بررسی تاثیر آموزش مهارت های زندگی بر پیشرفت تحصیلی

چكیده:
پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش مهارتهای زندگی بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه پیام نور مرند (دوره كارشناسی) اجرا شد. سؤال پژوهشی در این تحقیق این است كه آیا آموزش مهارتهای زندگی تأثیری در پیشرفت تحصیلی دارد؟
به همین منظور فرضیه مطرح شده این است كه آموزش مهارتهای زندگی در پیشرفت تحصیلی دانشجویان مؤثر است. روش پژوهش شبه تجربی كه جامعه آماری آن، كلیه¬ی دانشجویان رشته حسابداری ، ورودی 90 دانشگاه پیام نور مرند بوده و حجم نمونه 28 نفر كه یك گروه آزمایشی را تشكیل می دهند كه با اجرای دو آزمون بر روی گروه آزمایش (پیش آزمون ـ پس آزمون) داده های آماری بدست آمده روش نمونه گیری در این تحقیق تصادفی بوده است. ابزار این پژوهش معدل پایان ترم قبل از آموزش مهارتهای زندگی و بعد از آموزش مهارتهای زندگی می باشد. آموزش مهارتهای زندگی در این تحقیق به عنوان متغیر مستقل و پیشرفت تحصیلی دانشجویان به عنوان متغیر وابسته تنظیم شده است.
نتایج در این تحقیق نشان داد كه سطح پیشرفت تحصیلی دانشجویان پس از گذراندن دروس آموزش مهارتهای زندگی نسبت به قبل از آموزش مهارتهای زندگی، از افزایش معنا داری برخوردار است.

 
فهرست مطالب

چکیده     ت
فصل اول : کلیات
(1ـ1) مقدمه    2
(1ـ2) بیان مسئله    5
(1-3) اهمیت و ضرورت مسئله    7
(1ـ4) تأثیر مثبت مهارتهای زندگی    8
(1ـ5) حدود مهارتهای زندگی    9
(1ـ6) قدرت مهارتهای زندگی    9
(1ـ7) ضرورت آموزش مهارتهای زندگی    10
(1ـ8) اهمیت آموزش مهارتهای زندگی    10
(1ـ9) اهداف تحقیق    11
(1ـ10) سوالات پژوهشی    11
(1ـ11) فرضیه تحقیق    11
(1ـ12) تعریف نظری و تعاریف عملیاتی     12
فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق   
( 2-1) مقدمه     14
(2ـ2) آموزش مهارتهای زندگی    14
(2ـ3) اهداف آموزش مهارتهای زندگی    15
(2ـ4) مهارتهای ده گانه زندگی و اجزای آن    16
(2ـ5) مهارتهای مؤثر بر پیشرفت تحصیلی و یادگیری    20
(2ـ5ـ1) مهارتهای مدیریت زمان    20
(2ـ5ـ2) مهارتهای استفاده از انواع حافظه ها    24
(2ـ5ـ3) مهارت تصمیم گیری    30
(2ـ5ـ4) مهارت حل مسأله    33
(2ـ5ـ5) مهارت تفكر خلاق    34
(2ـ5ـ6) مهارت تفكر انتقادی    37   
(2ـ5ـ7) مهارت خودشناسی    38
(2ـ5ـ8) مهارت های ارتباطی    42
(2-5-9) مهارتهای بین فردی    48
(2ـ5ـ10) مهارت همدلی    56
(2ـ5ـ11) مهارت انعطاف پذیری    57
(2ـ5ـ12) مهارت كنار آمدن با هیجانها و فشارهای روانی    58
(2ـ4ـ14) مهارتهای مقابله با شكست و اتفاقات    71
(2ـ5ـ15) مهارتهای مقابله با اضطراب    73
(2-5-16 ) مهارتهای زندگی در دوران تحصیل     77
(2ـ6) پیشینه تحقیق درباره آموزش مهارتهای زندگی    79
فصل سوم : (روش تحقیق)   
(3ـ1) مقدمه    85
(3ـ2) جامعه آماری مورد مطالعه    85
(3ـ3) نمونه گیری و نحوه گزینش آن    85
(3ـ4) نمونه تحقیق    85
(3ـ5) روشها و ابزار جمع آوری اطلاعات    86
(3ـ6) متغیر پژوهش    86
(3ـ7) روشهای آماری برای تجزیه و تحلیل داده ها    86

فصل چهارم: (تجزیه و تحلیل داده ها)   
(4ـ1)مقدمه    88
(4-2) تجزیه و تحلیل داده ها    88
(4-3)یافته های پژوهش    89
فصل پنجم:  نتیجه گیری
(5ـ1) مقدمه    98
(5ـ2) بحث و نتیجه گیری    98
(5ـ3) پیشنهادات كاربردی    99
ـ پیشنهادهایی برای پژوهشهای آتی    100
(5ـ4) محدودیتهای تحقیق    100
 (6) منابع    101
7) ضمائم    105


فصل اول :
کلیات

 (1ـ1) مقدمه:
زندگی همانند یك رودخانه، جریانی از فعالیتهاست كه از مبدأ سرچشمه می گیرد و در مسیر رسیدن به مقصد فراز و نشیبهایی را طی می كند. هر یك از ما طی روز درباره نحوه سپری كردن آن روز و چگونگی گذراندن آن، فكر و برنامه ریزی و تصمیم گیری می كنیم و كار و فعالیتهایمان را در آن مسیر متمركز می كنیم.(آموزش مهارتهای زندگی،بانک مقالات فارسی)
جریان فعالیتهای زندگی مسیرهای متفاوت و پیش بینی ناپذیر دارد و هر روز دستخوش تغییر و تحول می شود. اما قوانین حاكم بر دنیای ما چندان تغییر نكرده اند. لذا داشتن آنها و احاطه به مهارتهایی، كه ما را در دستیابی به آنها كمك كند، الزامات زندگی كنونی به حساب می آید. نحوه سالم زیستن، ارتباط مطلوب با دیگران، انعطاف پذیری، استفاده مطلوب و كنترل زمان، اطلاع داشتن از حقوق قانونی و مشروع خود، توانایی كنترل استرس و اضطراب و چگونگی دوری و اجتناب ار اعتیادهای گوناگون در شرایط كنونی از جمله مسائلی اند كه با آن سر و كار داریم و احتراز از آن امكانپذیر نیست. (سایت انجمن روانشناسی ایران)
(توجه به واقعیتها و اینكه در مرتبه اول این خود ماییم كه سرنوشت مان را می سازیم نه دیگران.)
ما را در به دست آوردن راهبرد مناسبی برای زندگیمان یاری می كند. در واقع یافتن چگونه زندگی كردن و در نهایت آموختن مهارتهای زندگی همان فرمول مناسب برای دستیابی به زندگی مطلوبتر است. (سایت انجمن روانشناسی ایران)
امروزه، علی رغم ایجاد تغییرات عمیق فرهنگی و شیوه تغییر زندگی، بسیاری از انسانها در برخورد با مسائل مختلف زندگی، فاقد تواناییهای لازم و اساسی و اصطلاحاً مهارتهای لازم برای آن هستند و به همین سبب در مواجهه با مسائل و مشكلات زندگی روزمره و مقتضیات آن آسیب پذیر ظاهر می¬شوند و چه بسا در برخی موارد در تخریب خویش تسلیم می شوند.
مهارتهای زندگی برای بهتر زیستن به ما كمك می كند كه با مشكلات زندگی به شیوه مثبت برخورد نموده، تا به موفقیت های بیشتر نایل آییم چرا كه به قول نیچه انسان چرایی است كه می¬تواند با هر چگونه ای بسازد. ( آموزش مهارتهای زندگی، بانک مقالات فارسی)
با آموزش مهارتهای زندگی افراد جامعه می آموزند كه در دنیای پیشرفته و پیچیده كنونی، چگونه زندگی نمایند كه از آسیب پذیری كمتری برخوردار باشند و در رقابتهای اجتماعی همیشه بازنده نباشند؛ چگونه خطرات را از خود دور سازند و در مورد توانمندیهای خود به باورهای پایدار برسند. (سایت رشد)
مهارتهای زندگی به انسانها می آموزند كه چگونه شكنندگی را از خودشان دور ساخته و به مسائل زندگی به عنوان معماهای قابل حل نگاه كنند. به عنوان مثال، هنر ارتباط برقرار كردن و هنر گفتگو با دیگران، از مهارتهای اولیه ای هستند كه چنانچه فرد به آنها مجهز باشد، می تواند بسیاری از هیجانهای مخرب را از خود دور ساخته و از سلامت روانی بیشتری برخوردار باشد.
بسیاری از اضطرابها، ترسها و اعتراضات، با محبت و ارتباط برقرار نمودن تخفیف می یابد. توانایی اجتماعی شدن انسانها با كسب مهارت گفتگو افزایش یافته و آنها در جامعه بیشتر پذیرفته خواهند شد و طبعاً تأییدات اجتماعی بیشتری را دریافت می نمایند. با داشتن ارتباطات سالم می توان رشد بهتری داشت و از منابع حمایتی عاطفی بیشتری برخوردار گردید. حساسیت، زودرنجی و خودناباروری از بین می رود و بدین وسیله ارزش و اعتبار بیشتری برای افراد حاصل می گردد. ( خنیفر، 1382)
وقتی افراد قادر باشند فكر كنند و نظرهای نوینی ارائه نمایند، از تفكر خلاق برخوردار می شوند؛ تشویق آنها به تفكر، به جای پاسخهای سریع و خالی از هر گونه پختگی و نوآوری، سلامت فكری بیشتری را برای آنها به ارمغان می آورد؛ در واقع تفكر خلاق از مهارتهای زندگی انسانها محسوب می شود. . ( خنیفر، 1382)
قدرت بررسی و تحلیل مسائل و توجه به جوانب مثبت و منفی آنها نیز مهارت دیگری است كه بایستی افراد به آن مجهز گردند. این مهارت انسان را از نگرش تك بعدی به مسأله دور می سازد و به او این قدرت را می دهد كه از ابعاد مختلف به مسائل نظر داشته باشد و یك جانبه قضاوت نكند. ( خنیفر، 1382)
قدرت حل مسأله، یعنی این كه افراد فكر كنند و راههایی را تجربه نمایند كه به آنها كمك می كند تا به حل مشكلات خود بپردازند و خود عملاً با كوشش و آزمون و خطا به هدف برسند، این مهم از توانمندیهای بارز و ممتاز محسوب می گردد. ( آموزش مهارتهای زندگی، بانک مقالات فارسی)
یادگیری این نكته كه انسانها بایستی با یكدیگر همدردی و همدلی نمایند و از یكدیگر حمایت كنند و با هم سازگاری و سازواری داشته باشند كمك بزرگی در جهت كاهش نگرانیها، اضطرابها و تنشهای زندگی محسوب می شود. ( آموزش مهارتهای زندگی، بانک مقالات فارسی)
(امروزه تعداد مهارتهای زندگی نیز رو به فزونی است، مهارتهایی كه انسانهای قویتر، مقاومتر و دارای اعتماد به نفس بالاتر می سازد و قدرت مقاومت و موفقیت را افزایش   می دهد.) ( تقی پور، 1383)
قرآن كتاب آسمانی ما مسلمانان و نیز پیامبر بزرگوار اسلام مكرراً بر تحصیل علم و دانش تأكید كرده اند. رسول اكرم (ص) بارها مسلمانان را به فراگیری علوم تشویق كرده اند و فرموده اند: «به دنبال علم و دانش بروید حتی اگر در چین باشد.» ( دهستانی، 1387)
مسلمانان نیز به پیروی از دستورات قرآن و پیامبر از صدر اسلام برای آموختن علوم مختلف سعی و كوشش فراوان داشته اند. ( دهستانی، 1387)
از این جهت لازم است برای بهبود تعلیم و تربیت و همچنین راهنمایی و كمك به دانشجویان در امر تحصیل كه همواره مورد نظر دانشمندان و بزرگان دین بوده است سعی و كوشش بعمل آید. ( دهستانی، 1387)
برای تمام افراد جامعه بخصوص آنان كه به نوعی با آموزش و پرورش در ارتباطند، لازم است به هر نحو كه می توانند راهی را برای بهتر كردن وضع تعلیم و تربیت و آموزش و پرورش و رفع كمبودها و اشكالات آموزشی پیدا نموده و علل و عواملی كه در پیشرفت تحصیلی نسلهای آینده و حال مؤثرند را بررسی و كشف نمایند.( احدی، 1386)
لازم است در این باره كمبود و نقایص مهارتهای تحصیلی و روشهای مطالعه و مهارتهای زندگی دانشجویان پیگیری شود و در جهت پیشرفت تحصیلی دانشجویان بكار گرفته شود و آموزشهای لازم و ضروری با تشكیل كلاسهای آموزش مهارتهای زندگی و روشهای مطالعه و برنامه زمانی از طریق مربیان و استادان ماهر و حاذق داده شود. .( احدی، 1386)
آموزش مهارتهای زندگی اقدامات و راهكار مؤثر در جهت جلوگیری از افت تحصیلی دانشجویان در ترمهای اول ورود به دانشگاه و از دست رفتن فرصتها و سالهای عمر گرانبهای دانشجویان و به  منظور كاهش بخشی از اثرات روانشناسی مشكلات تحصیلی در دانشجویان از قبیل ایجاد افسردگی، اضطراب امتحان، اغتشاش در نقش و هویت تحصیلی و اجتماعی، كاهش اعتماد به نفس و انگیزه ادامه تحصیل و كاهش احساس سرماخوردگی، خشم نسبت به جامعه و پیامدهای دیگر می باشد. ( ادیب، 1385)
در این تحقیق تأثیر آموزش مهارتهای زندگی را بر پیشرفت تحصیلی بررسی می شود.

منابع:
1.    آموزش مهارتهای زندگی. بانك مقالات فارسی (در تاریخ November 12, 2006)
2.    آقاجانی، رضا، (1381) آموزش مهارتهای زندگی، انتشارات نشر فیض)
3.    احدی، سمین.،1386، بررسی نگرشها و میزان آگاهی دانشجویان دوره تحصیلات تكمیلی از مفهوم مهارتهای ده گانه زندگی( در دانشگاههای دولتی شهرستان تهران وابسته به وزارت علوم تحقیقات وفناوری)، پایان نامه كارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
4.    ادیب، یحیی.، (1385)، بررسی میزان دستیابی نوجوانان ایرانی به مهارتهای زندگی . فصلنامه علمی- پژوهشی روانشناسی دانشگاه تبریز، سال اول شماره 4، زمستان 1385.
5.    اكبری ابوالقاسم، (1382)  روشهای مطالعه و تحقیق و یادگیری و امتحان؛ تهران: نشر فیض كاشانی، 1382.
6.    اهواز، دوره سوم، سال هشتم، شماره های 1و2، ص98- 73.
7.    علی پور، رضا، ( 1387)، مهارتهای زندگی در هزاره سوم، تهران ( 1387)
8.    پارسا، محمدرضا .، (1375)،  روانشناسی رشد كودك ونوجوان. چاپ دهم. تهران : انتشارات  بعثت.
9.    تقی پور ظهیر، علی.،( 1383) ، مقدمه ای بر برنامه ریزی آموزشی و درسی. تهران: انتشارات آگاه.
10.    حقیقی، رضا، (1371) مهارتهای زندگی و نقش آن در عملکرد تحصیلی .
11.    خنیفر حسین، مهارتهای برنامه ریزی در زندگی، تهران: فراشناختی اندیشه، 1382.
12.    خنیفر، حسین .و پورحسینی، م؛ 1385،  مهارتهای زندگی،  قم:  مركز نشر هاجر.
13.    خورند، محمد.، (1383)، مقایسه عزت نفس دانشجویان دختر ورزشكار وغیر ورزشكار،  دانشگاه علوم كشاورزی و منابع طبیعی گرگان. فصلنامه حركت، شماره 21،ص ص:174-161.
14.    خیرا، شقایق.، (1386)، شما هم می توانید موفق شوید، ترجمه سید داوود حسینی نسب وهمكاران، تهران: انتشارات ورای دانش.
15.    دكتر خنیفر حسین ؛ پورحسینی مژده (1385)، مهارتهای زندگی؛ قم: مركز مدیریت حوزه های علمیه خواهران، مركز نشر هاجر،.
16.    دلاور، علی (1369) ـ روشهای آماری در روانشناسی و علوم تربیتی / مؤلف: علی دلاور تهران: دانشگاه پیام نور،.
17.    دلاور، علی (1385) ـ روشهای تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی: رشته روانشناسی / تألیف: علی دلاور ـ تهران: دانشگاه پیام نور.
18.    دلجو شریعت، شیوه های یادگیری و مطالعه؛ تهران: مؤسسه تكوك زرین، 1381.
19.    دهستانی، مریم .،( 1387)،  مهارتهای زندگی(1)، تهران : انتشارات جیحون.
20.    رامشت، مریم.  و فرشاد، سیامك.، (1383)، بررسی تاثیر آموزش مهارتهای زندگی در پیشگیری از سوء مصرف مواد دانشجویان، دومین سمینار سراسری بهداشت روانی دانشجویان.
21.    رضوی، سینا.، 1384، گامی به سوی برنامه آموزش مهارتهای زندگی(در دوره های تحصیلی
22.    سازمان بهداشت جهانی .، 1377، برنامه آموزش مهارتهای زندگی، ترجمه خوری ربابه  قاسم آبادی و محمد خانی پروانه. تهران، معاونت فرهنگی و پیشگیری سازمان بهزیستی كشور.
23.    سایتهای رشد و انجمن روانشناسی ایران.
24.    سیف، علی اكبر؛ (1380)روانشناسی پرورشی (روانشناسی یادگیری و آموزش)، تهران: آگاه،.
25.    شریعتمداری، ع .، (1385)، روانشناسی تربیتی، چاپ هجدهم، تهران: انتشارات امیركبیر.
26.    شعاری نژاد،علی اکبر، (1368)، مبانی روانشناختی تربیت، تهران: انتشارات موسسه مطالعات وتحقیقات فرهنگی.
27.    شعبانی، حمید . و مهر محمدی، مهدی .، (1379)، پرورش تفكر انتقادی با استفاده از شیوه آموزش مسئله محور، فصلنامه مدرس، دوره 4، شماره 1.
28.    شعبانی، حمید .، (1383)، مهارتهای آموزشی و پرورشی(روشها وفنون تدریس)،. تهران: انتشارات سمت.
29.    شكر كن، حمید ( 1380).  و همكاران.، بررسی ومقایسه انواع هویت در ابعاد اعتقادی و روابط فردی در دانشجویان دختر وپسر دانشگاه شهید چمران اهواز، مجله علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید چمران
30.    صداقت محمد عارف؛ (1382) مهارتهای زندگی؛ قم: مهر امیرالمؤمنین.
31.    طارمیان فرهاد ـ ماهجویی ماهیار ـ فتحی طاهر؛ (1383) مهارتهای زندگی؛ تهران: انتشارات اسپندهنر.
32.    طارمیان، فرهاد ،(1379) مهارتهای زندگی، تهران: مؤسسه فرهنگی منادی تربیت، چاپ سوم، 1379.
33.    علی پور، علیرضا، 1371، آموزش مهارتهای زندگی.
34.    عبادی، غلام حسین (1384) یافته های پژوهشی شورای تحقیقات آموزش و پرورش استان خوزستان، انتشارات کودکان
35.    عبدالمجید سروش، مدیریت زمان.
36.    فاتحی زاده،م.، (1380) ، بررسی عملكرد مدارس در پرورش مهارتهای اجتماعی، طرح پژوهشی، شورای تحقیقات آموزش و پرورش استان اصفهان.
37.    فر مهینی فراهانی،میلاد .، (1380)، فرهنگ توصیفی علوم تربیتی، تهران: انتشارات اسرار دانش.
38.    فراهانی، محمد، (1380)، روانشناسی، چاپ اول، تهران: انتشارات كتابهای درسی ایران.
39.    فرزام نیا، میلاد .، (1381) ، بررسی وشناسایی نقش عوامل درون سازمانی در كسب مهارتهای زندگی، شورای تحقیقات استان گلستان.
40.    قاسمی زرگر، فرهاد.، (1385) ، تحلیل محتوای كتابهای درسی دوره متوسطه بر اساس  مولفه های  مهارتهای زندگی، پایان نامه كارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا.
41.    مختلف) با تاكید بر راهكارهای اجرایی، سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، دفتر برنامه ریزی وتالیف كتب درسی، وزارت آموزش وپرورش.
42.    مهارتهای زندگی (1) در رشته علوم تربیتی / مؤلف: گروه مؤلفان (1385) ـ تهران: دانشگاه پیام نور.
43.    مهارتهای زندگی؛ مؤلف: كریس.ال.كلینكه؛ مترجم: شهرام محمدخانی ـ تهران: اسپندهنر، 1383.