنظر كردیم و آنرا به انتظار رسیدن موعد مناسبی به تأخیر انداختیم و از خدا توفیق مسألت داریم كه او ولی توفیق است.»

باید بگوییم كه متأسفانه نه در المیزان و نه در سایر آثار مرحوم علامه این بحث مهم (موضوع نفاق و منافقان) دیده نمی شود و بدین ترتیب از فیوضات ایشان و آنچه را كه در ضمیر داشتند محروم ماندیم . به هر حال از خداوند متعال علو درجات ایشان را مسألت داریم.

روش تحقیق :

این تحقیق همانند اكثر رشته های علوم انسانی كتابخانه ای می باشد كه با مراجعه به كتابخانه و منابع تفسیری، بعد از مشخص نمودن آیات مربوط به نفاق و منافقان كه حدود 240 ایه می باشد ، آیات را به طور كامل و دقیق مطالعه نموده و تمامی آیات را به ترتیب سوره ها نوشته و سپس بنا به تناسب موضوع كه در سئوالهای تحقیق آمده است به كتب معتبر تفسیر و برخی كتب دیگر مراجعه نموده و با توجه به عناوین فصول ، هر دسته از آیات ذیل فصل مربوطه همراه با مختصری تفسیر و تحلیل بیان می گردد. با توجه به اینكه عنوان این تحقیق روانشناسی منافقان از دیدگاه قرآن و روایات می باشد، كمتر از واژه روانشناسی استفاده شده است چرا كه بررسی ویژگیهای رفتاری منافقان اعم از روانی ، اجتماعی ، سیاسی و فرهنگی ، خود مقوله ی روانشناسی می باشد و به همین دلیل كمتر به اصل واژه پرداخته شده است.

هدف تحقیق :
همانطور كه از نامگذاری این تحقیق استنباط می شود ، هدف این تحقیق و پژوهش شناسایی ویژگیها و خصوصیات اخلاقی منافقان و بررسی عملكرد آنها در زمان پیامبر اكرم (ص) و همچچنین دلایل و علل انتخاب چهره ی ملون از طرف منافقان و چگونگی شیوه برخورد پیامبر اكرم (ص) و جامعه ی اسلامی با این گروه رذل می باشد.

فصل اول:
كلیاتی در خصوص موضوع روانشناسی و نفاق

در این فصل به طور اجمال تعاریفی از روانشناسی و همچنین نفاق خواهیم داشت تا از همین ابتدا صورت مسأله به طور كامل روشن شود و هر گونه ابهامی پیرامون آن برطرف گردد . به همین منظور بخشهای این فصل به شرح ذیل تنظیم گردیده است :

1- تعریف روانشناسی
2- معنای لغوی نفاق
3- معنای اصطلاحی فاق
4- وجه تسمیه ی منافق
5- تفاوت نفاق با دروغ و ارتباط آن دو با یكدیگر
6- تفاوت نفاق با تقیه

7- نفاق از مختصات انسان است
8- ضرورت و اهمیت شناخت منافقان
9- تاریخچه ی پیدایش نفاق
10- بررسی آماری آیات نفاق

1-1- تعریف روانشناسی
برای واژه ی روانشناسی كه در علوم اسلامی از آن به عنوان «علم النفس» یاد می شود ، تعاریف متعددی شده است كه ما فقط به سه تعریف اكتفا می كنیم .
1- روانشناسی عبارت است از مطالعه ی جنبه های مختلف رفتار و ارتباط آنها با یكدیگر
2- روانشناسی علمی است كه به شناخت ، توصیف ، پیش بینی و تأثیر رفتار بویژه رفتار انسانی مبادرت می ورزد.
3- روانشناسی به مفهوم علمی و امروزین خود ، رشته ای است جوان و كم سابقه متكی به روش علمی كه موضوع آن مطالعه و بررسی رفتار انسان است با همه ی نمودها و جلوه های بارز و نهان رفتار به مفهوم عام خود در روان شناسی موضوع پژوهش و بررسی است.
با توجه به این تعاریف از روانشناسی ، موضوع و هدف از مبحث روان شناسی ، منافقان كاملاً مشخص و آشكار می شود كه در پی این هستیم كه رفتار منافقان را از زوایای مختلف با توجه به آیات قرآن مورد نقد و بررسی قرار دهیم .

1-2-معنای لغوی نفاق
لغت شناسان برای ریشه ی واژه ی نفاق (نفق) معانی متعددی را ذكر كرده اند كه تعاریف آنها خیلی به هم نزدیك است و ما به چند تعریف مشهور به شرح ذیل اكتفا می كنیم . نفاق از ریشه های «نفق» یعنی «خرج كردن» «رواج یافتن» ، «تمام شدن» ، «پنهان كردن چیزی» ، «مردن» و ; همچنین راغب می گوید : «نفق الشیئ مضی و نفد ، یعنی شیئی رفت و تمام شد.

1-3-معنای اصطلاحی نفاق
ابن اثیر ، لغت شناس مشهور در كتاب نهایه چنین نوشته است (المنافق) «و هو اسم لم یعرفه العرب بالامعنی المخصوص و هوالذی یستر كفره و یظهر ایمانه»
«یعنی منافق اسمی است كه عرب (قبل از اسلام) نمی شناخته است در حالیكه (بعد از اسلام) منافق به كسی گفته می شود كه كفرش را پنهان می كند و ایمانش را اظهار می نماید.
همچنین در كتابهای لغت آمده است كه «لانه ی موش صحرایی در زیر زمین ، یك راه آشكار برای داخل شدن دارد كه «قاصعاء» نا میده می شود و راه خروجی مخفی نیز در جای دیگر دارد كه «نافقا» نامیده می شود و این حیوان هنگامی كه احساس خطر كند از طریق راه پنهانی ، از لانه اش خارج شده و خود را نجات می دهد و با توجه به این معنا ، نفاق به معنی «دخول در دین از دری و خروج از آن از در دیگر» می باشد.

1-4-وجه تسمیه ی منافق
دلیل نامگذاری منافق هم از این جهت است كه شخص منافق كفر خود را در دل پنهان كرده ولی به زبان اظهار ایمان می كند.
بعضی در وجه تسمیه منافق می گویند: منافق به سوی مؤمن ، با ایمان و به سوی كافر، با كفر خارج می شود و از این جهت قرآن كریم ، منافقان را فاسق می شمارد ، چونكه از شرع خارج شده اند و می فرماید:
«ان المنافقین هم الفاسقون»

صاحب تفسیر التبیان نیز در تعریف «منافق» چنین می گوید:
«هوالذی یظهر الاسلام بلسانه و یكفر بقلبه»
وقتی ماده ی «نفق» را به باب مفاعله ببریم معنای «پنهان نمودن» و «مخفی كردن» شدت و دقت بیشتری می یابد زیرا كه باب مفاعله معنای مبالغه و شدت و استمرار نیز می دهد و منافق به كسی گفته می شود كه پرده ای از ایمان بر كفر خودش كشیده است و به عبارتی نفاق یعنی كفر زیر پرده.

1-5-تفاوت نفاق با دروغ و ارتباط آن دو با یكدیگر
برای اینكه به تفاوت نفاق با دروغ پی ببریم ، اول باید دروغ را تعریف كنیم ، در كتاب «تفاوت های فردی یا روانشناسی اختلافی» آمده است : «دروغگویی در واقع به منظور فریفتن دیگری و قبولاندن گفتار و رفتاری است كه با حقیقت مطابقت ندارد.»

هر چند كه یكی از مهمترین یا می توان گفت بدترین صفت منافق دروغگویی است اعم از دروغ در گفتار ، دروغ در نیت و اراده و دروغ در اعمال، سوگند دروغ، شهادت دروغ ، و ; ولی تفاوت نفاق با دروغ در این است كه نفاق ، معمولاً كذب مخبری است زیرا منافقان درصدر اسلام نوعاً به زبان ، اعتقادات درستی را ابراز می كردند و كلام و بیان آنها معمولاً ظاهری جذاب و مسلمان پسند داشت و به عبارت دیگر خبر آنها خبر صدق بود اما آنچه را كه بر زبان می آوردند به آن اعتقاد نداشتند ، نتیجه اینكه خبر صدق ، ولی مخبر كاذب بود كه خداوند پیامبر اكرم (ص) و مؤمنان را از این واقعیت مطلع نموده و چنین می فرماید:
«اذا جاءك المنافقون قالوا نشهد انك لرسول الله و الله یعلم انك لرسوله والله یشهد ان المنافقین لكاذبون.»

بنابراین منافق سخنی می گوید كه به آن ایمان ندارد ، حال این سخن راست باشد مثل رسالت پیامبر اكرم (ص) یا اینكه سخن دروغ باشد كه بارزترین آن ادعای ایمان در نزد مؤمنان و اظهار همراهی با شیاطینشان در خلوت است.

در حالیكه مورد بحث در «كذب» اختلاف سخن با واقع است. یعنی كلام مطابق واقعیت نیست . حال خود گوینده به این موضوع توجه داشته باشد یا اینكه توجه نداشته باشد . به عبارت دیگر نفاق و كذب در این جهت مشتركند كه یك نوع دوگانگی و اختلاف در هر دو وجود دارد ولی اختلاف نفاق، همان تضاد ظاهر انسان با باطن اوست و در آیات قرآن هم هر كجا درباره ی نفاق و منافق سخن به میان می آید ، آنچه كه بیشتر محسوس است «تخالف لسان با قلب» می باشد در حالیكه در مورد دروغگویان اینگونه نیست كه به عنوان مثال به دو آیه اشاره می كنیم :

خداوند در مورد «تخالف لسان با قلب» اینگونه می فرماید: «ولیعلم الذین نافقوا ;. یقولون بافواههم ما لیس فی قلوبهم والله اعلم بما یكتمون.»
همانطور كه از محتوای آیه مشخص است ، معرفی چهره های نفاق و بیان دوگانگی زبان با قلب می باشد در حالی كه در قرآن هر موقع در مورد »صدق و كذب» سخن می گوید : موضوع را از دریچه‌ی تطابق آن با واقع یا عدم آن می نگرد مثلاً داستان مباهله ی پیامبر اكرم (ص) با سران نجران كه برای حضرت عیسی (ع) به مقامی مانند الوهیت معتقد بودند مسأله ی دورویی و نفاق را مطرح نكرده و چون صحت گفتار طرفین مطرح است ، لفظ «كذب» را به كار برده است و می فرماید:
«;.. ثم نبنهل فنجعل لعنت الله علی الكاذبین».
1-6-تفاوت «نفاق» با «تقیه»
احادیث و روایات متعددی در خصوص تقیه وارد شده است از جمله حدیث مشهور امام صادق (ع) كه فرمود : «التقیه جنه المؤمن» «تقیه سپر مؤمن است.»

همچنین آن حضرت در حدیث دیگر می فرماید «اصحاب كهف » ایمان را پنهان و شرك را اظهار كردند و از این جهت دارای دو پاداش گردیدند.
با بیان این دو حدیث متذكر می شویم كه نفاق و تقیه از یك مقوله نبوده و نه تنها در حكم «تجویز و تحریم» با هم متفاوتند بلكه تفاوت «جوهری» نیز با یكدیگر دارند . توضیح اینكه لفظ «نفاق» یك اصطلاح اسلامی است كه قرآن برای نخستین بار به جهت مناسبت با معنای اصلی آن (دورویی) به كار برده است و پیش از نزول قرآن كریم چنین اصطلاحی وجود نداشته است. همچنان كه عبدالفتاح لاشین در كتاب «لغه المنافقین فی القرآن» در صفحه 21 اینگونه توضیح داده است كه «نفاق اسمی اسلامی است كه در دوره ی جاهلیت استعمال نمی شد و از الفاظی است كه با ظهور اسلام در دایره‌ی لغات وارد شد مانند الفاظ كفر و صلاه» بنابراین فرد منافق، كفر باطنی خویش را پنهان نموده و ایمان را كه در قلب او هیچ جایگاهی ندارد آشكار می نماید و شخص منافق اهداف و انگیزه های متعددی دارد كه خداوند در قرآن كریم ، منافق صفتان را اینگونه توصیف می فرماید:

«و من الناس من یعجبك قوله فی الحیوه الدنیا و یشهدالله علی ما فی قلبه و هو الد الخصام و اذا تولی سعی فی الارض لیفسد فیها و یهلك الحرث و النسل و الله لا یحب الفساد.»

از این آیات نتیجه می گیریم كه نفاق ، نوعی دورویی و تلون است كه «هدف» از آن ، سودجویی و كسب مقام و ریاست و یا آسیب رسانی و فساد در جامعه می باشد ، اما اگر فردی از این «دورویی » برای حفظ جان و ناموس و حتی مقام شرعی خود و با هدف جلب رضایت و خشنودی خداوند ، بهره بگیرد نه تنها نكوهیده نیست بلكه در مواردی از نظر عقل و شرع لازم و واجب هم می باشد چنان كه در قرآن كریم آمده است ، مؤمن آل فرعون برای حفظ جان حضرت موسی (ع) «تقیه» می كرد. یعنی هدف او از كتمان ایمان به حضرت موسی (ع) و اظهار ایمان ظاهری به فرعون ، حفط جان خود و حفظ جان حضرت موسی (ع) بود كه خداوند در این مورد چنین می فرماید :

«و قال رجل مؤمن من آل فرعون یكتم ایمانه اتقتلون رجلا ان یقول ربی الله و قد جائكم بالبینات من ربكم.»
آیه ی دیگر بنا بر نقل روایات به تقیه ی عمار یاسر اشاره دارد كه عملكرد این صحابی بزرگ رسول خدا به عنوان تقیه مورد تأیید خداوند و پیامبر اكرم (ص) قرار گرفته :

«و من كفر بالله من بعد ایمانه الا من اكره و قلبه مطمئن بالایمان;; »
از مضمون روایات استفاده می شود كه بعد از مهاجرت پیامبر اكرم (ص) از مكه به مدینه تعدادی از مسلمانان از جمله عمار و پدر و مادرش (یاسر و سمیه) و چند نفر دیگر كه هنوز در مكه بودند ، توسط مشركین قریش مورد شكنجه قرار گرفتند تا از دین اسلام دست بردارند ، یاسر و سمیه زیر شكنجه ، شهید شدند اما عمار از راه تقیه و با اظهار كفر ظاهری نجات پیدا كرد ولی از این كار خود خیلی ناراحت بود و در فرصتی مناسب جریان را برای پیامبر اكرم (ص) تعریف نمود كه پیامبر در جواب فرمودند : «اگر بار دیگر به تو چنین كردند تو هم همان كار را تكرار كن كه خدا در معذور بودنت این آیه را نازل كرد»

زیرا عمار قلبش مطمئن به ایمان بود و تنها به خاطر رهایی از دست مشركان و از روی اكراه به ساحت مقدس پیامبر (ص) توهین كرده بود. »
نكته ی دیگر در مورد تفاوت نفاق با تقیه این است كه در بعضی از روایات «ذولسانین» مورد نكوهش قرار گرفته است و منظور از «ذولسانین» كسی است كه زبان ظاهری او با زبان باطنی اش مخالف باشد ، در این صورت تقیه را چگونه می توان توجیه نمود زیرا فرد تقیه كننده نیز به عبارتی «ذولسانین» می باشد؟
پاسخ این سئوال روشن است ، زیرا آن «ذولسانینی» بدونكوهیده است كه هدف او سودجویی و كسب مقام و یا آسیب رسانی به دیگران باشد در حالیكه

دورویی و یا «ذولسانین» كه از روی تقیه باشد هدف او حفظ جان و ناموس و اصلاح ذات بین و از همه مهمتر اجرای احكام الهی و كسب رضایت خشنودی خداوند، همانگونه كه خدوند دستور داده است ، می باشد. و شیخ طوسی هم در مورد تفاوت «نفاق» و «تقیه» اینگونه می فرماید:
«ان المنافق یظهر الخیر و یبطن الشر و المتقی یظهر القبیح و یبطن الحسن»
محققاً منافق نیكی را آشكار و بدی را پنهان می كند و تقیه كننده زشتی را آشكار و نیكی و خوبی را مكتوم می دارد.
1-7-نفاق از مختصات انسان است
یكی از خصوصیات رفتاری را كه فقط می توان به انسان نسبت داد همین رفتار و برخورد ملون و نفاق آمیز است كه در حیوانات به ندرت دیده می شود . ولی از آنجایی كه انسان دارای قوه ی تفكر و تعقل می باشد می تواند با این قدرت خدادادی آنچه را كه در باطن دارد كتمان نموده و ظاهری كاملاً متفاوت نمایان سازد ، در صورتیكه سایر حیوانات اینگونه نیستند مثلاً اگر حیوانی خشمگین است تمام وجود آن حیوان سراپا خشم است و اینطور نیست كه مثلاً خشمگین و ناراحت و عصبانی باشد ولی در برخورد با دیگر حیوانات یك قیافه ی مهربانانه از خود به نمایش بگذارد ، حال آنكه انسان قادر است چهره و قیافه ی متفاوت از خود به نمایش بگذارد و البته ، این رفتار به طورمطلق مورد نكوهش و سرزنش قرار نگرفته است ، چرا كه خداوند در قرآن كریم در خصوص نیازمندان و فقرای آبرومند كه نمی خواهند كسی به فقرمادی آنها پی ببرد می فرماید : «یحسبهم الجاهل اغنیاء من التعفف ; »

بنابراین می توان گفت كه یكی از پیام های این آیه این است كه برخی از فقیران مؤمن به قدری بزرگ منش هستند و مناعت طبع دارند كه نیاز مادی خود را آشكار ننموده بلكه بر عكس از روی تعفف خود را بی نیاز از دیگران جلوه می دهند تا كسی از فقر آنها آگاه نشود و قرآن كریم این رفتار را می ستاید و حضرت علی (ع) هم می فرماید : «المؤمن بشره فی وجهه و حزنه فی قلبه»

بنابراین، این نوع دورویی از نظر اسلام مذموم و نكوهیده نیست بلكه مورد تأیید و حتی سفارش پیامبر و ائمه معصومین(ع) هم می باشد ، و شاید یكی از دلایل آن هم این باشد كه این نوع دو چهرگی و دورویی آسیب و زیانی به كسی نمی رساند در حالی كه نفاق و تلون به دیگران آسیب می‌رساند و به همین دلیل اسلام از یك نفر مسلمان ، صراحت و صداقت می خواهد ، نه كذب و نفاق و مثل معروفی هست كه می گویند «جو فروشی و گندم نمایی»

1-8-ضرورت و اهمیت شناخت منافقان
مولای متقیان ، امیر مؤمنان حضرت علی (ع) در نهج البلاغه نقل قولی دارند از پیامبر اكرم (ص) كه فرمود :
«انی لا اخاف علی امتی مؤمنا و لا مشركا ، اما المؤمن فیمنعه الله بایمانه و اما المشرك فیقمعه الله بشركه و لكنی اخاف علیكم كل منافق الجنان ، عالم اللسان ، یقول ما تعرفون و یفعل ما تنكرون.»

«بر امت اسلام ، نه از مؤمن و نه از مشرك هراسی ندارم ، زیرا مؤمن را ایمانش بازداشته و مشرك را خداوند به جهت شرك او نابود می سازد ، من بر شما از مرد منافقی می ترسم كه درونی دو چهره ، و زبانی عالمانه دارد ، گفتارش دلپسند و رفتارش زشت و ناپسند است.»

شناخت منافقان و بر حذر داشتن اهل ایمان از صفت رذیله ی نفاق، در جامعه ی اسلامی به حدی حائز اهمیت است كه در سوره های متعددی از قرآن ، پیرامون اوصاف و احوال این دون صفتان بحث و گفتگو شده است و حتی سوره ای مستقل در خصوص این گروه نابخرد نازل شده است و همانگونه كه در مقدمه ذكر شد ، در سوره ی مباركه‌ی بقره خداوند فقط دو آیه به «مشركان» اختصاص داده است ولی «اهل نفاق» و برخی خصوصیات و صفات رذیله ی اخلاقی آنان را در سیزده آیه ترسیم می كند ، و این نشانده ی این مطلب مهم است كه خطر اهل نفاق از مشركان به مراتب بیشتر و بزرگتر است كه می توان دلایل آنرا اینگونه برشمرد:

1- منافقان در متن جامعه‌ی اسلامی زندگی می كنند و در میان مردم هستند بنابراین از تمام اسرار باخبرند.
2- به دلیل اینكه خود را در لباس دوست نشان می دهند شناخت آنها كار آسانی نیست.
3- چون چهره ی اصلی آنها برای بسیاری از مردم ناشناخته است درگیری مستقیم و مبارزه‌ی صریح با آنها كار مشكلی است.
4- آنها پیوندهای مختلفی با مردم دارند (پیوندهای سببی و نسبی و غیر اینها) و وجود همین پیوندها مبارزه با آنها را پیچیده تر می كند.
5- آنها از پشت خنجر می زنند و ضرباتشان غافلگیرانه است.

و در طول تاریخ اسلام ، یكی از مشكلات بزرگ مسلمانان ، همین حضور منافقان در جامعه ی اسلامی بوده است كه می توان گفت در عصر حاضر و در دوران شكل گیری انقلاب اسلامی و حتی بعد از آن ، منافقان ، ضربات زیادی را بر جامعه ی اسلامی وارد كردند و تعدادی از متفكران و اندیشمندان دینی ، به دست منافقان به شهادت رسیدند در دوران دفاع مقدس و در اسارتگاههای رژیم بعث عراق ، (كه خود این حقیر افتخار تحمل بیش از 90 ماه اسارت را دارم) ما شاهد گمراه شدن و حتی پناهنده شدن تعدادی از رزمندگان ، توسط این دشمنان دوست نما بودیم . و اگر نبود توسل به اهل بیت و تمسك به قرآن و آشنایی با آیات نفاق، قرآن قطعاً تعداد رزمندگان اسیر ایرانی كه به دشمن پناهنده می شدند خیلی بیش از اینها بود.

به هر حال «شناخت چهره های نفاق با ملاك و معیار آیات قرآن و احادیث ، و روایات اهل بیت علیهم صلوات الله اجمعین بسیار لازم و ضروری است و بر مسلمانان آگاه و بیدار است كه درباره ی این گروه مرموز و خطرناك تعمق كرده و در شناسایی این چهره های خبیث و پلید ، دمی نیاسایند و همانگونه كه ذكر شد ، در این امر مهم می توان از رهنمودهای قرآن برای افشای نیات پلید منافقان و شناخت ماهیت تاكتیها و روشهای تخریبی آنها بهره مند گردید چرا كه در هیچ مكتب و كتابی ، آن هم قبل از شیوع و بروز آثار سوء آنان آن طور كه قرآن كریم مطرح می كند و هشدار می دهد به موضوع نفاق در مفهوم اعم ، عنایت نشده است.»

برای دریافت اینجا کلیک کنید