مقاله پیدایش اولین شهر های تاریخ

توضیحات

  مقاله پیدایش اولین شهر های تاریخ دارای 57 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد مقاله پیدایش اولین شهر های تاریخ  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله پیدایش اولین شهر های تاریخ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله پیدایش اولین شهر های تاریخ :

پیدایش اولین شهر های تاریخ

تاریخ پیدایش شهر
نگاه اجمالی
اگر با این سوال شروع کنیم که شهر چیست؟ بدون شک باید به تاریخ پیدایش شهر نیز توجه کنیم، زیرا تعریف شهر بدون توجه به این که شهر در چه زمان و مکانی پدید آمده است میسر نخواهد بود. موجب جالب توجه این است که شهرها نسبت به تاریخ زندگی بشر عمر کوتاهی درند. اولین شهرهای جهان در5500 سال پیش پدید آمد. این دور زمانی شامل تمام تاریخ نوشته شوده بشر می‌شود، چون ثبت وقایع با پیدایش شهر

توام بوده است. اما در عین حال نسبت به عمر بشر در کره زمین که چیزی در حدود نیم میلیون سال و تاریخ پیدایش هموسپینس (Homosapiens) که حدود 40000 سال است، دوره‌ای نسبتا کوتاه می‌باشد. در هر حال برای یافتن منشا پیدایش شهر ناچار هستیم که به تاریخ آثار باستانی رجوع کنیم. ابزار باقی مانده و ابنیه تاریخی تا حدودی کمک می‌کنند. باد کوشش کنیم تا در این آثار تصویری از فرهنگ انسانهای اولیه و تصویر آنها زمان و مکان پیدا کنیم.

تاریخچه پیدایش زمین
اولین شهرهای جهان برمبنای نظر کوردن چیلد در بین النهرین حدود 300سال قبل از میلاد مسیح پدید آمدند و شهرهایی را بوجود آوردند که بین 12000 تا 24000 نفر سکنه داشتند. بعضی ازجامعه شناسان شهر مانند راسیزمن اظهار می‌دارند که علت پدید آمدن شهر را نمی‌دانند و بعضی دیگر معتقدند که پیدایش شهر بخشی از تکامل اجتماعی بوده است پس از این که انسان از مرحله اقتصاد معیشتی عبور می‌کند و کنترل محیط را بیشتر در اختیار می‌گیرد برای ساختن شهر آمادگی پیدا می‌کنند، یعنی توانایی ساختن محیط اجتماعی پیچیده‌تری را به دست می‌آورد.
در هر صورت برای پیدایش شهر انسان باید از مرحله ابتدایی تنازع بقا عبور کند و وابستگی انسان به طبیعت بطور نسبتی کمتر شده ، وابستگی اجتماعی او بیشتر می‌شود.

همان طور که قبلا ذکر شد اولین شهرهای جهان حدود 3500 قبل از میلاد مسیح در بین النهرین در دره‌های حاصلخیز دجله و فرات بوجود می‌آیند. شهرهایی مانند کیش ، «اور» ، «لاگاش» ، «بابل» ، آشور ، سومر و نینوا. آنگاه در مصر باستان حدود 3100 سال قبل از میلاد مسیح شهرهایی مانند «تبس» و «ممفیس» در کنار رودخانه نیل شکل می‌گیرند و در حدود 2500 سال قبل از میلاد مسیح شهرهایی مانند «موهنجودارو» و «هاراپا» در کنار رودخانه سند بوجود می‌آیند.

در حدود 1500 سال قبل از میلاد مسیح شهرهایی در دره زرد ساخته می‌شوند. شهرهای یونان و روم جدیدتر هستند و به 300 تا 400 سال قبل از میلاد مسیح باز می‌گردند. در نیم کره غربی در قاره آمریکا بین 300 سال قبل از میلاد مسیح تا 300 سال بعد از میلاد در تمدن ما یا شهرهایی بوجود می‌آیند که به دلایل نامعلوم از بین می‌روند.

وجه تمایز سکونت گاه شهری از نظر گوردون چایلد
• پیدایش تمایز متحصصین تمام وقت مانند روسا ، روحانیون ، نویسندگان و کارکنان حمل و نقل. این متخصصین خدمات خود را در مقابل مواد غذایی که کشاورزان تولید می‌کردند ارائه می‌دادند. در شهرهای باستانی جذب بین النهرین روحانیون غذا ، مسکن و پوشش خود را از طریق خراج تامین می‌کردند. این خراج یا نوعی مالیات توسط مدیران معابد از کشاوران و روستائیان تامین می‌شد. شهرهای اولیه جمعیت کمی ‌را در خود جای می‌دادند چون تکنولوژی کشاورزی هنوز نمی‌توانست تولید مازاد زیادی داشته باشد . عده کمی از تولید مواد غذایی رها شده بودند.

• خصلت دیگری که چایلد به آن اشاره می‌کند تراکم بیشتر جمعیت در مناطق شهری است که نسبت به جمعیت دهات نوسنگی به مراتب بیشتر است. چون افراد شهرنشین برای تولید مواد غذایی به زمین‌های وسیع نیاز ندارند. جمعیت شهرهای سومر در حدود 7000 تا 20000 نفر بوده است و اروک جمعیتی در حدود 50000 نفر داشته است و مساحت آن در حدود 1100 ایکر بوده است.
• منوط به شکل جالب توجهی در شهرهای اولیه توسط هنرمندان که تخصصی کار می‌کردند خلق شده است، پیدایش خط و مفهوم اعداد در اولین شهرهای جهان پدید می‌آید. در ابتدا کارکرد اصلی خط و اعداد ثبت میزان مواد غذایی ذخیره شده ، احشام یا نقل و انتقال زمین بوده است. بناها عظیم و با شکوه که نمایشگر تولید مازاد جامعه بودند در شهرها ساخته می‌شوند.
• اشکال ابتدایی ریاضیات و نجوم توسط بخشی از جمعیت که با سواد بوده‌اند بوجود می‌آید. محاسبه زمان با استفاده نجوم شکل می‌گیرد و حتی سومری‌ها از این طریق زمان آبیاری مزارع خود را تعیین می‌کردند. معابد سومری با معماری جالب توجه آن ، بدون دانش ریاضی نمی‌توانسته ساخته شود.
• تجارت خارجی به علت وجود تولید مازاد پدید می‌آید و حتی در شهرهای اولیه هم وجود داشته و با اهمیت بوده است، که نمایشگر وابستگی متقابل جوامع به یکدیگر ، فراتر از روابط محلی می‌باشد. مثلا چوب و سنگ در سومر کمیاب بوده و اغلب از طریق تجارت تامین می‌شده است.
• جامعه‌ای با ساخت طبقاتی در اثر توزیع نا برابر منابع و فعالیت‌های تخصصی پدید می‌آید.

برگزیدگان کارکردهای مهمی‌ را در جامعه عهده‌دار بودند، اغلب دینی ، سیاسی و نظامی. شیوه زندگی آنها تفاوت آشکاری با روستائیان کشاورز داشت. جواهرات ، اشیا خانگی ، آلات موسیقی و دیگر اشیایی که در مقبره‌های سلطنتی اور کشف شده نمایشگر سطح بالای زیباشناسی و تکنیکی این فرهنگ است، و نیز نمایشگر زندگی مرفه برگزیدگان است.

اولین تشکل شهری
اولین شهرهای جهان دیوار نداشتند. بنایی که شاید بتوان آن را دژ یا قلعه گفت محل سکونت حاکم یا پادشاه بود که معمولا نوعی معبد هم در کنار آن دیده می‌شود. این حاکم اولیه مقم روحانی نیز داشته است. در این حاکم اولیه شکلی از قدرت معنوی و مقدس در کنار نیروی بدنی قوی با یکدیگر آمیخته شده بود؛ کسی که می‌توانست بر محدودیت‌های طبیعی غلبه کند

. بنابراین در اولین شهرهای جهان نخستین شکل حکومت و سیاست نیز در غالب یک چنین شخصیتی ظاهر می‌شود. دژ اولیه به تدریج مجلل‌تر می‌شود، بطوری نمایشگر قدرت سمبولیک حاکم است و در اطراف این مجموعه

اولین شهرهای جهان در مناطقی ساخته می‌شوند که نه تنها از حاصلحخیز و پر آب هستند بلکه از نظر جغرافیایی حاصلخیز و پرآب هستند بلکه از نظر تردد و حمل نقل نیز در موقعیت خوبی قرار دارند. شهر برخلاف روستا متشکل از اقوام گوناگون است؛ مکانی است که تبادل فرهنگی گوناگون ممکن می‌گردد و یکپارچگی ذهنی ضعیف می‌شود. و به تدریج شخصیت‌های متفاوت در شهر شکل می‌گیرند. برخورد فرهنگها نقش عمده‌ای در توسعه و پیشرفت تکنولوژی و دانش و توسعه تمدن بشر داشته است.

تبریز : شهر اولین ها
اولین چاپخانه در سال 1227 توسط شاهزاده عباس میرزا در تبریز تاسیس شد و 12 سال بعد دومین چاپخانه در تهران تاسیس گردید.
* برای اولین بار کتب خارجی در تبریز ترجمه گردید که از آن جمله عبارتند از: پطر کبیر،شارل دوازدهم،اسکندر کبیر،; .

* اولین رمان ایران به نام((ستارگان فریب خورده- حکایت یوسف شاه سراج)) توسط میرزا فتحعلی آخوند زاده در تبریز به رشته تحریر در آمد.
* اولین دایرهّ المعارف توسط محمد رضا زنوزی تبریزی نوشته شد.
* اولین کتابخانه عمومی توسط میرزاحسن خان خازن لشگردر سال 1312 در تبریز تاسیس شد.
* اولین سینمای ایران پس از پنج سال از اختراع جهانی آن(توسط برادرن لومیر) ، در تبریزبا نام سولّی(آفتاب) تاسیس گردید.

* اولین نمایشنامه وتئاتر در تبریز به سال 1261 شکل گرفت.
* اولین عکاسخانه توسط قاسم میرزا در تبریز راه اندازی شد.
* اولین فوتبالیست شاغل در اروپا(بلژیک) به نام حسین صدقیانی از اهالی تبریز در سالهای 1309-1311 بهترین گل زن باشگاههای این کشور بود و در فینال جام باشگاههای بلژیک با به ثمر رساندن سه گل باعث قهرمانی تیم رویال شالروا اسپورتینگ کلوپ در مقابل تیم بروکسل گردید.

* در زمینه پزشکی نخستین طبیب محصل فرهنگ نخستین کتابهای پزشکی – نخستین آبله کوبی – نخستین دانشکده پرستاری مامائی – نخستین دندانهای مصنوعی – اولین عمل قلب باز – پیوند قلب برروی سگها و نخستین عمل پیوند کلیه توسط دکتر جواد هیات در سال 1347 در تبریز به انجام رسید.
* اولین هوانورد ایرانی به نام کلنل محمد تقی خان پسیان از اهالی تبریز بود.
* اولین کارخانه اسلحه و مهمات در شهر تبریز بنا نهاده شد .
* اولین کارخانه چینی سازی در شهر تبریز ساخته شد.

* اولین کارخانه تولید برق در این شهر و اولین خیابانی که در آن از چراغهای برقی استفاده شد خیابان چراغ گازی تبریز بود.
* اولین ضرابخانه ماشینی و انتشار اسکناس از فعالیت های این شهر اولین ها بود.
* اولین شهر ایران که صاحب تلفن شد تبریز بود .
* اولین انجمن زنان در تبریز توسط صاحب سلطان خانم تشکیل گردید .
* اولین بلدیه و نظمیه پلیس مردمی و شهرداری ایران متعلق به تبریز است.

* اولین مهمانخانه توسط میرزا اسحق خان معززالدوله در تبریز پذیرای مهمان گردید .
* اولین مدرسه کر و لال ها توسط جبارباغچه بان و اولین مدرسه نابینایان توسط یک میسیون آلمانی و اولین مدارس حرفه ای و بازرگانی توسط محمدعلی تربیت واولین کودکستان توسط ابوالقاسم فیوضات در تبریز بنا گذاشته شد.
* اولین پایگاه لرزه نگاری در تبریز (شهر زلزله خیز) بنا گذاشته شد.

شهر آنچه به اینجا پیوند دارد; آسمان خراش طراحی و محوطه سازی فضای سبز اندیشه های ابن خلدون قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، فصل چهارم، اقتصادی و امور مالی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران فصل هفتم، شوراها امپراتوری های اروپا رده بندی زیستی جامعه شناسی معرفت دورکیم جغرافی آرمانشهر ایرانی شبکه معابر شهر سبکهای شهرسازی در ایران قبل از اسلام سبک شهرسازی پارتی سیر مدیریت شهری در ا یران استان آذربایجان غربی استان اصفهان سیر مقررات شهرسازی در ایران جامعه شناسی قشرها و نابرابریها جامعه شناسی

خانواده جامعه شناسی کار جامعه شناسی شهری عوامل موثر در بازی تاریخ پیدایش شهر شهر و ده از دیدگاه جامعه شناسان شهر صنعتی کلان شهر نظریه زیمل در مورد کلان شهر و حیات ذهنی انگیزه ، آرزو در روستا انواع نظریه‌های جامعه شناسی شهری شهر در کشورهای توسعه نیافته شهر قبل از انقلاب صنعتی شهری شدن در آغاز انقلاب صنعتی شهری شدن بعد از انقلاب صنعتی بوم شناسی مکتب شکاکیون طرح اتاق امن مزایای اتاق امن اوتونیت طراحی و محوطه ساز فضای سبز

طی دهه های اخیر از سوی اندیشمندان علوم جغرافیا، جامعه شناسی،اقتصاد، جمعیت شناسی و برخی علوم دیگر، تعاریف متعددی از شهر ارائه شده است و جامعه‌شناسان از جمله انگلس و مارکس شهر را محل تمرکز جمعیت، ابزار تولید، سرمایه، نیازها و احتیاجات و غیره می دانند که تقسیم کار اجتماعی نیز در آنجا صورت گرفته است. جغرافی دانان ، شهر را منظره‌ای مصنوعی از خیابانها، ساختمانها، دستگاهها و بناهایی می دانند که زندگی شهری را امکان‌پذیر می‌سازد.

مورخان شهر را با توجه به قدمت آن تعریف می کنند و از نظر اقتصاددانان، شهر به جایی اطلاق می شود که معیشت غالب ساکنان آن بر پایه کشاورزی نباشد. جمعیت شناسان نیز تعداد جمعیت یک نقطه را، ملاک شهری بودن آن نقطه می دانند. بر این اساس ملاک تشخیص شهر در کشور فرانسه 2000 نفر ساکن است که مشابه ملاک جمعیتی در آلمان ،جمهوری چک و ترکیه است . در ایالات متحده و مکزیک 500/2 نفر، در هلند و یونان 000/5 نفر و در ایرلند 500/1 نفر مشخص کننده شهری و یا روستایی بودن یک نقطه است.

در کشور ما ، جایی که به طور رسمی شهر شناخته شده است، طی سرشماریهای 1335 الی 1375 متفاوت بوده است. در سرشماری سال 1335 ، شهر به جایی اطلاق شده که جمعیت آن معادل 000/5 نفر بوده است. در سرشماری سالهای 1345 و 1355 شهر به جایی اطلاق شده که 000/5 نفر جمعیت داشته باشد، علاوه بر این کلیه مراکز شهرستانها (بدون در نظر گرفتن جمعیت آنها) شهر محسوب شده اند

.
در سرشماری سال 1365 دارا بودن جمعیت 000/5 نفر از تعریف حذف شده است و شهر به جایی اطلاق شده است که در زمان سرشماری دارای شهرداری باشد (سالنامه آماری 1365). این تغییر با توجه به تعریف شهر در قانون جدید تقسیمات کشوری ایجاد شد که در آن کلیه نقاط دارای شهرداری در زمان تصویب قانون را شهر دانسته و ایجاد شهرداری در نقطه ای دیگر را در آینده موکول به داشتن حداقل 000/10 نفر جمعیت نموده است.
در سرشماری سال 1375 نیز این تعریف، یعنی دارا بودن شهرداری، ملاک تفکیک شهر از روستا شده است.

ساختار شهرها (اجزای اصلی شهرها)
معمولاً شهرها از چهار نوع فضای اصلی پوشیده شده‌اند و در واقع کل سطح زمین موجود در شهرها به این فضاها اختصاص یافته است، که عبارتند از :
فضاهای مسکونی، فضاهای سواره و پیاده، فضاهای سبز و اماکن ورزشی و سایر فضاهای خدماتی که به ترتیب و به طور معمول حدود آنها در تراکمهای متوسط شهری، 50، 25، 15، 10 درصد سطح زمین میباشد.

مسکن
شبکه معابر شهر
فضای سبز شهر
فضاهای خدماتی شهر
آرمانشهر
یکی از آرزوهای دیرینه بشر، دستیابی به آن نوع شیوه زیست بوده است که زندگی او را با بهروزی و کامیابی قرین سازد. اندیشه آرمانشهری آن بخشی از اندیشه است که در طول تاریخ راههای تحقق این آرزو را بررسی کرده است.

در تاریخ اندیشه سیاسی و فلسفه غربی، افلاطون بنیانگذار این اندیشه بود. در دوران رنسانس، سرتامس مور انگلیسی، اندیشه آرمانشهری را در مسیر جدیدی قرار داد و پس از مور نیز اندیشمندان غربی، این اندیشه را پروراندند و از آن به عنوان معیاری برای سنجش نظامهای سیاسی و اجتماعی بهره بردند.
در ایران اندیشه آرمانشهری از روزگاران قدیم به صورت اساطیری آغاز شد و در دوران اسلامی در عرصه‌های دین، حکمت و ادب خودنمایی کرد.
تاریخ بندر انزلی شهر اولین ها4 مرداد 87 – 12:50
( صفر رای ، صفر امتیاز ) امتیاز :

بندر اَنزَلی یکی از شهرهای ساحلی دریای خزر و واقع در استان گیلان ایران است. بندرانزلی بزرگترین و اولین بندرشمالی ایران ، درحاشیه دریای خزر قرارداشته وازاین بندربا نام انزلی بارها درتاریخ یادشده وطی قرون متمادی راه مهم ارتباط اقتصادی باتمدن مشرق ومغرب زمین محسوب می شد .

در باره نام بندر انزلی :
در دوران سلطنت خاندان پهلوی اسم آن به «بندر پهلوی» تغییر داده شده بود ولی بعد از انقلاب 57 اسم دیرین خود -«انزلی» – را بازیافت. از میان تعریف های مختلف كه در بارده واژه انزلی شده قابل قبول ترین معنی ( انزل به معنی لنگر )یا لنگرگاه یا انزل برابر انشان میباشد كه كلمه انزلی تحریف شده ،انشان به معنی گذرگاه و دروازه است كه می بینیم از گذشته نیز انزلی را دروازه اروپا و ایران می نامیدند و در بسیاری از نوشته ها هم آمده است موقعیت بندر انزلی :

جمعیت شهری بندرانزلی بر اساس آمار سال 1385 برابر با 110643 نفر بوده است. و مساحت آن بالغ بر 275 كیلومتر مربع میباشدكه سهم مساحت شهری آن 4931 كیلومتر مربع بوده بطوریكه ملاحظه میشود بندرانزلی ازنظرتمركز جمعیت یكی از متراكم ترین شهرهای ایران است.
بندر انزلی شهر اولین ها :

اداره گمرك باسابقه ای بیش از 300 سال اداره بندرباسابقه ای بیش از 200 سال ایجاد انجمن های محلی وبلدیه قبل از تأسیس بلدیه اولین بلدیه درایران كه اكنون بنام شهرداری مستعاراست دراین شهر تاسیس گردید0 آموزش وپرورش قبل از سال 1271 خورشیدی اكابر شبانه آن هم دروس دبیرستانی قبل از سال 1290 خورشیدی چاپخانه قبل از سال 1286 خورشیدی بهداری قبل از سال 1276 خورشیدی كه بوسیله بلدیه اداره میشد0 شیروخورشیدی سرخ 1304 خورشیدی روشنائی برق قبل از سال1279 خورشیدی بعنوان اولین شهردرایران كه دارای روشنائی

گردید[2]تلفن قبل از سال 1277 شمسی وپست وتلگراف نیز جلوتر ازبسیاری شهرهای ایران نظمیه ( شهربانی ) قبل از سال 1286 خورشیدی راه آهن حدود سال 1269 خورشیدی دریكی از روستاهای انزلی هواشناسی قبل از سال 1280 خورشیدی اداره شیلات بابیش از 150 سال قدمت وسردخانه اولین باردرانزلی وحسن كیاده هواپیما – اولین خطوط هوایی در بندر انزلی به

وجود آمد در زمین معروف به زمین طیاره . اولین پرواز در ایران از بندر انزلی به تهران و سپس به اصفهان صورت گرفت . اتومبیل برای اولین باردرانزلی مشاهده شده است. سالن سینما بندرانزلی از نظر نمایش فیلم سینمائی وداشتن سالن سینما ، تئاتر وورزشهای مختلف پیشگام بوده است .
انزلی شناسی :
بندرانزلی اززیباترین شهرهای ایران بوده كه مرداب ، دریا ، ساحل و چمنزار بایكدیگر تلاقی میكنند وچشم اندازی بدیع وخیال انگیز می آفریند. بندر انزلی باداشتن جاذبه های دل انگیز وطبیعی سالانه پذیرای میلیونها گردشگر از اقصی نقاط كشور وتوریستهای خارجی میباشد. بندرانزلی بعلت دارابودن شرایط اقلیمی خاص وداشتن وجه تشابه بازیباترین شهرهای جهان توانسته تاكنون باتعدادی ازاین شهرها از کشورهای فرانسه ، ایتالیا ، لهستان و ; توافق نامه خواهرخواندگی امضاء نماید.

یكی دیگرازویژگیهای منحصر بفرد این بندر داشتن پتانسیل های بالقوه درزمینه های علمی ، هنری وورزشی بوده كه دركسب افتخارات داخلی وبین اللملی سهم بسزائی داشته . داشتن نرخ بالای تحصیلات وارتباط وتعام

ل بسیار با گردشگران داخلی وخارجی باعث رشد فرهنگی شهروندان گردیده است.
انزلی در اوج افتخار :
انزلی در اوج افتخار
اهالی بندرانزلی به علت مسافرت به روسیـه خصوصاً آذربایجان ( روسیه سابق ) و همچنین عبور مسافرین ایرانی و خارجی از این بندر به اروپا و بالعكس ، زودتر از بسیاری شهرهای ایران با تمدن غرب آشنا شده و از لحاظ رشد فكری در سطح بالائی قرارداشتند ، از این رو ضمن حركت های سیاسی خصوصاً فعالیت در نهضت مشروطیت وجنبش جنگل ، دوش به دوش مردم رشت قرارداشته و در وقایع جنگهای بلشویكی با قزاقان ایران ، و مبارزه با بیگانگان اشغالگر درطول 350 سال سپر بلای ایران بوده اند . از نظر اجتماعی نیز در تأسیس مدارس نوین – بلدیه – بیمارستان و موٌسسات عام المنفعه و خیریه از جمله دارالایتام از بسیاری شهرهای بزرگ ایران پیشگامی

داشتند و از زمان دور به امر سواد آموزی و تأسیس كلاسهای شبانه علاقه وافر نشان میدادند . به طوریكه در اوایل مشروطیت ، تیراژ روزانه مطبوعات 525 شماره بوده است كه با توجه به نسبت جمعیت آن روز انزلی ، در ایران سابقه نداشت . هم اكنون فرزندان انزلی با سطح معلومات عالی ودر بزرگترین مراكز علمی و دانشگاهی جهان ، اروپا – امریكا – كانادا و استرالیا به تدریس اشتغال دارند و یا دارای مقام علمی بالائی میباشند . درسال 1371 شهرستان انزلی دارای 151 باب دبستان و دبیرستان ومدرسه راهنمائی و هنرستان و یك دانشكده پرستاری و بالغ بر36500

نفردراین مراكز مشغول تحصیل بوده اند میزان با سوادان در انزلی درسال 1365 شمسی 7/77 در گیلان اول بوده و در سال 1370 با بالای 85 درصد باسواد بعد از تهران اولین شهر ایران محسوب و با توجه به اینكه همه ساله ده ها هزار نفر با سواد از شهرهای ایران جذب تهران میگردد . احتمالاً انزلی را میتوان اولین شهر باسواد درآن سال دانست

.
ساختمانهای قدیمی بندر انزلی با :
بندر انزلی ساختمانهای قدیمی 200 تا 250 ساله وجودداشته كه دراثر حوادث طبیعی ویران شده واثری از آنها وجود ندارد اماساختمانهای جدیدی كه ازسال 1304 شمسی دربندرانزلی بناشده كه باتوجه به زیبائی وقدمت آنها میتوان یادكرد :
ساختمان چهارطبقه معروف به ساختمان حاجی علی عباس رمضانی ودرجنب میدان امام خمینی (ره ) واقع شده كه درسال 1319 شمسی بمبلغ 40000 تومان ازطرف دولت خریداری ومحل استقراردادگستری وثبت واسناد انزلی قرارگرفته كه اكنون جزء آثار حفاظت شده ودرلیست آثارمیراث فرهنگی ثبت گردیده است 0

ساختمان داوود زاده با پنج طبقه وبانمای آجر كه امروزه بعنوان مهمانپذیر ودرمیدان امام خمینی ( ره ) به نام هتل گلسنگ معروف است. سه – ساختمان دوطبقه ای كه درجنب شیلات انزلی قرارگرفته ودارای كنده كاری سیمان میباشد وهمچنین درست روبروی همین ساختمان بنای دوطبقه ای بانمای زیبا وجود دارد كه به گراند هتل معروف است.

شغل مردم بندر انزلی :
مشاغل اهالی انزلی از گذشته هایدور كرجی بانی – ماهی گیری و شكار پرندگان بود ، كمااینكه در فصل ماهی تعداد زیادی از اهالی خلخال جهت كار در صیدگاه های پره كشی ، شركت فعال داشتند و صید ماهی در مرداب و ساحل دریا ودام در در دریا – و لاكش وماشك در رودخانه ها انجام میگیرد وحالیه حدود 6000 نفر ماهی گگیر در تعاونی ها مشغول به كار صید میباشند .

كرجی بانان كه از نظر تعداد ، رقم بزرگی را تشكیل میدادند ، دارای تشكیلات منظم نیز بودند درانزلی بیش از 500 كرجی بزرگ نوشته اند كه اگر برای هر كرجی 6 تا 12 نفر خدمه درنظر بگیریم رقم بزرگی را نشان میدهد . كه با احداث جاده ها این كرجی ها نیز برچیده شدند . ضمناً در سالهای اخیر صید ، ماهی كیلكا نیز رونق روز افزونی پیدا كرده و غروب هر روز شناورهای صید كیلكا پشت سرهم به سوی دریا حركت و صبح فردای آن روز با كولی باری از ماهی كیلكا ، به اسكله های خود باز میگردند .

حصیر بافی نیز از مشاغل پردرآمد اهالی بود و حصیر غازیان از معروفیت خاصی برخوردار بوده است و سالیانه هزاران حصیر به شهرهای داخلی و خارجی صادر میگردد . این حصیرها جای فرش امروزی را داشتند و ناگفته نماند حصیر آبكنار نیز معروف بوده است . در هر صورت با آمدن موكت و فرش های ماشینی صدها نفر زن هنرمند حصیر باف بیكار شدند . هرچند بندرانزلی به علت كمبود زمین در سطح شهرستان از لحاظ كشاورزی در مقام پائینی از تولید قرار دارد . ولی در روستاهای انزلی انواع برنج – سبزیجات – هندوانه – خریزه – بادام زمینی كشت میشود و همچنین تعدادی از روستائیان خصوصاً در آبكنار بهنوغان داری اشتغال دارند كه آبكنار ازاین لحاظ دارای سابقه طولانی است .
اقلیتهای مذهبی در انزلی :

حدود 45 خانوار ارمنی با جمعیتی150 نفر در انزلی زندگی می نمایند كه دارای كلیسائی قدیمی باسابقه ای بیش از 250 سال در میدان شهر مقابل ساختمان دادگستری و یك گورستان مقابل گورستان مسلمانان میباشند كه در مواقع لزوم كشیش از تهران می آید .این بندر پیرو دین زردتشی ندارد و فقطیك نفر كلیمی در انزلی زندگی مینماید .
غذای محلی :
درگذشته تنها خوراك مردم انزلی ، برنج بوده است ، ناهار و شام و حتی صبحانه ، معروف است اگر خانه ای ناهار آبگوشت داشت و پدر خانواده از نانوائی ، نان خریداری میكرد ناچار آن را مخفیانه به منزل می رسانید كه مبادا ببینند و بگویند فلانی وضعش خراب است به ناچار نان می خورد . ولی امروزه اكثریت اهالی فقط ناهار برنج می خورند واكثراً درشهر به جای كته پلو ، پلو را آبكش می

نمایند و شب ها نیز نان صرف میكنند . سابقاً قبل از ظهر و نزدیك عصر خصوصاً در روستاها دورهم می نشستند پلوی سرد (( سرد پلا )) را با مغز گردو ، پیاز ، سیر و اشپل ماهی شور می خوردند و در سر سفره هر خانوار در تمام فصول ماهی وجود داشت ( ماهی شور – ماهی دودی ) ودر فصل پائیز و زمستان هم ماهی سرخ كرده -ماهی فی ویچ ، ماهی تنوری و انواع ماهی با پخت های مختلف ، افسوس كه این برنامه غذائی به فراموشی سپرده شد و بسیاری ازخانواده ها

دستشان از ماهی كوتاه است . معروفترین ماهی های بندرانزلی ((ماهی سفید – سوف – كپور – كنال – اردك ماهی – كولی – كولمه )) و لذیذترین آنها ماهی سفید وكباب ماهی اوزون برون میباشد . از خورشت های محلی كه معروف است : باقلی قاتق – فسنجان – ترشه ترهمیرزا قاسمی – سبزی قورمه – آلو مسما – قیمه – مرغ ترش – سیر قلیه و 0000
از چاشنی های معروف : سیر ترشی – هفت بیجار – بادمجان ترشی – شلغم – ترشی – خیارشور كه معمولاً در خانه ها نیز میگذارند .
شاید در کمتر جای ایران و برای توصیف زادگاه قومی از پسوند (( چی )) استفاده شود . اما ساکنین شهر بندر انزلی را اصطلاحا انزلی چی معرفی میکنند .
بسیاری از واژه های زبان بار معنایی و عاطفی و احساسی ویژه ای دارند . بار ویژه ی عناصر و واژه ها و عبارات ممکن است در طول زمان دگرگون شود . پسوند«چی» یکی از این موارد است. این پسوند با افزوده شدن به اسم اشیا و اسم معنی واژه ای می سازد كه از نظر دستوری اسم است و معنی شغلی و فاعلی

دارد. « چی » با اسم خاص نیز به كار می رود مانند تهرانچی و كاشانچی .
اماکن دیدنی بندر انزلی ( اینجا بهشت روی زمین است ) :
• مرداب انزلی
• ساحل انزلی
• مناره انزلی
• موج شکن انزلی
• موج شکن غازیان
• پل انزلی
• پل غازیان
• کاخ میان پشته
• بلوار بندر انزلی
• تالاب انزلی

• آرامگاه بی‌بی حوریه
از شما بازدید کننده گرامی دعوت میشود به البوم تصاویر بندر انزلی نیز مراجعه کنید ;
بخش اول تاریخ علم برنامه ریزی شهری
پیشگفتار
بدون شناخته گذشته و درك موقعیت كنونی ، ترسیم آینده نه تنها آسان نیست كه در
مواردی غیر ممكن است. به همین دلیل گفت هاند: تجرب هی گذشته، چراغ راه حال و آیندهاست. فرانك لوید رایت ، در كتابی تحت عنوان “شهر زنده “، چنین می نویسد : زمان حال یك سایه همیشه در حركت است كه دیروز را از فردا جدا می كند . این بدان معنی است كه برای درك عصر حاضر و شناخت و پیش بینی آینده شهرها، بای د به گذشته نگریست و چارچوب اصلی فرایند توسعه آن را كشف و مسائل را در مسیر تحولشان

( Wright, 1985, p. دنبال كرد. حركت این سایه باید با هوشیاری تعقیب شود . ( 222 بنابراین، برای آن كه روند آتی علم برنامه ریزی شهری را در آینده و حال به خوبی
پیگیری نماییم، باید شرایط ظهور و استمرار آن را در گذشته بررسی كنیم
برنام هریزی شهری، قدمتی به انداز ه ی خود شهر دارد . ممكن است شكل

و
ساختار داخلی یك شهر حاصل یك پیشامد و تصادف یا طرحی از قبل اندیشیده شده،
باشد. در اغلب موارد ، شهرها تركیبی از این دو شیوه را با خود دارند . با این وجود، از
زمان انقلاب صنعتی، دیدگاه ها و نقطه نظرهای متفاوتی در ارتباط با شهر و برنام هریزی
شهری، مطرح شد . به طوری كه در حال حاضر، برنامه ریزان و طر ح های ارائه شده

توسط آنها، در معرض قضاوت مردم قرار می گیرند و در مواردی نوع رفتار مردم ، الهام
گرفته از طر ح های شهری است . این در حالی است كه رفتار مردم نیز در شك ل دهی
به همین .(Hill, 2005, p. طر حهای شهری و تفكر برنامه ریزان، تأثیرگذار است ( 23
دلیل، علم برنام ه ریزی شهری و شهرسازی ، به اعتلای فرهنگی و اجتماعی انسا ن ها
كمك كرده و یا حركت در این مسیر را برای و ی تسهیل خواهد كرد. بنابراین، پیگیری
تحولات این علم در طول تاریخ، ضرورتی غیر قابل انكار خواهد بود.
. مقدمه
به عقیده بسیاری از دانشمندان از جمله بارده 1، برنام هریزی شهری یا شهرسازی ،
نخستین بار توسط كلرژه 2 در سال 1910 مورد استفاده قرار گرفت . متعاقب این واقعه ،
-1923) جامعه فرانسوی معماران – شهرسازان در سال 1914 به ریاست اوژن هنارد 3
1849 ) بنیا نگزاری شد . بعدها، در سال 1924 ، انستیتوی شهرسازی دانشگاه پاریس به
وجود آمد . ورود این علم به طور رس می در عناوین دانشگاهی به حدود سی سال بعد

،
یعنی به سال 1953 زمانی كه گوتن 4 آن را به عنوان بخشی از معماری در عناوین درسی

خود گنجاند، بر م یگردد.
بر طبق تحقیقات به عمل آمده ، اولین فردی كه به طور اصولی در زمینه
برنامه ریزی شهر ی یا شهرسازی دست به فعال یت زد ، فردی از اهالی میلتوس 5 به نام
هیپوداموس 6 بود. وی در حدود سال 480 قبل از میلاد م یزیست. 7

واتسلاف ا وستروفسكی 8 ك ه یكی از كارهای بزرگ مربوط به برنام ه ریزی شهر ی
یا شهرسازی را به رشته تحریر درآورده است ، عنوان م یدارد كه شاید بتوان ادعا نمود
كه او لین فردی كه اقدام به چاپ و انتشار كتابی در رابطه با پیشگام ان برنام ه ریز ی
شهری نمود، پوس نر 9 باشد . وی در سال 1936 كتابی در باره پیشگامان معماری مدرن
منتشر كرد . لوكوربوزیه آغاز شهرسازی معاصر را در پایان قرن هفدهم م یداند و لوئی

چهاردهم را نخستین شهرساز دنیای غرب ، بعد از تمدن روم معرفی م یكند . اما
زیگفرید گیدیون 10 ، آغاز شهر سازی مدرن را ب هیك قرن پیش از آن ، یعنی دوره پاپی
سیكستوس پنجم مربوط م یداند . چرا كه این اولین شهرسازی بود كه شهر را
ارگانیسم ی زنده و چند بعدی تلقی م یكرد.
1 G.Bardet
23.. PE.. CHleenragred
4. Gotten
5. Miletus
6. Hippodamus

2081 ق . م.) را به دلیل این كه اولین قوانین شهرسازی را تدوین و به مرحله – 7 البته گروهی حمورابی ( 2123
اجرا گذاشته است، نخستین شهرساز و برنامه ریز شهری معرفی م یكنند. ولی از زندگی و آثار این دانشمند،
اطلاعات دقیقی در دست نیست.
8W. Ostrowski
91.0 N. .Z P. eGvisdneeorn
دول تشهرها؛ برنامه ریزی شهری در عهد باستان 3
برونو زوی 1، معماری از اهالی فرا 2 به نام بیاجو روزتی را در پایان قرن پانزدهم،
به عنوان مبدع شهرسازی مدرن معرفی نمود.

بعدها پاتریك گدس 3 نشان داد كه شهر انگلیسی سالیسبوری 4، تقریبا تمامی
خصوصیات و ویژگ یهایی را كه هوارد 5 برای با غشهر خود برشمرده است، داراست.
حال آن كه این شهر در قرون وسطی بنا شده بود. بنابراین م یتوانیم سازندگان چنین
شهرهایی را به عنوان شهرسازان مدرن معرفی نماییم. اما روستوتسف عنوان داشت كه
شهرهای دوره امپراطوری روم را باید سرآغاز عصرشهرسازی مدرن معرفی كرد. به

عقیده این دانشمند، این گونه شهرها، جای مهمی در شهرسازی غرب دارند. زیرا كه از
بسیاری از شهرهای جدید اروپایی در زمینه آسایش، زیبایی و بهداشت نه تنها عق ب
ماند هتر نیستند، بلكه گاهاً امتیازات و شاخص ههای ارزند هتری دارند.
در نهایت، زیدلر 6 اعلام كرد كه غارنشینان، اولین مبتكران جدای ی گزینی هستند و
ساخت شهر ك های خوابگاهی و اقماری ، تقلیدی از حركت انسان های غارنشین است
(اوستروفسكی، 1378 ، ص. 4). بنابراین باید تاریخ علم برنام هریزی شهری و شهرسازی
را از بدو حضور انسان بر كره خاكی پیگ یری نمود. گرچه هر دوره زمانی با توجه به
مقتضیات مكانی و امكانات، شكل ویژ ه ای از شهرها و ساختار شهری را نشان م یدهد .
اما آنچه در ا ین بین اهمیت دارد آن كه برنام هریزی نوعی بهر همندی و تامین اهداف و
مقاصد خاص را دنبال كرده است

.
2-1 . برنام هریزی شهری و شهرهای اولیه
آثار و بقایای ب ه جای مانده از شهرهای اولیه و باستانی خاور نزدیك ، از جمله اور و
بابل (هر دو در عراق كنونی )، نشان ه ها یی از برنام ه ریزی علمی و نظا م مند را ارائه
م یدهند. گرو هبندی 7 ساختمان های مهم و خیابان ها ی مخصوص اجرای مراسم و
1234;. SFBPae.. lrGZias eebvduidr eys

56 ZHieodwlearr d
7. گروه بندی را می توان نوعی منطقه بندی ساده شهر تلقی نمود كه بعدها با پیشرفت دانش بشر، ابعاد وخصایص متعددی پیدا كرد و هم اكنون به عنوان تنها راه استفاده منطقی و نظام پذیر از زمین های شهری در آینده
.( بلندمدت تلقی م یشود (برای اطلاع بیشتر نگاه كنید به شكوئی، 1377 ، ص 241تاریخ علم برنام هریزی شهریجشن ها، از جمله نشانه ها ی وجود برنامه ریزی در این گونه شهرها م ی باشد
این شرایط تقریباً در تمام نقاط دنیا حاكم بوده و در حال حاضر .(Hill,2005, p.24)
تصور شهرهایی بدون برنامه و طرح قبلی در جهان (در هر زمان و مكان ) غیر ممكن

است. حتی برخی چون زیدلر اعتقاد دارند كه : نظام جدید خان هسازی در حوم ه ها كه
امكان جدایی یك نفر را از همسایه اش میسر م ی سازد، ا ز بسیاری جهات نوعی ترجمان
تجملی از خانه های بشر اولیه است كه در غار ها یا جنگل ها م یزیست. با این حساب ،
به نظر م ی رسد كه شجره نسب انواع خانه سازی را كه در سالهای اخیر در دنیا متداول
.( شده است، م یتوان در عصر حجر جستجو كرد ( اوستروفسكی، 1378 ، ص 4
با این وجود، همانطور كه بیان شد، اولین طرح و برنامه تهیه شده برای شهر كه
تاكنون شناخته شده است و تاریخ آن را به یاد دارد ، مربوط به فردی از اهالی میلتوس
به نام هیپوداموس است كه در حدود نیم قرن ( 480 ) قبل از میلاد م یزیست. طر حها و
ایده های این شهرساز چندین قرن الهام بخش و راهنمای طراحان شهری بود. بر همین
اساس، شهرهای زیادی در منطقه مدیترانه با توجه به ایده ها ی هیپوداموس به شیوه
شطرنجی احداث شدند . برخی از سازه ها ی ایجاد شده از این طریق عبارتند از
مكان های تاریخی و باستانی سلینوت در سیسیل 1، پرگاموم 2 در آسیای صغیر (تركیه
امروزی) و جراش در اردن.

اما با توجه به این كه ساختار برنامه ریزی و شهرسازی هر منطقه از نظام سیاسی،
اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن پیروی م یكرد، در هر بخش عوامل فوق، شكل و
شمایلی ویژه به جلوه های فضایی این طرح ها داد كه برای تشریح كام ل تر آن، عوامل
عمده تأثیرگذار بر این روند را به طور اختصار در بخ شهای بعدی معرفی م یكنیم.

3-1 . برنام هریزی شهری و استحكامات دفاعی
برنامه ریزی شهری از ظهور اولین اجتماعات انسانی تا كنون ، در درجه ی اول مبتنی بر
دفاع و محافظت ساكنان شهر بوده است . لیكن این دفاع و ت أسیسات تدافعی صرفاً به
خاطر جلوگیری
2 Pergamum
دول تشهرها؛ برنامه ریزی شهری در عهد باستان 5
برنامه ریزی عل می و مدون، آنچه ساختا ر های اصلی و استخوا نبندی آن را شكل م یداد،
نشانه های مذهبی بود . در واقع طبق ه ی حاكمه، بهر ه گیری از نمادهای مذهبی و
نشان ههای دنیوی را در برنامه ریز یهای خود، بیش از دیگر عوامل مورد توجه قرار
م یداد. بر این اساس، ساختما ن ها و شهرها در اغلب موارد این نشان هها و نمادها را به
اشكال مختلف عرضه م یكردند. هدف از كاربرد این نمادها، آن بود تا به مردم القا

نمایند كه حق حاكمیت طبق ه ی برگزیده، از طرف خداوند به آن ها اعطا شده است . با
ترویج این تفكر، خطر حمله و تعرض عامه ی مردم به آ ن ها، كاهش م ی یافت . بدین
ترتیب، گروه حاكم قدرت اعمال هر نوع فشار و ظلمی را نسبت به جامع هی شهری در
اختیار داشت.
تفكرات فوق باعث م یشد تا طراحی و ساخت شهرهای اولیه، همیشه همراه با
الزامات دفاعی – امنیتی باشد و به این منظور، دیوارهایی برای محافظت شهر در مقابل
1). البته در راستای تفكرات قبلی، – مهاجمان خارجی احداث م یشد (تصویر شماره 1
این استحكامات نیز به شكلی طراحی و ساخته م ی شد كه بتواند اعتقادات دینی و
پذیرش حاكمیت برگزیده را تقویت نماید . نمود بیشتر این شیوه عمل را در جوامع
برد هداری مشاهده م یكنیم. در این جوامع، برنامه ریزی شهری عمدتاً به سوی ایجاد

فضاهای اید ه آل و منحصر به فرد برای طبق هی برگزیده و تفكیك آنها از سایر ساكن ان
شهر، توجه داشت. این گونه اقدام ات در امپراتوری روم، یكی از ابزارهای اصلی برای
حفظ حاكمیت در سرزمین های مدیتران ه ای بود . بنا بر نظر روستوتسف، شهرهای دوره
امپراتوری روم، جای مه می در شهرسازی غرب دارند . زیرا كه فرزندان خلف شهرهای
هلنی 1 هست ند و از بسیاری شهرهای جدید اروپایی در زمینه آسایش و زیبا یی و

.(Rostovtzeff, 1957, p. بهداشت به هیچ وجه عقب ماند هتر نبود هاند ( 143
ب، گودیا 2 كه در ضمن یك در سال 2130 قبل از میلاد، پادشاه روحانی
1 شهرهای هلنی شهرهایی بودند كه در فرهنگ یونایی شكل گرفتند . این شهرها نه تنها شهر فرهنگ، بلكه شهرتجارت، قدرت و شهر ثروت به حساب می آمدند. اساساً واژه هلنی یا هلنیسم اولین بار توسط یك مورخ آلمانیو در سال 1836 مورد استفاده قرار گرفت. دوره تاریخی این عصر بین سا لهای 330 تا 27 قبل از میلاد را شامل

می شود . محدوده جغرافیایی این شهرها را از شمال، كشور روسیه، از جنوب، شمال آفریقا، از غرب، كشوراسپانیا و از شرق، شبه قاره هند اعلام كرد هاند.
2 Gudea
دول تشهرها؛ برنامه ریزی شهری در عهد باستان 5
برنامه ریزی عل می و مدون، آنچه ساختا ر های اصلی و استخوا نبندی آن را شكل م یداد،
نشانه های مذهبی بود . در واقع طبق ه ی حاكمه، بهر ه گیری از نمادهای مذهبی و
نشان ههای دنیوی را در برنامه ریز یهای خود، بیش از دیگر عوامل مورد توجه قرار

م یداد. بر این اساس، ساختما ن ها و شهرها در اغلب موارد این نشان هها و نمادها را به
اشكال مختلف عرضه م یكردند. هدف از كاربرد این نمادها، آن بود تا به مردم القا
نمایند كه حق حاكمیت طبق ه ی برگزیده، از طرف خداوند به آن ها اعطا شده است . با
ترویج این تفكر، خطر حمله و تعرض عامه ی مردم به آ ن ها، كاهش م ی یافت . بدین
ترتیب، گروه حاكم قدرت اعمال هر نوع فشار و ظلمی را نسبت به جامع هی شهری در
اختیار داشت.

تفكرات فوق باعث م یشد تا طراحی و ساخت شهرهای اولیه، همیشه همراه با
الزامات دفاعی – امنیتی باشد و به این منظور، دیوارهایی برای محافظت شهر در مقابل
1). البته در راستای تفكرات قبلی، – مهاجمان خارجی احداث م یشد (تصویر شماره 1
این استحكامات نیز به شكلی طراحی و ساخته م ی شد كه بتواند اعتقادات دینی و
پذیرش حاكمیت برگزیده را تقویت نماید . نمود بیشتر این شیوه عمل را در جوامع

برد هداری مشاهده م یكنیم. در این جوامع، برنامه ریزی شهری عمدتاً به سوی ایجاد
فضاهای اید ه آل و منحصر به فرد برای طبق هی برگزیده و تفكیك آنها از سایر ساكن ان
شهر، توجه داشت. این گونه اقدام ات در امپراتوری روم، یكی از ابزارهای اصلی برای
حفظ حاكمیت در سرزمین های مدیتران ه ای بود . بنا بر نظر روستوتسف، شهرهای دوره
امپراتوری روم، جای مه می در شهرسازی غرب دارند . زیرا كه فرزندان خلف شهرهای

هلنی 1 هست ند و از بسیاری شهرهای جدید اروپایی در زمینه آسایش و زیبا یی و
.(Rostovtzeff, 1957, p. بهداشت به هیچ وجه عقب ماند هتر نبود هاند ( 143
ب، گودیا 2 كه در ضمن یك در سال 2130 قبل از میلاد، پادشاه روحانی م
1 شهرهای هلنی شهرهایی بودند كه در فرهنگ یونایی شكل گرفتند . این شهرها نه تنها شهر فرهنگ، بلكه شهر

تجارت، قدرت و شهر ثروت به حساب می آمدند. اساساً واژه هلنی یا هلنیسم اولین بار توسط یك مورخ آلمانی
و در سال 1836 مورد استفاده قرار گرفت. دوره تاریخی این عصر بین سا لهای 330 تا 27 قبل از میلاد را شامل می شود . محدوده جغرافیایی این شهرها را از شمال، كشور روسیه، از جنوب، شمال آفریقا، از غرب، كشور
اسپانیا و از شرق، شبه قاره هند اعلام كرد هاند.
2 Gudea
در طرح شهر لاگاش ، به جای توجه به دیوارها و استحك امات دفاعی كه معمولاً
در پیرامون شهر قرار م یگرفت، توجه اصلی به بخش مركزی شهر بود . به همین دلیل،
آنچه در این حركت بیشتر قابل توجه است، به رخ كشیدن قدرت و سیطره پادشاه
است. چرا كه وی مجسمه ای از خود را با استفاده از سنگ مرمر سیاه، آماده و در معبد

شهر به عنو ان نقطه كانونی شهر، جای داد . این مجسمه قرن ها دوام آورد و امروزه در
موز هی لوور پاریس، نگ ه داری م یشود كه پادشاه گودیا و برنام هی قدی می چهار هزار

در واقع، در این دوره، ترس از .(Eberstad, 1920, p. ساله ی او را نشان م یدهد ( 16
دشمن خارجی و هجوم بیگانگان به هراس درونی از مردم و جامعه خودی تبدیل
م یشود و به همین دلیل، استحكامات بیرونی

ه داخل شهر كشیده شده و ار گ ها و
قلع ههای حكومتی را به وجود م یآورد.
4-1 . طرح اولین شهرها
با توجه به اسناد و مدارك تاریخی و باستان شناسی، تقریباً تما می شهرهای اولیه
(لاگاش، ار یدو 1، كیش 2، اور 3 و نیپور 4)، در منطقه بی نالنهرین احداث ش د هاند . دلیل اصلی آن این است كه سومریان سیست م ها ی آبیاری مزارع و رژی م ها ی كشاورزی كارآمدی را ابداع كرده بودند. هدف این سیست مها و شیو هی كشاورزی، تولید مازاد مواد غذایی بود . با چنین مازادی به طور قطع ، این امكان برای برخی از اعضای جامعه به وجود م یآمد تا كار پر مشقت

كشاورزی را رها ساخته و به سمت حرف ه های ظری فتر در شهرها روی آور ند. این افراد به تدریج در این حرف تخصص به دس ت آورده و در واقع نوعی سرمایه اجتماعی و جمعی را به وجود م ی آوردند . از جمله این حرف م یتوان به جمع آوری ثروت (طلا) و طر ح ریزی و برنام هریزی برای شهر به منظور

حفاظت آن، اشاره نمود . از آنجا كه جم عآوری ثروت ، موتور محرك شك ل گیری تمدن
م یباشد، برنام ه ریزان شهر ی، مهندسانی بودند كه بر حركت موتور محركه توسعه
شهری، نظارت داشته و سرعت آن را كنترل م یكردند. شاید به همین دلیل است كه در
برنام هریزی شهرهای اولیه، از جمله طرح شهر لاگاش، استحكامات و ایجاد حصار یكی

از مه مترین عناصر مورد توجه بوده است.
در شهر لاگاش دیوار مستحكم محافظ شهر به وسیله ی شش برج دو قلو تقویت
شده بود تا بتواند زندگی و مای ملك شهر را به خوبی حفظ نماید . بر اساس اطلاعاتی
كه به دست آمده است، شهر لاگاش به هشت بخش تقسیم شده بود و وسعت آن به
160 هكتار م یرسید. دلیل این بخش بندی (منطق هبندی ) نیز آن كه، طرح بر اساس
زانوهای مجسم ه ی گودیا شكل گرفته بود . این طرح كه عقرب ه ی شاخصی را نیز در
تاریخ علم برنام هریزی شهری

خود داشت، بر روی یك لوح گلی و با مقیاس دقیق ترسیم شده بود تا ابعاد آن به
خوبی قابل اجرا باشد.
با توجه به اكتشافات باستان شناسی، مشخص شده است كه سومریان از دانش
نقش هبرداری، پیمایش ، بررسی و تجزیه و تحلیل برنامه ریزی شهر ی هدفمند و ابزارهای لازم برخوردار بودند . به همین دلیل، م یتوانستند طرح گودیا را اجرا نموده و اثر بخشی آن را به حداكثر برسانند . اجرای طرح فوق در نهایت شهر لاگاش را به شكلی بنا نمود
كه بیانگر نوعی جدایی بین مفاهیم شهری و روستایی بود. به طوری كه ساكنین شهر در
جوامع مجزایی زندگی م یكردند و به وسیل هی استحكامات و موانعی از روستائیان جدا
م یشدند. این در حالی بود كه خود شهر نیز تقسیمات فرعی متعددی را شامل م یشد و
نوعی از محل هبندی شهرهای كنونی را به ذهن متبادر م یساخت. با این وجود و با توجه

به طرح حصارها و موانع، برنامه ریزان شهری این دور ه توجه خاصی به طرح فضاهای
مذهبی، عبادتگا هها و آماده سازی مسیرها و خیابا نها و ارتباط ساختما نها داشتند. اولین
نمونه از این شهرها، الكاهان 1 در نیل سفلی است . بررس یها ی باستا ن شناسی، تاریخ
ساخت این شهر را 1900 قبل از میلاد نشان م یدهد. در واقع هدف از ساخت ای ن

شهر، اسكان كارگران، معماران و مهندسانی بود كه به كار ساخت هرم سساستریس
دوم 2 مشغول بودند. در این طرح (منظور شهر الكاهان است كه برای سكونت سازندگان
هرم ساخته شده بود ) جنبه های مختلف مربوط به روحانیان، مكا ن های رسم ی و مقدس مربوط به كارهای تدفین و تشییع و محافظ تهای بعدی مكان، مدنظر قرار گرفته بود. مجموع هی شهری (الكاهان) با دیوار عریضی محافظت م یشد. در مركز این شهر،

میدانی در مقابل قصر پادشاه قرار داشت كه بر روی تپ ه ای طبیعی مستقر بود و بر كل
شهر نظارت د اشت. خانه های بزرگ مقامات رس می در امتداد خیابا نی به وجود آمد ه
بود كه از میدان مركزی منشعب و به سمت درواز هی شرقی ادامه داشت. این در حالی
بود كه ناحی هی جنوب شرقی شهر، محل احداث ادارات و مؤسسات اجرایی بوده است.
در سمت غرب، محدود ه ی بسته ای كه ب ا دیوار مشخص شده بود، به مساكن محقر

خلاصه فصل اول

برنامه ریزی شهری از قدیم الایام تا كنون در درجه ی اول مبتنی بر دفاع و محافظت ساكنان شهر بوده است. لیكن این دفاع و محافظ تأسیسات تدافعی صرفاً به خاطر جلوگیری از هجوم افراد خارج از شهر ایجاد نمی شد. در عهد قدیم، در مواردی طبقه ی حاكمه، بهره گیری از نمادهای مذهبی و نشانه های دنیوی را در برنامه ریزی های خود مورد توجه قرار می داد. در كنار آن آموزه های مذهبی و دینی در داخل این دیوارها برای حفاظت طبقه ی برگزیده از عامه ی مردم استفاده می شده است.

برنامه ریزی شهری در جوامع مبتنی بر برده داری عمدتاً به سوی ایجاد فضاهای ایده آل و منحصر به فرد جهت طبقه ی برگزیده و تفكیك آنها از بقیه مردم ساكن در شهر قرار داشت. چنین انگیزه هایی در امپراتوری های جاه طلب اولیه ی رومی، یكی از عناصر اصلی به حساب می آمد تا رژیم های مدیترانه ای را تحت انقیاد درآورند.

با وجود تاثیرات فراوان نمادها و تفكرات مذهبی در طراحی و ساخت شهرهای قدیمی، تاثیر و حضور ملاحظات نظامی چندان زیاد نیست. تنها در بخش های خاصی از دنیای قدیم و آنهم نه به گستردگی عناصر مذهبی، به این موارد توجه شده است. در مواردی چنین استحكاماتی صرفا برای القای قدرت و حاكمیت یك مذهب و یا پایداری قدرت سیاسی حاكمان بود.

آرمان گرایان یونانی، تساوی و عدالت در شهر را به معنای اندازه یكسان محلات می دانستند. به عقیده آنان زمانی كه محله ها، اندازه ی یكسانی داشته باشند، گروهی را بر گروه دیگر برتری نیست. طراحی چنین شهرهایی بدون شك نیازمند متخصص و طراح شهری بود. اولین متفكر و متخصص در علم برنامه ریزی شهری، هیپوداموس بود.

رومی ها، برنامه ریزی شهری را یك گام به جلو بردند و در شهر ها خود از نوع پیشرفته و دقیقی از شبكه شطرنجی استفاده كردند. رشد و توسعه ی امپراتوری روم به نوعی به رشد كمّی برنامه ریزی شهری كمك نمود.

برای دریافت اینجا کلیک کنید