بررسی هزینه یابی و کنترل هزینه های سربار

فهرست:
توضیح مختصری از هزینه یابی مرحله ای
موارد استفاده از هزینه یابی مرحله ای
مشخصا ت عمومی
ویژگی های سیستم هزینه یابی مرحله ای
هزینه یابی ازطریق دوایر
جریان گردش محصول
هزینه مواد
هزینه دستمزد
سربار کارخانه
گزارش هزینه تولید
دایره مخلوط کن
معادل آحاد تکمیل شده
بهای تمام شده یکواحد کالای ساخته شده
انتقال هزینه دایره
ضایعات
دایره تصفیه
وقوع ضایعات دردوایری غیر ازدایره اول
دایره تکمیل وبسته بندی
افت وضایعات مراحل عمل
سوالات
سوالات چهارگزینه ای
تمرینات
مسائل



هزینه یابی مراحل عمل یا هزینه یابی مرحله ای
روشهای هزینه یابی اصولاً برد و نوعند
1-    هزینه یابی سفارش كالا
2-    هزینه یابی مرحله ای
در روش هزینه یابی سفارش كار ، هر شماره كار به منزله واحد مستقلی تلقی می شود و هزینه اولیه  ( مواد و دستمزد ) و سربار ساخت آن جداگانه محاسبه و در برگ خلاصه هزینه مربوط ثبت می شود بطوری كه هویت هر سفارش در سرتاسر دوره تولید مشخص می ماند. در نتیجه امكان دارد كه برای مثال ، هزینه یك سفارش تكمیل شده با هزینه سفارش تكمیل شده دیگری كه همانند آن است تفاوت داشته باشد.
روش هزینه یابی مرحله ای ( یا هزینه یابی مراحل عمل ) باهزینه یابی سفارش كار تفاوت دارد و در مواردی به كار می رود كه تولید به طور مداوم یا به شكل تولید عمده جریان داشته باشد و محصولات از واحدهای مشابه با مشخصات یكسان تشكیل شده باشند كه همگی یا هر نوع از آنها از مراحل عمل مشخص و مشتركی می گذرد و به این جهت نمی توان تمایزی بین واحدهای مختلف انواع محصول به منظور هزینه یابی قائل شد و هویت هر یك را جداگانه در نظر گرفت. چه هر واحد در حقیقت جزء تفكیك ناپذیری از یك مرحله عمل است. چون در روش تولید مرحله ای ، محصولات به طور مداوم در یك یا چند مرحله عمل ساخته می شوند هزینه یابی مرحله ای را هزینه یابی پیوسته نیز نامیده اند . با كار برد این روش ، هزینه یابی یك واحد مشخص از محصول ناممكن است و به این جهت می یابد یك دوره زمانی مبنای احتساب هزینه قرار گیرد و جمع هزینه های هر دوره به جمع محصول تولید شده در همان دوره تقسیم شود تا « هزینه متوسط واحد تولید» آن دوره به دست آید.
اصول هزینه یابی و روشهای حسابداری صنعتی
مثلاً اگر هزینه هی تولید در یك دوره عمل به قرار زیر باشد:
تولید در آبان ماه    000/100 واحد
مواد خام مصرفی در تولید    000/700 ریال
دستمزد مستقیم    000/300 ریال
سربار ساخت    000/250 ریال

هزینه متوسط تولید هر واحد محصول از تقسیم جمع هزینه های تولید در هر دوره به جمع تعداد محصول ساخته در آن دوره به دست می آید كه در مثال بالا عبارت است از :
(ریال ) 5/12 = 000/100÷ 000/250/1
به این ترتیب به هر یك از 000/100 واحد محصول ساخته شده در این دوره مبلغ 5/12 ریال هزینه متوسط واحد تولید تخصیص داده می شود ، هر چند امكان دارد كه مثلاً نرخ مواد مصرفی در یك روز از روز دیگر گرانتر بوده باشد. به عبارت دیگر در هزینه یابی مراحل عمل ، فرض می شود كه مواد خام و كار و سربازی كه در هر یك از واحدهای محصولات مشابه به كار رفته است یكسان است و به همین جهت هزینه یابی مراحل عمل را هزینه یابی متوسط واحد تولید نیز نامیده اند.
موارد استفاده از هزینه یابی مرحله ای :
هزینه یابی مراحل عمل برای تعیین بهای تمام شده یك محصول در هر یك از مراحل عمل یا عملیات بهره برداری در مواردی به كار می رود كه مراحل تولیدی دارای یك یا تعدادی از مشخصات زیر باشند.
الف- در مواردی كه محصول یك مرحله عمل ، ماده اولیه مرحله عمل دیگری را تشكیل دهد.
ب- در مواردی كه در یك یا چند مرحله عمل محصولات اصلی متنوعی همزمان تولید شود كه ممكن است با محصولات فرعی همراه باشند یا نباشند.
ج- درمواردی كه طی یك یا چند مرحله عمل یا سلسله عملیات متوالی ، مواد یا محصولات تولید شده از یكدیگر تشخیص داده نشود ، مانند موردی كه محصولات تكمیل شده فقط از لحاط شكل ظاهر با هم تفاوت داشته باشند. به این ترتیب هزینه یابی مراحل عمل را می توان به سه نوع : « مراحل عمل متوالی » و « مراحل عمل متوازی » و « مراحل عمل انتخابی » تقسیم كرد.
در مراحل عمل متوالی ، محصولات به طور پی در پی از مراحل عمل مختلف عبور می كنند و محصول تكمیل شده در مراحل قبلی ، ساده اولیه مراحل بعدی را تشكیل می دهد.
در مراحل عمل متوازی ، دو یا چند محصول از دو یا چند مرحله مجزا عبور می كنند و بالاخره در مراحل انتخابی انواع مختلف محصولات تولید می شوند كه از بعضی مراحل مشترك و بعضی مراحل غیر مشترك عبور می كنند، مانند صنعت شیلات كه در آن ماهی تازه ، ماهی شور و ماهی دودی تهیه می شود.
مواردی كه هزینه یابی سفارش كار یا هزینه یابی خدمات كاربرد داشته باشد. معمولاً می توان هزینه یابی مراحل صابون سازی ، تولید مواد غذایی و صنایع تقطیر و تصفیه نفت خام و غیره را نام برد .
در بیشتر موارد تعداد فرمهای چاپی كه در روش هزینه یابی مرحله ای به كار می رود از روش هزینه یابی سفارش كار كمتر است ، ولی تجزیه دقیقتر عملیات لازم است. مثلاً احتیاجی به تسهیم دستمزد پرداختی بین شماره كارهای متعدد نیست . چه هر دسته از كارگران به طور مداوم در یك مرحله مداوم در یك مرحله عمل یا یك دایره به خصوص مشغول كارند. همچنین مواد مستقیم به مقادیر عمده ، برای مصرف در هر مرحله عمل ، از انبار خارج می شود نه برای مصرف در سفارش كارهای متعدد و متنوع.
مشخصات عمومی:
در روش هزینه یابی مرحله ای كارخانه را به تعدادی دایره و مرحله عمل تقسیم می كنند كه هر یك فقط به انجام عمل مشخصی اختصاصی دارد . مثلاً در پالایشگاه نفت خام ، یك دایره اختصاص به تقطیر و تفكیك نفت خام به تعدادی ماده نفتی عمده دارد. دایره دیگر مواد نفتی نامرغوب را به مواد نفتی مرغوب تبدیل می كند.
یك مرحله ممكن است مشتمل بر یك یا چند عمل مختلف باشد كه هر یك از آنها مرحله به خصوصی از دوره كامل تولید را تكمیل می كنند. هر مرحله عمل معمولاً زیر نظر یك مسئول اداره می شود كه ممكن است سركارگر یا سرپرست باشد.
برای هر مرحله یا دایره حساب جداگانه ای در دفتر هزینه باز می شود كه هزینه مواد خام مصرفی و دستمزد پرداختی و سربار ساخت به آن بدهكار ، و حاصل فروش خالص محصولات فرعی و ضایعات به آن بستانكار می شود در حالی كه محصول تكمیل شده در هر مرحله ، همراه با هزینه تولید آن به مرحله بعدی منتقل می شود و محصول تكمیل شده هر مرحله به منزله ماده اولیه ( یا ماده انتقالی ) مرحله بعدی تلقی خواهد شد. این سلسله نقل و انتقالات تا تكیمل كالا در مرحله نهایی تولید ، همچنان ادامه خواهد یافت. در واقع حساب هزینه هر مرحله به منزله جز یا قسمتی از یك حساب ساخت كالاست. به طوری كه هزینه تولید در مرحله عمل جداگانه نشان داده می شود و به كمك آن می توان بهای واحد محصول آن مرحله عمل را محاسبه كرد.
هر نوع كمبود و ضایعات عادی در یك مرحله عمل به منزله یك هزینه اضافی ساخت تلقی می شود و زیان حاصل از آن در بهای تمام شده كالای سالم منظور می گردد و به افزایش هزینه متوسط واحد تولید آن مرحله می انجامد. مثلاً اگر هزینه تولید 100 واحد محصول 500/4 ریال باشد ، هزینه واحد تولید آن 45 ریال است ولی چنانچه 10 درصد ضایعات عادی تولید وجود داشته باشد هزینه واحد تولید به 50 ریال می رسد.
ضایعات غیر عادی یا ضایعات فوق العاده به بهای عادی تولید محاسبه می شود و مبلغ آن به یك حساب «زیان ضایعات فوق العاده» منتقل می گردد تا زیان ناشی از بی كفایتی و اتفاقات پیش بینی نشده یا سایر عواملی كه به ایجاد ضایعات غیر عادی می انجامد روشن و مشخص شود.
هزینه های استاندارد در هزینه یابی مرحله ای :
در صنایعی كه كاربرد روش هزینه یابی مرحله ای مناسب است ، استفاده از هزینه های استاندارد دارای مزایای زیادی است. هزینه های استاندارد مقیاسهایی به دست می دهد كه می توان هزینه های واقعی را با آنها مقایسه كرد. تلفیق هزینه یابی استاندارد با هزینه یابی مراحل عمل مقیاس بسیار مفیدی جهت سنجش كفایت عملیات بهره برداری از كارخانه و سنجش میزان هزینه های تولید به مدیران مؤسسه می دهد. به این جهت شیوه هزینه یابی استاندارد بیش از پیش مورد استفاده قرار می گیرد.