مقاله طراحی و كاربرد سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت

توضیحات

  مقاله طراحی و كاربرد سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت دارای 32 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله طراحی و كاربرد سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله طراحی و كاربرد سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله طراحی و كاربرد سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت :

ABC ) ( جهت محاسبه بهای تمام شده خدمات در بیمارستانهای دولتی (مطالعه موردی بیمارستان امام رضا)
سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت(ABC) و كاربرد آن برای محاسبه بهای تمام شده خدمات در سیستم بیمارستانی
1-مقدمه
امروزه با رشد و توسعه تكنولوژیهای پیشرفته در ابعاد مختلف توام با افزایش پیچیدگی و تنوع فعالیتها، درك این تغییرات و سنجش تاثیرات آن بر هزینه های سازمانی اهمیت زیادی دارد. اهمیت این امر برای واحدهای خدماتی با توجه به اینكه درجه تنوع و تغییرات در آنها، نسبت به فعالیتهای تولیدی بیشتر است، مضاعف می باشد. بدیهی است كه شناخت این فعالیتها و سنجش تاثیرات آن برهزینه های سازمانی مستلزم طراحی یك سیستم مناسب هزینه یابی در این زمینه می باشد. اهمیت شناخت وكنترل هزینه ها چه در موسسات دولتی و چه

در سازمانهای خصوصی بر كسی پوشیده نیست. اما دستیابی به این مهم، نیازمند طراحی یك سیستم مناسب و كارآ است كه قادر به شناخت تنوع وپیچیدگی فعالیتهای، وسنجش تاثیرآن بر هزینه های ارائه خدمات باشد. سیستم های سنتی هزینه یابی، خصوصا سیستمهایی كه در سطح بیمارستانهای كشور استفاده می گردد، بدلیل ماهیت آن عملا قادر به برآوردن این انتظارات نمی باشد. چون این سیستمها بر اساس یكسری تعرفه های ثابت وضع شده و بدون توجه به شرایط و وضعیت هر بیمارستان، بهای تمام شده خدمات ارائه شده را محاسبه می كند. بدیهی است كه استفاده از این روش علاوه بر این كه باعث ایجاد اشكالات و نواقصی در محاسبه بهای تمام شده واقعی می گردد، اطلاعات مناسبی را برای

تصمیم گیری در اختیار مدیران قرار نمی دهند. بنابراین لزوم استفاده از سیستمهای نوین هزینه یابی كه در سطح دنیا معمول می باشد، بعنوان یك ضرورت اساسی مطرح است. یكی از سیستم های نوین هزینه یابی كه كاربردهای گوناگون آن در فعالیتهای خدماتی روز به روز در حال گسترش است، سیستم “هزینه یابی برمبنا ی فعالیت“ یا اصطلاحا سیستم “ABC”1 است. این سیستم با بكارگیری روشهای مناسب، اثرات حاصل از تغییرات فعالیتها، پیچیدگی، تنوع و ویژگیهای خاص هر فعالیت را در محاسبه هزینه های آن منظور می كند. یكی از ویژگیهای این سیستم كه آن را از سایر سیستم ها متمایزمی كند، توانایی شناسایی دقیق هزینه ها وارائه اطلاعات غیر مالی جهت بهبود عملكرد وافزایش كار آیی فعالیتها می باش

د. و تا حد ممكن با بكارگیری روشهای مناسب این اثرات را بطور كمّی جذب محاسبه بهای تمام شده خدمات و محصولات می کند.
2-فواید ناشی از اجرا و بكارگیری سیستم پیشنهادی
با توجه به اینكه سیستم تعرفــــه گذاری موجود در نظام بیمارستانی از جنبه های مختلف مناسب نمی باشد، بنابراین ارائه سیستمی كه بتواند نقایص سیستم موجود را برطرف كند، بسیار مفید و اساسی تلقی می گردد. فواید ناشی از اجرای سیستم پیشنهادی، با توجه به استفاده كنندگان اطلاعات سیستم هزینه یابی بیمارستانی (مدیران و تصمیم گیرندگان بیمارستان، دولتها، بخش خصوصی، شركتهای بیمه و سرمایه گذاران) متفاوت می باشد. بطور كلی فواید ناشی از اجرای سیستم پیشنهادی در دو جنبه اصلی قابل طرح است كه

عبارتند از:1- اطلاعاتی كه سیستم پیشنهادی می تواند برای استفاده كنندگان داخلی بیمارستان فراهم كند و2- اطلاعاتی كه این سیستم می تواند برای سایر استفاده كنندگان خارجی فراهم كند. بر این اساس مهمترین منافع سیستم پیشنهادی برای استفاده كنندگان داخلی عبارت است از:
1-ارائه مفاهیم نظری در مورد معرفی و شناسایی مبانی سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت (ABC) و سازمانهایی كه این سیستم را برای هزینه یابی و تهیه اطلاعات مورد نیاز بكار گرفته اند.

2-تخصیص دقیق هزینه ها به فعالیتهای مورد نیاز برای انجام خدمات وسپس محاسبه دقیق و صحیح بهای تمام شده خدمات ارائه شده از طرف بیمارستان با توجه به مبانی سیستم ABC در بخشهای مختلف.
3-تهیه و ارائه اطلاعات جانبی برای تصمیم گیرندگان و مدیریت بیمارستان، از جمله استاندارد نمودن فعالیتها، آنالیز فعالیتها، شناسایی فعالیتهای دارای ارزش افزوده و بدون ارزش افزوده، تعیین زمان انجام فعالیتها، تعیین مواد ولوازم مصرفی برای انجام هر فعالیت، ابزار وتجهیزات مورد نیاز برای انجام فعالیتها و غیره.

4-تعیین منابع و امكانات مورد نیاز برای انجام فعالیتها از نظرمیزان هزینه منابع مصرفی.
5-فراهم نمودن اطلاعات لازم برای نظام بودجه بندی بیمارستانی خصوصاً بودجه بندی بر مبنای فعالیت (ABB) .
6-فراهم كردن اطلاعات مناسب برای ارزیابی عملكرد كاركنان در بخشهای مختلف بیمارستان و همچنین ارزیابی عملكرد با سایر بیمارستانها (BM )برای جبران دهی خدمات و ت

شویق عملكرد مناسب.
7-فراهم كردن یك مبنا وپایه برای اجرای سیستم بهبود مستمر از طریق بكارگیری سیستم كایزن و هزینه یابی هدفی.
منافع ناشی از اجرا و بكارگیری سیستم پیشنهادی برای استفاده كنندگان خارجی :
1-ارائه اطلاعات مناسب برای تصمیم گیری در خصوص سرمایه گذاری بخش خصوصی و مشاركت این بخش در نظام بیمارستانی.
2-استفاده از اطلاعات تعیین نرخ بازگشت سرمایه (ROI )، سودآوری سرمایه گذاری انجام شده و مقایسه آن با سایر سرمایه گذاریها در بخشهای مختلف اقتصادی.
3-تصمیم گیری در خصوص تعیین و وضع میزان تعرفه و فرانشیز پرداختی از طرف سازمانهای بیمه با توجه به نوع بیماریها و خدماتی كه از طرف بیمارستانها به بیمه شدگان ارائه می گردد.

3- پیشینه قیمت گذاری خدمات پزشكی
تا اواخر دهه80 صحت محاسبه هزینه ها در بیمارستانها و مراكز بهداشتی به عنوان یك مسأله اساسی مطرح نبود. اما از سال 1983با توجه به افزایش نقش تكنولوژی در ارائه خدمات بهداشتی و تخصصی شدن بیشتر فعالیتها، این سازمانها برای ارائه بیشتر خدمات و جبران هزینه ها نیاز به بكارگیری و استفاده از روشهای هزینه یابی برای محاسبه درآمد و هزینه ها داشتند. برای این منظور بیشتر بیمارستانها سیستم محاسبه هزینه ها و تعرفه های خود را بر اساس روش تشخیص گروههای متخصص(DRG)گذاشتند.بر اساس این روش جدید، بیمارستانها بر اساس تشخیص گروه متخصصان (DRG) هزینه ها و بهای تمام شده خدمات را در ازاء كارهای انجام شده برای بیمار، محاسبه می كردند.

در قرن نوزدهم، اهمیت كسب اطلاعات صحیح در مورد هزینه های ارائه خدمات و تاكید بر اهمیت مدیریت هزینه، باعث گردید تا سیستم محاسبه هزینه ها از یك مبنا ثابت تغییر داده شود تا علاوه بر اخذ مبلغ پایه، بخشی از هزینه ها نیز كه هزینه های متغیر است بر اساس تشخیص گروه متخصصان (DRG) از بیماران اخذ گردد. این مسأله تا حد زیادی باعث افزایش اثر بخشی و واقعی تر شدن سیستم هزینه یابی بیمارستانی گردید. بطوریكه این روش تا بحال زیر بنای بیشتر سیستمهای موجود برای محاسبه هزینه ها بوده است.

بعد از موفقیت و گسترش چشمگیر سیستم ABC در بخش صنعت و با توجه به قابلیتهای این سیستم، از اوایل دهه نود كاربرد آن در فعالیتهای خدماتی خصوصاً در بیمارستانها و مراكز مراقبتی مطرح گردید. در این میان كاپلن ((Kaplan,1990 نسبت به دیگران سهم مهمی در گسترش سیستم ABCدر فعالیتهای خدماتی داشت. همزمان با معرفی و كاربرد این سیستم، صحت هزینه های محاسبه شده در بخش درمان برای مدیران بیمارستانها، پزشكان، كاركنان بیمارستان و سرمایه گذاران در بخش بیمارستان و همچنین دولتها اهمیت زیادی پیدا نمود و این افراد در واقع كسانی بودند كه از اطلاعات هزینه ای بیمارستان به نحوی در تصمیم گیریهای خود استفاده می كردند. بطوریكه بعد از مطرح شدن این سیستم و اثبات قابلیتهای آن، تا سال 1997 بیش از 20% بیمارستانهای آمریكا و كانادا از سیستم ABCبرای محاسبه بهای تمام شده خدمات ارائه شده و كنترل هزینه ها، استفاده می كردند.

4 -مكانیزم اجرائی سیستم ABC و بررسی دیدگاههای این سیستم
سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت یكی از سیستم های نوین هزینه یابی است كه می تواند بطور مجزا ویا همراه با سیستم های موجود هزینه یابی در جهت فراهم كردن اطلاعات مناسب در تصمیم گیریها استفاده شود. یكی از ویژگیهای مهم ABC كه آن را از سیستم های سنتی متمایز می سازد، توجه به پدیده های نوین عملیاتی و اثرات تكنولوژی حاكم بر وضعیت موجود است و تا حد ممكن با بكارگیری روشهای مناسب، این اثرات را به طور كمّی جذب خدمات ارائه شده می كند.

در سیستم های هزینه یابی سنتی، عموما” از طریق ایجاد مراكز هزینه، كلیه هزینه های دوایر عملیاتی وغیر عملیاتی بر تعداد ونوع خدمات ارائه شده تقسیم می شود تا از این طریق بهای تمام شده تعیین گردد. در این سیستم ها هیچ گونه ارتباط مستقیمی بین فعالیت های لازم جهت ارائه خدمات و میزان استفاده از منابع وجود ندارد. در نتیجه بهای تمام شده منعكس كننده مستقیم فعالیت ها و ارزش های منابع بكار گرفته شده نمی باشد. سیستم ABC این مشكل را بوسیله مرتبط كردن هزینه های سازمانی با هزینه های فعالیت های عملیاتی مرتفع می سازد.

از نظر عملی، سیستم ABC روابط علّی بین ایجاد هزینه ها و فعالیتهای لازم جهت ارائه خدماتی را كه برای سازمان ارزش اقتصادی ایجاد می كنند، مشخص می سازد. این سیستم از این باور سرچشمه می گیرد كه خدمات، فعالیتها را مصرف می كنند و فعالیتها منابع را. در این روش ابتدا هزینه ها به فعالیتها تخصیص می یابد و سپس هزینه های تخصیص یافته به فعالیتها، بر مبنای استفاده هر یك از خدمات از فعالیتها، به آنها تخصیص داده می شود (شكل شماره1). در واقع هزینه یابی بر مبنای فعالیت شیوه ای است كه بر اساس آن، هزینه خدمات و یا محصولات به عنوان جمع هزینه فعالیتهایی كه به خاطر ارائه آنها انجام می شود، بدست می آید.
شكل شماره1 مكانیزم اجرائی سیستم ABC
منبع: (Turny,P”Activity Based Costing”Kogan Page,1997 )
از نظر فرآیندی در سیستم ABC، طرحریزی هزینه ها با تاكید بر فرآیند مستمر بهسازی است. در این روش بر شناسایی فعالیتهای دارای ارزش افزوده و فعالیتهای بدون ارزش تاكید می شود و برای حذف فعالیتهای بدون ارزش افزوده تلاش می شود. به بیان دیگر روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت را می توان برای شناسایی و حذف فعالیتهایی بكار برد كه باعث افزایش هزینه ها می شوند، بدون آنكه ارزش افزوده ای را دریافت كنندگان خدمات ایجاد كنند. هزینه های بدون ارزش افزوده، هزینه آن گروه از فعالیتهایی است كه می توان آن را حذف كرد بطوریكه كاهشی در كیفیت خدمت، عملكرد و یا ارزش آن رخ ندهد. با بكارگیری این دیدگاه سیستم ABC، می توان به كاهش هزینه ها، از طریق حذف فعالیتهای اضافی و غیر سودمند و یافتن روشهای جدید و اقتصادی برای انجام فعالیتهای دارای ارزش افزوده دست یافت.

به كلیه متدها و روشهایی كه جهت شناسایی، كشف و تعیین هزینه های تشكیل دهنده خدمات یا محصولات می گردد را هزینه یابی گویند.
1-هزینه یابی بیمارستانی و تجزیه و تحلیل هزینه ها می تواند به سیاستگزاران، مدیران بیمارستان و بخشها كمك كند تا دریابند كه نظام بیمارستانی تا چه اندازه از نظر مالی به اهدف تعیین شده دست یافته است.

2- اطلاعات هزینه یابی و تجزیه و تحلیل آنهامی تواند ابزارهای مناسبی را برای تصمیم گیریهای مدیریت فراهم كند.
3- این سیستم اطلاعاتی را فراهم می كند كه بر اساس آن می توان با مقایسه این اطلاعات با بودجه های تعیین شده برای هر بخش و یا مقایسه آن با سالهای قبل، عملكرد قسمتهای مختلف را ارزیابی كرد و نقاط ضعف و قوت را شناسایی نمود.

4- اطلاعات هزینه یابی می تواند درنظام بودجه ریزی و برنامه ریزی آینده بكار گرفته شود و همچنین مبنایی را برای نرخهای جذب هزینه در طول دوره، فراهم كند تا بر این اساس نظام هزینه یابی بتواند بطور واقعی عملكرد مالی سازمان را نشان دهد.
5- علاوه بر این با دسترسی به اطلاعات هزینه یابی می توان درآمدهای ایجاد شده درهر بخش و یا كل بیمارستان را با هزینه های اتفاق افتاده مقایسه كرد و با شناسایی بخشها و مراكز فعالیت پرهزینه، علل ایجاد هزینه ها را شناسایی و تصمیمات مناسب را برای كاهش این هزینه ها اتخاذ نمود.
6-مراحل طراحی سیستم پیشنهادی

گام اول: تشكیل تیم طراحی سیستم و تیم جمع آوری اطلاعات
گام دوم: تعریف مراكز فعالیت

فعالیت كاری است كه توسط انسان دستگاه و یا تركیب هر دو در راستای اهداف تعیین شده انجام می شود. عنصر اصلی در تعیین فعالیت هدف هزینه است.
چون مراكز فعالیت عامل ایجاد هزینه های مستقیم در خود مركز فعالیت و عامل جذب هزینه های غیر مستقیم از سایر مراكز فعالیت می باشند.
برای انتخاب مراكز فعالیت در هر بیمارستان باید به نوع كار و هدفی كه برای هر بخش تعریف شده است، توجه كرد.

برای تفكیك مراكز فعالیت در ابتدای اجرا و بكارگیری سیستم بهتر است كه این مراكز فعالیت طوری تعریف شوند كه با ساختار سازمانی و حسابداری بیمارستان تطبیق داشته باشد. از آنجا كه در بیشتر سیستم های موجود هزینه یابی بیمارستانی، كلیه اطلاعات هزینه ای براساس تقسیم بندی سازمانی پایه گذاری شده است این تقسیم بندی وباعث سهولت در جمع آوری اطلاعات طراحی سیستم و راحتی كاربران آن می گردد. برای شناسایی مراكز فعالیت می توان از روش مصاحبه، مشاهده و;.استفاده كرد.

گام سوم تفكیك مراكز فعالیت بر حسب عملیات
مراكز فعالیت در هر بیمارستان عمدتا برحسب عملیاتی كه انجام می دهند به سه دسته كلی تقسیم می شوند كه عبارتند از :
1-مراكز فعالیت عملیاتی: مراكز فعالیت عملیاتی، بخشهایی هستند كه بطور مستقیم درگیر فرآیند ارائه خدمات به بیماران می باشند. از قبیل بخشهای جراحی و یا بخشهای مراقبتی بستری. این بخشها در اصطلاح “بیمار محوری“ می باشند.

2-مراكز فعالیت تشخیصی: این مراكز فعالیت برای ارائه خدمات تشخیصی وجانبی به بخشهای عملیاتی وبیماران فعالیت دارند و می توانند به عنوان واحدهای مستقل هزینه ای به حساب آیند. مانند واحد آزمایشگاه و یا رادیولوژی. این بخشها در اصطلاح “خروجی محوری“ می باشند.
مراكز فعالیت پشتیبانی عمومی: این مراكز فعالیت خدمات عمومی و پشتیبانی را جهت مراكز فعالیت عملیاتی و تشخیصی انجام می دهد و بطور مستقیم درگیر ارائه خدمات به بیماران نمی باشند مانند واحد حسابداری و یا واحد تداركات. این بخشها را در اصطلاح “خدمات محوری“ می نامند.

بعد از تفكیك مراكز فعالیت برحسب عملیات، باید مشخص گردد كه در هر مركز فعالیت، چند مركز فعالیت باید تعریف و شناسایی گردد. برای تعریف مراكز فعالیت داخلی، هدف، عملكرد و نوع خروجی هر مركز فعالیت نیز مهم است. به عنوان مثال در واحد آزمایشگاه از آنجا كه خروجیهای این مركز فعالیت از یكدیگر متفاوت می باشد كل این واحد را نمی توان به عنوان یك مركز فعالیت درنظر گرفت بلكه باید با توجه به مركز فعالیت اصلی، مراكز فعالیت داخلی نیز برحسب نوع خروجی تفكیك و شناسایی شوند.

البته تعریف مراكز فعالیت تشخیصی به عنوان یك مركز فعالیت نهایی بستگی به هدف هزینه یابی دارد. درمواردی كه نیاز به اطلاع از هزینه ها وبهای تمام شده خروجیها نمی باشد، می توان این واحدها را به عنوان یك مركز فعالیت هزینه ای واسط تلقی كرد. در این حالت كل هزینه های این مركز فعالیت بر حسب میزان استفاده سایر بخشهای عملیاتی از آن تسهیم می گردد. اما اگر قیمت گذاری و تعیین بهای تمام شده برای هر خروجی مورد نیاز باشد لازم است كه مراكز فعالیت برحسب خروجیها تفكیك شوند.

از دیدگاه تسهیم هزینه در سیستمABC مراكز فعالیت، به مراكز فعالیت نهایی و مراكز فعالیت واسطه ای تقسیم می شوند. مراكز فعالیت نهایی مراكزی هستند كه در مرحله نهایی ارائه خدمت به بیماران نقش دارند بطوری كه این مراكز دارای خروجی فیزیكی می باشند. مراكز فعالیت واسطه ای به مراكزی اتلاق می گردد كه بطور مستقیم در ارائه خدمت به بیماران نقش ندارند بلكه عملكرد آنها بیشتر در راستای فراهم كردن تسهیلات برای مراكز فعالیت نهایی است. این بخشها دارای خروجی خاصی نمی باشند ودر تقسیم بندی سلسله مراتبی فعالیتها در سیستمABC به عنوان حلقه های واسط ارائه خدمات به بیماران محسوب می گردند. از دیدگاه هزینه ای سیستمABC، به مراكز فعالیت نهایی اصطلاحا “كانون نهایی هزینه“ اتلاق می گردد وبه مراكز فعالیت واسط، “كانون هزینه واسطه ای“ گفته می شود.

گام چهارم تعیین خروجی و برون داد هر مركز فعالیت
بعد از مشخص شدن مراكز فعالیت، مرحله بعدی تعیین خروجی و برونداد برای هر مركز فعالیت است. تعیین برونداد هر مركز فعالیت بستگی به تصمیم گیری درمورد دو عامل كلیدی دارد: اول اینكه هدف از هزینه یابی و تحلیل هزینه ها مشخص گردد. به عنوان مثال اگر هدف تعیین قیمت گذاری خدمات ارائه شده برحسب خروجیها و یا نیاز به مقایسه عملكرد بیمارستانهای مختلف با یكدیگر باشد، لازم است كه مراكز فعالیت برحسب خروجی تفكیك گردیده و سپس هزینه ها براساس خروجیها محاسبه شوند. عامل دیگری كه در تعریف برونداد و خروجی برای هر مركز فعالیت مهم است، میزان اطلاعات در دسترس برحسب خروجیها است. درصورتیكه اطلاعات هزینه یابی برای خروجیها در سطوح پایین و جزئی تر فراهم نباشد، مراكز فعالیت بر حسب خروجیهای سطوح بالاتر تفكیك شده و اطلاعات هزینه ای نیز براساس خروجیهای سطوح بالاتر جمع آوری می گردد.
عامل دیگری كه درتعیین و تفكیك خروجیها و برون داد هر مركز فعالیت باید درنظر گرفته شود، نوع خروجیها می باشد. به عنوان مثال اگر واحد آزمایشگاه به عنوان یك مركز فعالیت كلی در نظر گرفته شود درداخل این واحد، آزمایشگاههای مختلفی وجود دارد. مانند آزمایشگاه هماتالوژی، آزمایشگاه میكروب شناسی و; بدیهی است كه در داخل هركدام ازاین آزمایشگاهها نیز ممكن است آزمایشهای متعددی انجام شود مانند آزمایش تعیین غلظت خون و یا آزمایش تعیین قند خون. برای هزینه یابی در این مراكز فعالیت، از آنجا كه خروجی هركدام با یكدیگر متفاوت است و هر خروجی بهای تمام شده مربوط به خود را دارد. بنابراین، باید كل مركز فعالیت براساس خروجی تفكیك شود و عملیات هزینه یابی بر حسب خروجیها، انجام گیرد.
گام پنجم:عملیات هزینه یابی بر اساس هر مركز فعالیت
هزینه های هر مركز فعالیت ازنظر رفتار به دو گروه كلی تقسیم می شوند كه عبارتند از: هزینه های مستقیم و هزینه های غیرمستقیم. هزینه های مستقیم به
هزینه های اتلاق می گردد كه در راستای انجام كارها و فعالیتهای هر مركز فعالیت باشد و با حجم كارها و فعالیتها، تغییر كند. هزینه های غیر مستقیم هزینه هایی است كه ارتباطی با حجم فعالیتها و كارها ندارد، بلكه به عنوان هزینه های كلی هر بخش محسوب می شوند.
هزینه نیروی انسانی
هزینه نیروی انسانی در مراكز فعالیت، شامل هزینه های حقوق، اضافه كاری، بهره وری و كلیه مزایایی است كه بیمارستان به كاركنان پرداخت می كند. علاوه براین، كلیه هزینه های جانبی از قبیل بیمه، مالیات و; كه بیمارستان در رابطه با كاركنان متحمل می شود، جزء هزینه های نیروی انسانی محسوب می گردد.
هزینه مواد و ملزومات مصرفی
هزینه های مواد و ملزومات مصرفی به دو دسته كلی تقسیم می شوند كه عبارتند از هزینه های مواد مستقیم و هزینه های مواد غیرمستقیم. هزینه های مواد مستقیم هزینه هایی است كه برای ارائه خدمات از طرف هر مركز فعالیت مصرف می شود
هزینه های مواد مصرفی غیر مستقیم، شامل هزینه هایی است كه با ارائه خدمات به هر بیمار و یا خروجیهای هر بخش ارتباط ندارد بلكه این هزینه ها بیشتر برای فعالیتها و كارهای كلی هر مركز فعالیت استفاده می شود
هزینه های استهلاك
هزینه های استهلاك در واقع هزینه های جایگزینی اموال وتجهیزات موجود
می باشد كه متناسب با استفاده و عمر مفید آنها باید محاسبه شود. با توجه به اینكه اموال و تجهیزات در هر سازمانی با توجه به قیمت زیادی كه به خود اختصاص می دهند، نقش مهمی در تعیین بهای تمام شده دارد. بنابراین این هزینه باید دقیقاً مشخص شود.
هزینه های سربار
هزینه های سربار شامل هزینه های ایجاد شده و یا مربوط به هر مركز فعالیت می باشد كه در گروه هزینه های دستمزد، نیروی انسانی و مواد مصرفی قرار نمی گیرد.این هزینه ها از نظر مقدار معمولا ارتباطی با حجم عملیات ندارند. مانند هزینه آب مصرفی و یا هزینه پذیرایی در یك مركز فعالیت خاص.

گام ششم نسبت دادن هزینه های هر مركز فعالیت به مراكز هزینه نهایی

در سیستم بیمارستانی،علاوه بر بخشهای عملیاتی كه بطور مستقیم درگیر ارائه خدمات به بیماران می باشند یكسری بخشهای جانبی نیز برای سرویس دادن به بخشهای عملیاتی ایجاد می گردند، به همین دلیل هزینه های مربوط به این مراكز فعالیت باید به بخشهای عملیاتی تخصیص داده شود. بنابراین هزینه ها از نظر منشاء ایجاد نیز به دو گروه تقسیم می شوند كه عبارتند از:1 – هزینه هایی كه در داخل هر مركز فعالیت ایجاد می شوند و 2-هزینه های كه از سایر مراكز فعالیت به هر مركز تخصیص می یابد. برای مشخص كردن این هزینه ها، در مرحله اول باید تمامی هزینه های مربوط به هر بخش(مستقیم و غیر مستقیم) شناسایی شود و سپس بر اساس مبنا استفاده سایر بخشها از خدمات هر بخش، این هزینه ها را بخشهای گیرنده خدمت تسهیم كرد. با توجه به اینكه در عمل یك ارتباط متقابل بین قسمتهای مختلف بیمارستان در ارائه خدمت به یكدیگر وجود دارد، این ارتباط در تسهیم هزینه ها نیز باید در نظر گرفته شود.

برای تسهیم هزینه ها در مراكز فعالیتی كه خود شامل چندین مركز فعالیت داخلی می باشند، در دو مرحله می توان عملیات تسهیم را انجام داد. در مرحله اول باید هزینه های مشترك ایجاد شده را بر اساس یك مبنای منطقی به مراكز فعالیت داخلی تخصیص داد و سپس هزینه های مراكز فعالیت داخلی را به دوایر گیرنده خدمت تسهیم كرد. به عنوان مثال در واحد انبار یكسری فعالیتهای مشترك مانند اداره كردن وكنترل كارها، عملیات دفتری، تخلیه بار و;بصورت مشترك در بین چند انبار انجام می شود كه هزینه این فعالیتها، قابل تخصیص به یك مركز فعالیت خاص نمی باشد، بلكه خدمات آنها مربوط به كل مراكز فعالیت است. برای این منظور لازم است كه ابتدا هزینه های داخلی این مركز فعالیت تسهیم شود، سپس هزینه های هر مركز فعالیت بر اساس ماتریس تسهیم هزینه ها به مراكز دریافت كننده خدمت تخصیص یابد

گام هفتم محاسبه بهای تمام شده بر حسب هر خروجی
پس از مشخص شدن هزینه های مربوط به مراكز فعالیت نهایی یا مراكزی كه دارای خروجی می باشند، برای محاسبه بهای تمام شده مربوط به هر خروجی، كل هزینه های تخصیص یافته به هر مركز فعالیت را بر تعداد خروجیهای تعریف شده برای هر مركز فعالیت تقسیم شده واز این طریق بهای تمام شده بر حسب هر خروجی به دست می آید.
8-مراحل انجام شده برای محاسبه بهای تمام شده در محل مورد مطالعه

گام اول تفكیك و تعیین مراكز فعالیت
1-مراكز فعالیت عملیاتی
2-مراكز فعالیت تشخیصی
3-مراكز فعالیت پشتیبانی

شكل شماره2 تفكیك مراكز فعالیت بیمارستان بر حسب بخشهای كلی
دوایر اداری و خدماتی دوایر تشخیصی دوایر عملیاتی
-مدیریت
-خدمات اداری وكار گزینی
-حسابداری
-تداركات

-مدارك پزشكی و پذیرش
-استریل
-تغذیه و آشپزخانه
-داروخانه
-تجهیزات پزشكی
-تاسیسات و خدمات فنی
– خدمات عمومی و نظافت
-مخابرات
-نقلیه

-خیاطخانه
-آشپزخانه
-نگهبانی وانتظامات
-كامپیوتر

-دفتر پرستاری
-اندوسكوپی
-برونكوسكوپی
-رادیولوژی
سونوگرافی
رادیوگرافی
مموگرافی
-آزمایشگاه
هماتولوژی
انگل شناسی
تجزیه ادرار
-اكوكاردیوگرافی
-اسپیرومتری
-تست ورزش
-تزریقات ونوارنگاری

-اتفاقات
فوریتهای داخلی
فوریتهای جراحی
-جراحی قلب
-جراحی اورولوژی
-جراحی2
-جراحی3
-جراحی4

-بخشهای داخلی
داخلی1
داخلی2
بخشهای مراقبتی ویژه
ICU داخلی
ICU جراحی
CCU قلب
– بخشهای بهبودی

گام دوم: هزینه یابی در مراكز فعالیت
مرحله بعدی در طراحی سیستم پیشنهادی شناسایی هزینه ها می باشد هزینه های هر مركز فعالیت از نظر رفتار به دو گروه هزینه های مستقیم و هزینه های غیر مستقیم تقسیم بندی می شوند. مبنای تقسیم بندی هزینه ها بر این اساس، هدف هزینه است.

2-1-لازم به ذكر است مبنای تقسیم بندی استفاده شده برای تفكیك مواد مصرفی، نوع عملكرد وكاركرد هر بخش می باشد. به عنوان مثال مواد اختصاصی مصرفی در واحد لاندری كه از انبار عمومی تحویل این بخش داده می شود در سایر بخشها به عنوان مواد عمومی محسوب می گردد، اما در این واحد به عنوان مواد اختصاصی در نظر گرفته می شود. در مراكز فعالیتی كه در حال حاضر بصورت مشترك فعالیت می كنند می توان میزان واقعی مصرف مواد را مشخص كرد وسپس با توجه به مبنای مورد استفاده این هزینه را به مراك زفعالیت داخلی تخصیص داد مانند قسمت حسابداری كه به مراكز فعالیت داخلی متعددی تقسیم می شود.
2-2-هزینه های دارو

از آنجا كه مصرف دارو عمدتاً خاص هر بیمار می باشد. بنابراین ، هزینه مصرف آن نیز باید در صورتحساب هزینه های مربوط به هر بیمار درج گردد. بنابراین این هزینه به بخشهای عملیاتی و یا تشخیصی تخصیص داده نمی شود. لازم به ذكر است كه هزینه بعضی از داروهای مصرفی كه در بخشهای عملیاتی و یا تشخیصی جنبه عمومی دارند و قابل تخصیص به یك بیمار نمی باشند می تواند به عنوان هزینه های هر بخش در نظر گرفته شود وسپس با توجه به مبنای “تخت روز اشغالی“ به بیماران تخصیص داده شود.
2-3- هزینه مواد مصرفی از انبار تجهیزات پزشكی

هزینه تجهیزات پزشكی نیز شامل وسایل و اقلام پزشكی مصرفی است كه بطور مستقیم در رابطه با ارائه خدمات به بیماران استفاده می گردد و یا توسط بخشهای عملیاتی وتشخیصی برای ارائه خدمات تخصصی از جانب مصرف می گردد، مانند انواع سرنگها، یا گاز مصرفی و یا محلولهای مورد استفاده برای شستشو و نظافت بخشها. برای محاسبه هزینه های تجهیزات پزشكی در مراكز فعالیت می توان مانند عملیات محاسبه هزینه های دارو ، این هزینه ها را در صورتحسابهای اختصاصی مربوط به هر بیمار در نظر گرفت تا این هزینه فقط به استفاده كنندگان از آن تخصیص داده شود. در مورد اقلام مصرفی تجهیزات پزشكی كه مصرف آن در بخشهای عملیاتی بصورت عمومی است، این هزینه را می توان به عنوان هزینه های مواد مصرفی هر مركز فعالیت در نظر گرفت وپس از جمع آوری در هر بخش بر مبنای “تخت روز اشغالی“ ویا “نوع خدمات“ ارائه شده تسهیم كرد.
2-4-هزینه مواد مصرفی از انبار فنی وساختمانی

این هزینه نیز باید به هزینه های كلی وعمومی بخش افزوده شود. بدیهی است در صورتیكه مواد مصرفی از انبار فنی به نحوی باعث افزایش عمر مفید یك دارایی و یا تجهیزات گردد، این هزینه را نباید به عنوان هزینه مواد مصرفی همان دوره تلقی كرد بلكه این هزینه باید به بهای تمام شده دارایی اضافه شود تا از طریق هزینه استهلاك در هزینه های مربوط به هر بخش منظور گردد.

2-5-هزینه مواد مصرفی از انبار خواربار وتغذیه
هزینه مواد مصرفی از انبار خوار بار شامل هزینه كلیه اقلام خوراكی و تغذیه ای است كه به هر بخش داده می شود. از آنجا كه كلیه مواد و اقلامی كه در این انبار قرار می گیرند مصرفی می باشد. بنابراین هزینه های آن نیز صرفاً به همان دوره تخصیص داده می شود. مصرف این مواد معمولا ارتباطی با تعداد بیماران و یا خدمات تشخیصی داده شده ندارد بلكه عمدتاً با تعداد كاركنان شاغل (رسمی ، طرحی، شركتی) هر بخش مرتبط است.
2-6-هزینه مواد مصرفی از انبار متفرقه

مواد مصرفی در انبار متفرقه شامل طبقه بندی خاصی نمی باشند و معمولاً كلیه اقلامی كه در هیچكدام از انبارهای فوق قابل طبقه بندی نباشد در این انبار قرار می گیرند.
3- هزینه های استهلاك اموال و ساختمان
برای محاسبه هزینه های اموال كه در اصطلاح حسابداری “هزینه های استهلاك“ نامیده می شود. در مرحله اول باید بهای تمام شده اموال و دارایی مشخص گردد. بهای تمام شده اموال شامل بهای خرید دارایی، هزینه های جانبی مربوط به حمل و نقل و هزینه های مربوط به استقرار و بهره برداری از آن می گردد. فرم جمع آوری و تفكیك هزینه های استهلاك توضیح داده شود.

4-هزینه های تخصیص یافته از سایر بخشها
علاوه بر هزینه های كه در هر مركز فعالیت ایجاد می گردد، گروه دیگر از هزینه هایی كه به هر مركز فعالیت تخصیص می یابد، هزینه های مربوط به بخشهای دیگر است كه به این بخش سرویس ارائه می دهند. برای تعیین هزینه هایی كه از سایر مراكز فعالیت به هر مركز تخصیص می یابد در مرحله اول باید تمامی هزینه های مربوط به هر بخش(مستقیم و غیر مستقیم) شناسایی شوند و سپس بر اساس مبنا استفاده سایر مراكز فعالیت، این هزینه ها به بخشهای گیرنده خدمت تسهیم گردد. با توجه به اینكه در عمل یك ارتباط متقابل بین بخشهای مختلف بیمارستان در جهت ارائه خدمت به یكدیگر وجود دارد، این ارتباط در تسهیم هزینه ها نیز باید در نظر گرفته شود.
گومام سوم:عملیات هزینه یابی در مراكز فعالیت خدماتی و اداری

1-مر كز فعالیت واحد حسابداری
1-1- مركز فعالیت حسابداری حقوق و دستمزد
حسابداری حقوق و دستمزد، عملیات مربوط به محاسبه حقوق ومزایای كاركنان بیمارستان اعم از اضافه كاری، طرح نوین، محاسبه مالیات و سایر مزایای پرداختی، كه به نحوی با كاركنان شاغل در بیمارستان ارتباط دارد، را انجام می دهد.

بر این اساس، هزینه های مركز فعالیت حسابداری حقوق و دستمزد در بخش حسابداری بر اساس مبنا تعداد “كاركنان رسمی و طرحی“ شاغل در بخشهای مختلف بیمارستان تعلق می گیرد. و سایر افراد از جمله كاركنان قراردادی كه از طریق شركتهای خدماتی در بیمارستان فعالیت دارند، بدلیل اینكه عملیات مربوط به محاسبه حقوق و دستمزد كاركنان توسط خود شركت انجام می شود هیچگونه هزینه ای از این مركز فعالیت به آنها تعلق نمی گیرد

.
1-2-مركز فعالیت حسابداری در آمد و ترخیص بیمار
با توجه به اینكه خروجی هر بیمارستان در واقع ارائه خدمات به بیماران است، مركز فعالیت حسابداری درآمد و ترخیص بیمار نیز از جمله مراكز فعالیتی است كه خدماتی را بطور مستقیم به بیماران ارائه می كند.

با توجه به اینكه مركز فعالیت حسابداری درآمد و ترخیص بیمار هم به بیماران بستری و هم به بیماران سرپایی خدمت ارائه می كند و درصد خدماتی كه برای هر كدام از این بیماران انجام می شود با یكدیگر متفاوت است، بنابراین برای دقیقتر شدن تسهیم هزینه باید میزان خدماتی كه به هر كدام از بیماران بستری وسرپایی ارائه می گردد، شناسایی شده و سپس با بدست آوردن مبنای تسهیم، عملیات تخصیص هزینه ها را به صورت واقعی تری انجام داد. برای این منظور از مبنای تعداد نفراتی كه در این مركز فعالیت به بیماران بستری وسرپایی خدمات حسابداری را ارائه می كنند، تخصیص مییابد.

1-3-مركز فعالیت حسابداری هزینه ها
حسابداری هزینه در بیمارستان، شامل عملیات مربوط به محاسبه هزینه های بیمارستان اعم از خرید مواد وملزومات مصرفی كلیه بخشها، خرید تجهیزات پزشكی ودارویی، خرید مواد و ملزومات مصرفی مورد نیاز بخش تغذیه و كلیه خریدهای عمومی را در بر می گیرد. برای تعیین هزینه های این مركز فعالیت و مشخص كردن سهم سایر بخشها از هزینه های آن، باید حجم عملیات وكارهایی كه از طرف این مركز فعالیت برای سایر بخشها انجام می شود، مشخص گردد تا اگر واحدی از عملیات و فعالیتهای این قسمت بیشتر استفاده كند به همان نسبت هزینه های بیشتری به آن تخصیص داده شود.

1-4-مركز فعالیت حسابداری اموال
حسابداری اموال، عملیات مربوط به ثبت و نگهداری و محاسبه هزینه های استهلاك اموال را انجام می دهد. اموال در بیمارستان بطور كلی شامل ساختمان، تجهیزات و دستگاههای موجود در هر قسمت می گردد كه پس از خرید و انجام عملیات حسابداری، بهای تمام شده آن در حساب جداگانه ای نگهداری می شود تا بر اساس عمر مفید آن، هزینه ها بر حسب استهلاك سالیانه محاسبه وسپس سرشكن گردد. از آنجا كه میزان تجهیزات و اموال موجود در مراكز فعالیت متعدد و متنوع می باشد، بنابراین هزینه های این مركز فعالیت باید جداگانه محاسبه گردد و بر حسب درصدی كه بخشهای مختلف از خدمات این بخش استفاده می كنند تخصیص یابد. به عنوان مثال استفاده از مبنای “زیر بنا“ در هر مركز فعالیت می تواند به عنوان یك مبنای مناسب برای تخصیص هزینه های واحد حسابداری اموال باشد و یا “تعداد اموال موجود“ در هر بخش نیز می تواند به عنوان یك مبنا در تسهیم هزینه های این بخش مورد استفاده قرار گیرد.

جدول شماره(2)اطلاعات هزینه یابی وتسهیم هزینه ها در مركز فعالیت حسابداری
نام مركز فعالیت مبنای دریافت هزینه ها از سایرمراكز فعالیت مبنای تسهیم هزینه به سایر مراكز فعالیت تعداد نفرات شاغل هزینه نیروی انسانی هزینه مواد عمومی مصرفی* هزینه استهلاك اموال وساختمان جمع كل هزینه ها
حسابداری در آمد و ترخیص بیمار تعداد نفرات شاغل تعدادبیمار (برحسب بیمار بستری وسرپایی)

5/24نفر

418503200

4214550

4316000
13700000
18016000

440733750
حسابداری حقوق و دستمزد تعداد نفرات شاغل تعداد كاركنان در بخشهای مختلف بیمارستان (كاركنان طرحی ورسمی)

5/4نفر

71505300

774100 426333
2500000
2926333

75205733

حسابداری اموال تعداد نفرات شاغل متراژ فیزیكی هرمركزفعالیت

2نفر

36438000

344040 658333
1000000
1658333

38440377
حسابداری مالی و هزینه ها تعداد نفرات شاغل 40%به تداركات و مابقی بر اساس تعدادكاركنان در بخشهای مختلف بیمارستان

7نفر

149513700

1204160 4643416
8500000
13143416

163861276
*هزینه های مواد مصرفی عمومی در این مركز فعالیت طی دوره 10 ماهه شامل موارد زیر است:
1-هزینه مواد واقلام مصرفی مركز فعالیت حسابداری از انبار عمومی 30168160ریال
2-هزینه مواد واقلام مصرفی مركز فعالیت حسابداری از انبار فنی وساختمانی 11518200ریال
3-هزینه مواد واقلام مصرفی مركز فعالیت حسابداری از انبار خواربار وتغذیه 20340000ریال
4-هزینه مواد واقلام مصرفی مركز فعالیت حسابداری از انبار متفرقه 1621970 ریال
جمع كل هزینه مواد واقلام مصرفی در مركز فعالیت حسابداری 62117930 ریال

پس از شناسایی هزینه های مركز فعالیت حسابداری، مرحله بعد عملیات تسهیم هزینه های این مراكز فعالیت به بخشهای دیگر است. از آنجا كه مركز فعالیت حسابداری یك كانون هزینه واسط است، بنابراین هزینه های آن باید به سایر مراكز فعالیت تخصیص داده شود كه برای این منظور بر حسب مراكز فعالیت داخلی شناسایی شده و با توجه به مبناهای تسهیم هزینه برای هر مركز فعالیت، هزینه های این بخش تسهیم می گردد.
2-مركز فعالیت انبار ها
فعالیت انبارها عمدتا در زمینه نگهداری، طبقه بندی و تحویل اقلام مصرفی و سرمایه ای بیمارستان می باشد كه معمولا با توجه به نوع كاركرد و حجم فعالیتها به قسمتهای مختلفی تقسیم می گردد. لازم بذكر است كه تقسیم بندی انبارها تا حدودی بستگی به شرایط و موقعیت آنها وهمچنین حجم كارها وتنوع اقلام موجود در هر بیمارستان دارد ولی برای بكارگیری سیستمABC بهتر است كه انبارها بر حسب كاری كه در آن انجام می شود، تقسیم گردد.

جدول شماره( 3 )اطلاعات هزینه یابی وعملیات تسهیم هزینه در مركز فعالیت انبارها
نام مركز فعالیت مبنای دریافت هزینه مبنای تسهیم هزینه به هر مركز فعالیت تعداد نفرات شاغل در هر مركز فعالیت هزینه نیروی انسانی هزینه مواد عمومی مصرفی* هزینه استهلاك اموال و ساختمان جمع كل هزینه ها
مركز فعالیت انبار دارویی وتجهیزات پزشكی تعداد نفرات شاغل در هر مركزفعالیت بخشهای عملیاتی (تعداد اقلام دارویی تحویل گرفته شده)

3نفر

52983300

283740 225186
3000000
3225186

56492226
مركز فعالیت انبار عمومی وفنی تعداد نفرات شاغل در هر مركز فعالیت تعداد نفرات شاغل در هر مركز فعالیت

6نفر

62258600

323740 541628
3830000
3225186

135821308
مركز فعالیت انبار تغذیه و خواربار تعداد نفرات شاغل در هر مركز فعالیت تعداد نفرات شاغل در هر مركز فعالیت

2نفر

34448800

161870
176256
750000
926256

42286926

*هزینه های مواد مصرفی در این مركز فعالیت طی دوره 10 ماهه شامل موارد زیر است:
1-هزینه مواد واقلام مصرفی عمومی در مركز فعالیت انبار 15534200ریال
2-هزینه مواد واقلام مصرفی فنی وساختمانی در مركز فعالیت انبار 429750ریال
3-هزینه مواد واقلام مصرفی غذایی وخواربار در مر كز فعالیت انبار 1163390ریال
4-هزینه مواد واقلام مصرفی متفرقه در مركز فعالیت انبار 678240 ریال
جمع كل هزینه مواد واقلام عمومی مصرفی در مركز فعالیت انبار 17805580 ریال

برای دریافت اینجا کلیک کنید