مقاله در مورد صنایع دستی سیستان و بلوچستان

توضیحات

 مقاله در مورد صنایع دستی سیستان و بلوچستان دارای 32 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله در مورد صنایع دستی سیستان و بلوچستان  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله در مورد صنایع دستی سیستان و بلوچستان،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله در مورد صنایع دستی سیستان و بلوچستان :

صنایع دستی سیستان و بلوچستان
مقدمه:
استان سیستان و بلوچستان دارای آب و هوای خشک و گرم است و مردم آن به دو دسته ساکن و عشایر که ایلات بلوچ را تشکیل می دهند و غیر ساکن هستند، تقسیم می شوند.
اصولاً منبع اصلی درآمد برای بلوچ های ساکن، کشاورزی و برای بلوچ های متحرک، دام پروری است که متأسفانه در سالهای اخیر به علت خشکی فراوان، کشاورزی و دامپروری تا حد بسیار زیادی افت کرده است. در نتیجه عوامل مذکور، مردم استان سیستان و بلوچستان، به ناچار به فعالیت

های غیر کشاورزی روی آورده اند و سعی کرده اند با توسل به فرآورده های مذکور، زندگی خود را سرو سامان بخشند، بجز ترانه ها و نغمه ها، صنایع دستی نیز بیانگر چهره ای از زندگی مردمان بلوچ است که در رنگها و نقش های سوزندوزی بلوچ یا گلیم و قالی مفهوم می یابند.

جالب اینجاست که فعالیت های صنایع دستی به طور سنتی در استان مذکور توسط زنان انجام می شود زیرا زنان بلوچ به علت زندگی بسیار محقرانه خود چندان فعالیت خانه داری ندارند. به واسطه سنت ها و عقاید مردان، در خارج از خانه هم نمی توانند کار کنند، در نتیجه هر زن و دختر بلونچ از هفت سالگی و به بهانه تزئین لباس خود، سوزندوزی بلوچ را می آموزد و بدین ترتیب به معاش خانوانده کمک می کند، سفالسازی، قالی و گلیم بافی و حتی نمد مالی که کاری سخت و مردانه است، توسط زنان سیستان و بلوچستان انجام می شود.

مهمترین رشته های صنایع دستی رایج در استان عبارتست از:
قالی بافی، گلیم بافی، سفالگری، حصیر بافی، پرده بافی، چادر بافی، نمدمالی، خراطی و سوزندوزی بلوچ، سکه دوزی و آیینه دوزی، پریوار دوزی، توردوزی، خامه دوزی و سیاه دوزی.

قالی بافی:

شروع قالیبافی در سیستان به دو هزارسال پیش برمی گردد که اقوام سکایی در دشت زرخیز سیستان ساکن شده و به کشاورزی پرداختند و بافندگی خود را همچنان حفظ کردند. قوم مذکور در قرن پنجم ق.م. قالی و گلیم می بافتند و نمد تولید می کردند و از گورهای آنان در شمال آلتایی واقع در سیبری، قالی، گلیم و نمد به دست آمده است.

در نوشته های اوایل دوره اسلامی، سیستان دارای بهترین بافته های ابریشمی و پشمی بوده است. شهرت بافته های سیستان در آغاز دوره اسلام نشان از سابقه طولانی و درخشان قالی بافی در منطقه دارد. کشف “قالی پازیریک” نشان می دهد که این قالی توسط اقوام سکایی بافته شده است و به جرأت می توان گفت سکاها نخستین کسانی بودند که بافته هایی بسیار زیبا از خود به جای گذاشته اند.

طرحهای قالی سیستان شبیه به نقش های ترکمن است و نقش های اصیلی چون بلوچی، مددخانی، فتح اللهی و غیره که در اکثر نقاط ایران شناخته شده و در استان های کرمان، خراسان و مازندران مشتری های قدیمی دارند. طرحهای مذکور بدون داشتن طراح و نقاش، به صورت ذهنی از نسلی به نسلی دیگر منتقل شده اند.

قالی بافان سیستانی به واسطه زندگی غیر ساکن از دارهای افقی استفاده می کردند ولی در حال حاضر دارهای آنان به دارهای عمودی تغییر یافته است.

گلیم بافی:

از دیگر رشته های مهم صنایع دستی که هم در سیستان و هم در بلوچستان رایج است، گلیم بافی است. گلیم بیشتر توسط زنان چادرنشین که دامدارند، بافته می شود که از پشم دامهای خود برای مواد اولیه گلیم بهره می برند.
نقشهای گلیم اکثراً سنتی و بدون طرح و الگو است و بیشتر از نقش های سوزندوزی بلوچ استفاده می شود، رنگهای مورد مصرف در مایه تیره است و رنگهای مشکی، زرشکی و قرمز و اندکی رنگ سفید یا زرد به کار می رود.

سوزندوزی:

بدون تردید سوزندوزی بلوچ را باید در زمره یکی از اصیل ترین و جالب ترین رشته های صنایع دستی کشور به حساب آورد که آوازه شهرتش به فرسنگها دورتر از این خاک نیز رسیده و مردم بسیاری از نقاط مختلف جهان، بلوچستان را به پشتوانه آن می شناسند. هنر ظریف و پر سابقه ای که هیچکس به درستی نمی داند از چه زمانی در ایران شروع شده است. آنچه مسلم است تقریباً تمامی زنان و دختران بلوچ که در فاصله سنی چهار تا چهل سالگی (و حتی گاه تا شصت سالگی)، دست اندر کار آن به حساب می آیند.

در زندگی ساده و به دور از تجمل زنان بلوچ، شاید مهمترین وسیله تزئین لباس همین سوزندوزی است. اگر از آنان بپرسید از چه زمانی پیراهن خود را سوزن دوزی می کنند، آن را وصیت پدران خود می دانند و مانند هر هنر قومی نمی توانند منشأ آنرا تعیین کنند.
سوزندوزان بلوچ با نقش گل ها و بوته ها و ترکیب رنگ ها، طبیعت رنگین و زیبایی آفریده و جهانی ساخته اند که در اندیشه و خیالشان شکل می گرفته است. طبیعت را آن چنان که دوست داشته و می خواسته اند ترسیم کرده اند، نه به آن شیوه و شمایلی که وجود دارد.

پیراهن بلوچ با چهار قطعه تزئین یافته است که عبارتست از یک قطعه پیش سینه، دو قطعه سرآستین و قطعه دیگر که در زیر پیش سینه به طور عمودی تا پایین پیراهن دوخته می شود و جیب یا در اصطلاح محلی “گوپتان” نامیده می شود.
سوزندوزی بلوچ به صورت پیش سینه، جیب، سرآستی

ن، پادامنی، سجاده، نوار، کراوات، کمربند، کوسن، دستمال، رومیزی، پرده، سفره، اشارپ و پارچه کلهمک آباژور ارائه می شود. از طرحهای اصیل مورد استفاده در سوزندوزی بلوچ می توان از طرحهای گل سرخ، چشم ماهی و مروارید نام برد.
در سوزندوزی‌ به‌ بیش از دو نوع ماده‌ اولیه نیازی نیست ‌: نخ‌ و پارچه‌. سوزندوزان بر حسب ‌امکانات و سلیقه از نخ‌ دمسه (‎D.M.C.‎) یا از نخهای پاکستانی‌ استفاده‌ میکنند.‌

پارچه‌ هایی که روی‌ آن سوزندوزی‌ انجام میگیرد یا پارچه‌ پنبه یی‌ پاکستانی‌ است‌ که‌ نازک‌ و ‌ریزباف بوده‌ و برای محصولات پر کار در قطعات کوچک‌ مورد استفاده‌ قرار میگیرد و یا پارچه‌ گاندی ایرانی‌ است‌ که‌ معمولا به‌ عرض 120 سانتیمتر در بازار زاهدان بافت‌ میشود.‌ معمولا سوزندوزان مستقلا به‌ تهیه ی محصول می‌پردازند و در صورت‌ کار گروهی‌ پس‌ از‌پیاده‌ کردن‌ طرح کلی، هرزن‌ یا دختر سوزن‌ دوز یک‌ رنگ‌ را تماما سوزندوزی‌ می‌نماید و برای ‌قسمت بعدی و استفاده‌ از رنگ‌ دیگر در تولید

محصول آنرا به‌ هنرمند بعدی سپرده‌ و این‌‌عمل تا خاتمه ی کار و تکمیل محصول ادامه‌ مییابد. براثر اقداماتی‌ که‌ توسط‌ سازمان صنایع‌‌دستی ایران بمنظور شناساندن و معرفی‌ محصولات سوزندوزی‌ بلوچ بعمل آمده، عرضه‌ ی‌فرآورده‌های تولیدی در منطقه ی مذکور از محدوده‌ ی این‌ استان پای فراتر نهاده‌ و آوازه‌ ی‌نقشهای اصیل و زیبای آن تا خارج‌ از کشور و اقصی نقاط عالم‌ راه یافته و با استقبال فوق‌العاده‌ ی علاقمندان به‌ محصولات هنری و سنتی ایران روبرو گردیده و در حال حاضر همه‌ساله‌ مقادیری از نمونه‌های جالب‌ و ارزنده ی اینگونه‌ محصولات به‌ ممالک‌ مختلف جهان صادر‌میشود.‌

خامه دوزی:

خامه دوزی بسیار شبیه سوزندوزی بلوچ است با این تفاوت که در آن فقط از نخ سفید یک رنگ استفاده می شود. این هنر تنها در روستاهای سیستان رواج دارد.
محصولات خامه دوزی شامل عرقچین، لباس، پیش سینه، جانماز، رومیزی و ; است، که اکثراً برای افراد مسن خاص تهیه می شود.
سیاه دوزی:

نوع دیگر سوزندوزی در سیستان، سیاه دوزی است که در آن از نخ سیاه ابریشم استفاده می شود و روی لباس مورد استفاده قرار می گیرد.
خامه دوزی و سیاه دوزی تنها جنبه خود مصرفی داشته و فقط بین اهالی سیستان خرید و فروش می شود.

سفالگری:

کلپورگان مرکز تولید نوعی سفال در بلوچستان است که در 30 کیلومتری شهرستان سراوان واقع شده و نوع خاص سفال کلپورگان در ایران کاملاً مشخص است و شباهتی از نظر تولید و رنگ به سفالهای دیگر مناطق ایران ندارد. سفال کلپورگان توسط زنان بلوچ و به صورت کاملاً ابتدایی تولید می شود.
در ساخت سفال، مردان فقط وظیفه حمل خاک از تپه تا محل سفالگری و آماده کردن گل را به عهده دارند و تمامی مراحل ساخت همانطور که گفته شد توسط زنان انجام می گیرد. گل با دست زنان سفال ساز شکل می گیرد و تراش داده می شود و با سیاه قلم تزیین می شود. نقش ها ساده و هندسی است. مصنوعات ساخته شده شامل: دیگ، سینی، کوزه، قلیان، گلدان، لیوان، قوری، مجسمه حیوانات و; است

.
سفال هفت هزارساله “كلپورگان”با شهرت جهانی شاهكار دستان هنرمند زنان بلوچ درایران زمین است. هنر سفالگری منحصر به فرد “كلپورگان ” هنری است كه ازهزاران سال قبل نسل به نسل به زنان بلوچ منتقل شده و گذرقرن‌ها از زیبایی و اصالت آن نكاسته است.
پیشینه هنرسفالگری(سفال‌سازی ) در سیستان وبلوچستان با توجه به اسناد و مدارك به عصر پارینه سنگی و پیش از تاریخ می‌رسد. در شهر سوخته سیستان تولیدسفال بسیار چشمگیر بوده اما سفالگری كلپورگان در منطقه بلوچستان حكایتی دیگر دارد.

تولید سفال‌های كلپورگان شباهت بسیاری به سفال‌های بدست آمده‌ازكاوش‌های باستان شناسی در هزاره‌سوم پیش از میلاد كرمان، گیلان و مناطقی از كشورهایی چون ژاپن و هند دارد. بارزترین وجه تمایز سفال كلپورگان با سایر موارد مشابه طریقه ساخت آن است كه همچنان بر اساس الگوهای قدیمی و باستانی چند هزارساله ساخته‌می‌شود.
خالقان سفال كلپورگان درتاریخ همیشه زنان بوده‌اند، زنان سفالگر از چرخ سفالگری استفاده نمی‌كنند آنها سفال‌هارا با دست می‌سازند و برای تزیین سطح آن از اشكال خاص هندسی استفاده می‌كنند كه قدمتی چند هزار ساله دارد. روش ساخت سفال مذكور موسوم به‌روش لوله‌ای است واین سفال بدون لعاب و با نقوشی سیاه‌رنگ تزیین می‌گردد.

تمام تزیینات سفالینه‌ها،نمادهای تجریدی و ذهنی هستند كه نسل به نسل به یادگار مانده و حكایت از خواهش‌های روحی هنرمند می‌كند و گاهی نشان ازاعتقادات و باورهای نشات گرفته از محیط دارد.
ماده اولیه سفال كلپورگان از نوعی خاك حاصل می‌شود ومردان بلوچ این خاك رااز منطقه‌ای به نام “مش كوتك” واقع در دو كیلومتری شمال شرقی روستا تهیه و سپس با مخلوط كردن به ماده‌ای دوغاب مانند آن را به گل مبدل ساخته در اختیار زنان هنرمند بلوچ قرار می‌دهند.
سفال كلپورگان اغلب به شكل كاسه، كوزه، جام، قدح، پارچ و لیوان ساخته می‌شود و اكثر ظرف‌های ساخته شده دارای سرپوش است. این نوع سفال‌سازی در نقاط دیگری از سیستان و بلوچستان مانند سرباز و جالق نیز رایج است، اماسفال روستای كلپورگان مرغوب‌تر و از شهرتی بیشتر برخورداراست.
جایگاه و منزلت صنایع دستی سیستان وبلوچستان به ویژه سفال كلپورگان در آسمان هنرهای اصیل و مردمی این مرز و بوم آنگونه می‌درخشد كه‌جاذبه آن “الینا سوراینن” محقق وسفالگرفنلاندی را به روستای كلپورگان كشانیده است.

این محقق سفال شناس وسفالگر فنلاندی پس از چهار بار سفر تحقیقی به كلپورگان و جمع آوری نتایج تحقیقات خود و معرفی سفال كلپورگان در كشور فنلاند توانست علاوه بر آشنا ساختن مردم آن كشور با این هنر منحصربه‌فرد، توجه سفیر فنلاند در ایران را نیز به این هنر جذاب جلب نماید.
سفیر فنلاند درایران در سال 1381با سفر به كلپورگان از هنرنمایی زنان سفالگر این روستا از نزدیك دیدن كرد. اگرچه این صنعت دیرینه باشهرت جهانی جزو شگفتی‌های سفالگری ایران به شمارمی رود اما بقا وادامه این صنعت نیازمند حمایت و توجه است

سکه دوزی :

سکه دوزی‌ یکی از هنرهای دستی بلوچستان است‌ که‌ عموما خانواده‌های بلوچ از آن جهت‌تزئین رویه‌ ی رختخواب یا زینت گردن‌ شتر در موقع‌ عروسی‌ استفاده‌ می‌کنند و اغلب جهت‌زینت اطاق نیز به‌ دیوار می‌آویزند.

هنر سکه دوزی‌ در بلوچستان مانند سوزندوزی‌ دارای‌سابقه ای‌ طولانی‌ است‌ و تقریبا در تمامی‌ مناطق روستائی‌ استان رایج‌ می‌باشد و تولید و‌عرضه‌ ی آن جنبه محلی دارد و اگر داد و ستدی در این‌ خصوص صورت‌ بگیرد بیشتر در بین‌خود اهالی است‌.
مرغوبیت محصولات سکه دوزی‌ شده بستگی زیادی‌ به‌ مواد اولیه مرغوب‌دارد. مهمترین‌ موادی‌ که‌ در ساخت‌ محصولات سکه دوزی‌ شده بکار می‌رود عبارت‌ است‌ از‌پارچه‌ هائی‌ که‌ دارای برق و جلا می‌باشد (مانند جرسه‌)، دکمه،، آینه، پولک‌، خرمهره و امثال ‌آن. در گذشته به‌ دلیل هم‌ مرز بودن‌ منطقه با کشورهای هند و پاکستان، اهالی‌ بلوچستان ‌این‌ نوع مواد اولیه را ابتدا از هندوستان و

سپس از پاکستان وارد می کردند و به‌ همین‌جهت در مورد اصالت‌ این‌ هنر بومی‌ استان شبه و شک‌ فراوانی وجود داشت‌ به‌ طوری‌ که‌‌بعضی از محققین و کارشناسان این‌ رشته آن را نشات گرفته از هنرهای دستی هند عنوان‌کرده‌اند در حالیکه به‌ هیچ وجه‌ چنین نیست و سکه دوزی‌ هنری صد در صد بلوچی‌ است‌ و‌دارای اصالت‌ بومی‌ بوده‌ و مختص منطقه ی بلوچستان می‌باشد و اگر

مشابهت هایی بین این‌‌هنر و انواع آن در کشورهای همجوار دیده می‌شود فقط به‌ جهت وجوه اشتراک فراوانی‌ است‌ ‌که اهالی‌ بلوچستان ایران با اقوام ساکن‌ در کشورهای مجاور از نظ‌ر قومیت، نژاد، زبان و‌فرهنگ دارند و لذا وجود این‌ تشابهات در هنر دستی ساکنین این‌ مناطق امری طبیعی است‌.
‌ سکه دوزی‌ها دو نوع است. ‌یکی آنها که‌ برای آویختن ساخته می شوند و اغلب مجموعه‌ ای‌ از‌اشکال لوزی‌، مربع‌ و مثلث دارند که‌ برای این‌ کار پارچه‌ را به‌ شکلهای مورد نظ‌ر انتخاب کرده‌ ‌بنا به‌ سلیقه ی خود به‌ طرز بسیار زیبایی‌ روی‌ آن دکمه های سفید می‌دوزند و در لابلای‌دکمه های دوخته شده آینه های کوچک‌ و بزرگ‌ و پولک‌ قرار می‌دهند و شکل بدیع‌ بوجود‌می آورند.

محصولات تولیدی همان گونه‌ که‌ گفته شد بسیار جالب‌ بوده‌ و دارای اصالت‌‌می باشد و این‌ همان نوع سکه دوزی‌ هایی‌ است‌ که‌ هم‌ اکنون در اغلب فروشگاههای سازمان ‌صنایع‌ دستی ایران عرضه‌ شده و به‌ فروش‌ می ‌رسد. اگر چه‌ در حال حاضر قسمت اعظ‌م‌ مواد ‌اولیه ی مورد نیاز این‌ نوع تولید از داخل‌ کشور تامین می‌گردد، ولی‌ هنوز قسمتی از مواد‌مورد نیاز این‌ صنعت مانند آینه های بزرگ‌ و کوچک‌ و برخی‌ از انواع پولک‌ها به‌ دلیل عدم ‌تولید آنها در داخ

ل‌، و فراوانی‌ و ارزانی‌ آن در پاکستان به‌ صورت‌ قاچاق از آن کشور وارد ‌می شود.
در سالهای اخیر، سازمان صنایع‌ دستی ایران به‌ دلیل نقش این‌ صنعت در اقتصاد‌ منطقه و قابلیتهای آن در جهت ایجاد درآمد برای زنان و دختران روستایی‌ به‌ آن اهمییت‌بیشتری داده‌ و جهت تشویق‌ روستاییان بلوچ به‌ فعالیت بیشتر‌ در این‌ رشته، اقدام به‌ خرید تولیدات سکه دوزی‌ شد صنعتگران استان نموده‌ است‌.‌ مهمترین‌ مراکز تولید و عرضه‌ سکه دوزی‌، روستاهای اسپکه، پیپ، فنوج، چانف‌ و آهوران از ‌توابع‌ شهرستان ایرانشهر است‌ و سازمان صنایع‌ دستی ایران در عین حال بر حسب

امکانات‌اقدام به‌ خرید تولیدات صنعتگران این‌ رشته از دیگر نقاط بلوچستان نیز می ‌کند. در حال‌حاضر مدیریت‌ صنایع‌ دستی سیستان و بلوچستان در یک‌ کارگاه در اردوگاه افاغنه زاهدان ‌با تامین مواد اولیه مورد نیاز صنعتگران، راسا دست‌ به‌ تولید این‌ نوع کالا زده‌ و با نظ‌ارت‌‌مستمر سعی در بالا بردن‌ کیفیت و ایجاد تنوع در طرحها، با حفظ اصالت‌های بومی‌ و فرهنگی ‌منطقه دارد. ‌ نوع دیگر سکه دوزی‌ که‌ تولید آن جهت ارائه‌ به‌ بازار فروش‌ چندان مقرون‌ به‌ صرفه‌ نیست ‌و معمولا جز در منازل‌

خود اهالی‌ در جایی‌ دیگر یافت‌ نمیشود، نوعی‌ است‌ که‌ بیشتر روی‌‌ رختخواب می‌اندازند و ساخت‌ آن شکل بخصوصی دارد که‌ بر روی‌ قطعه یی‌ بافته شده از‌پشم به‌ طول تقریبی 3 متر و عرض 50 سانت‌ در متن طرح مورد نظ‌ر دکمه می ‌دوزند، در‌لابه‌لای دکمه های خر مهره و آینه های ریز و

درشت‌ را جا داده‌ اطراف آن را می‌پوشانند. و از‌یک طرف سراسر طول محصول را با منگوله‌ هایی‌ از پشم زینت می‌دهند. این‌ سکه دوزی‌ها‌سنتی بوده‌ و تهیه ی آن برای خانواده‌های بلوچ هزینه ی بسیاری‌ در بر دارد زیرا مواد زینتی‌آن نسبت به‌ آویزهای دیواری‌ خیلی بیشتر است‌ و گرانتر هم‌ تمام می ‌شود. مرغوبیت این‌‌نوع سکه دوزی‌ها بستگی مستقیم با وضع‌ مالی‌ خانواده‌ ی تولید کننده و سلیقه ی سازنده‌ دارد و از طرفی‌ دارا بودن‌ تعداد بیشتر سکه در منزل هر فرد نیز معرف وضع‌ مالی‌ خوب آن ‌شخص می‌باشد.

سفالگری در کلپورگان

چکیده:
کلپورگان روستایی است در 25 کیلومتری شرق سراوان و در 350 کیلومتری زاهدان در استان سیستان و بلوچستان با 289 نفر جمعیت در 57 خانوار.
این روستا، با خانه های کاه گلی و نخلستان های کوچک، به سبب سفال ویژه ای که در آن تولید می شود، شهره است و نیز به دلیل قرار گرفتن در کنار جاده ای که به مرز ایران و پاکستان منتهی می شود، از جنب و جوش بی نصیب نیست.

از گفتار پا به سن نهاده های روستا چنین استنباط می شود که در گذشته اغلب ساکنان کلپورگان سفالگر بوده اند و وسایل مورد نیاز بسیاری از اهالی بلوچستان را می ساختند؛ اما اکنون تنها اعضای یک خانوار به صورت مستقل به این کار مشغولند.
ابزار سفالگران کلپورگانی بسیار ساده و ابتدایی و یاد آور ابزارهای انسان های نخستین است.

مقدمه:
استان سیستان و بلوچستان دارای 187502 کیلومتر مربع مساحت است که 15197 کیلومتر مربع آن به منطقه سیستان و 172305 کیلومتر آن به منطقه بلوچستان اختصاص دارد.
طبق سرشماری سال 1375 جمعیت این استان 579/722/1

نفر است که در 7 شهرستان (16 شهر)، 29 بخش و 92 دهستان به سر می برند.
یکی از مهمترین دلمشغولیهای اهالی این استان، به ویژه دختران و زنان، تولید صنایع دستی است از قبیل سوزن دوزی بلوچ، قالی بافی، سفال سازی، گلیم بافی، خورجین بافی، پلاس بافی، جواهر سازی، خراطی، آهنگری، حصیربافی و ;

برای دریافت اینجا کلیک کنید